Астана медицина университетіА Қ кафедрасы Гегель философиясы тарих ж ә не прогресс м ә селесі Орындаған: Кинаятова А. Тексерген: Астана медицина университетіА Қ кафедрасы Гегель философиясы тарих ж ә не прогресс м ә селесі Орындаған: Кинаятова А. Тексерген:

Жоспар: Биографиясы Гегельдің философиялық ілімінің қалыптасуы Ғылыми шығармашылығы Философиялық негізгі ұстанымдары Пайдаланылған әдебиеттер

Георг Вильгельм Фридрих Гегель (нем. Georg Wilhelm Friedrich Hegel; 27 тамыз 1770, Штутгарт 14 қ араша 1831,Берлин) неміс философы, неміс классикалы қ философиясыны ң ж ә не романтизм философиясыны ң негіздеушісі.Йо һ анн Готтлиб Фихте ж ә не Фридрих Вильгельм Йозеф Шеллингпен бірге неміс идеализміні ң негізін қ алаушы.нем.1770Штутгарт1831БерлиннемісфилософыЙо һ анн Готтлиб ФихтеФридрих Вильгельм Йозеф Шеллингпеннеміс идеализміні ң

Георг Вильгельм Фридрих Гегель 1770 жылды ң 27 тамызында Штутгарт қ аласыны ң, жо ғ ары қ ызметтегi шенеулiк Георг Людвиг Гегель ( ) жан ұ ясында д ү ниеге келдi. Гегельді ң ар ғ ы ата тегі – контрреформация кезінде XVI ғ асырда Аустриядан қ уыл ғ ан Каринтиилік лютеранды қ бол ғ ан.1770 жылды ңШтутгарт контрреформацияАустриядан

Гегельді ң философиялы қ іліміні ң қ алыптасуы Гегелді ң ілімі ә рт ү рлі к ө з қ арастарды ұ станатын жазушылар ғ а ә сер еткен. Соларды ң арасында Гегельді қ олдайтындар да, оны ң ілімін сынайтындар да Бруно БауерБруно Бауер, Карл Маркс Фрэнсис Герберт Бредли, Жан-Поль Сартр, Ганс К ү нгКарл МарксФрэнсис Герберт БредлиЖан-Поль СартрГанс К ү нг Фридрих Вильгельм Йозеф ШеллингФридрих Вильгельм Йозеф Шеллинг, С ө рен Киркегард, Артур Шопенгауер, Фридрих Ницше, Мартин Гайдеггер,Бертран РасселлС ө рен КиркегардАртур ШопенгауерФридрих НицшеМартин ГайдеггерБертран Расселл

Гегелді философ ретінде қ ызы қ тыр ғ аны таби ғ ат пен азатты қ ты ң арасында ғ ы қ атынас, имманенттік,трансценденттік, ж ә не осы ж ұ птарды ң екі б ө лігіні ң біреуін жоймай немесе біреуін екіншісіне т ә уелді етіп жібермей отырып біріктіру. Оны ң ке ң танымал ж ә не ы қ палды ұғ ымдары: спекулятивті логика, я ғ ни «диалектика», «абсолютті идеализм», «Рух», « Қ ожайын- құ л» диалектикасы, «этикалы қ ө мір» ж ә не тарихты ң ма ң ыздылы ғ ы. Гегельді кейбіреулернацизмні ң пайда болуына ы қ пал жаса ғ андарды ң қ атарына жат қ ызады, біра қ бас қ алар б ұ нымен келіспейді.имманенттіктрансценденттікнацизмні ң

Ғ ылыми шы ғ армашылы ғ ы Ірі ж ә не ж ү йелі шы ғ армалары: «Рух феноменологиясы» (1807) (Phänomenologie des Geistes, 1806/07) «Логика ғ ылымы» ( ) - Wissenschaft der Logik «Философиялы қ ғ ылымдар энциклопедиясы» (Enzyklopädie der philosophischen Wissenschaften) « Құқ ы қ философиясы» (1821) (Grundlinien der Philosophie des Rechts, (1821) «Таби ғ ат философиясы» (Naturphilosophie) «Рух философиясы» (Philosophie des Geistes) «Тарих философиясы» (Philosophie der Geschichte) «Эстетика» (Vorlesungen über die Ästhetik) «Дін философиясы» (Philosophie der Religion) «Философия тарихынан лекциялар» (Vorlesungen über die Geschichte der Philosophie)Рух феноменологиясы»1807Логика ғ ылымы»Философиялы қ ғ ылымдар энциклопедиясы» Құқ ы қ философиясы»Тарих философиясы»Эстетика»Философия тарихынан лекциялар»

Мемлекет пен құқ ы қ м ә селелерін қ арастырды. Е ң бектері: "Германияны ң Конституциясы", "Рух философиясы", " Құқ ы қ философиясы", "Тарих философиясы", "1831 жылы реформа жайлы а ғ ылшынды қ билль" ж ә не т.б. Құқ ы қ философиясы - философияны ң гегельдікі ж ү йесіні ң аса ма ң ызды құ рамдас б ө лігі. Гегель азаматты қ қ о ғ ам мен саяси мемлекетті ң ара-жігін ажыратып қ арастырады. Оны ң ойынша, мемлекет дамуды ң е ң жо ғ ар ғ ы сатысы - азаматты қ қ о ғ амда пайда болады. Азаматты қ қ о ғ ам деп ол буржуазиялы қ қ о ғ амды т ү сінеді. Азаматты қ қ о ғ ам - ерекше, жеке ма қ саттарды ж ә не жеке адам м ү дделерін ж ү зеге асыру аясы. Гегель азаматты қ қ о ғ амды қ арама- қ айшы м ү дделер текетіресетін антагонистік қ о ғ ам ретінде сипаттайды.Германияны ң КонституциясыРух Құқ ы қфилософиясы Құқ ы қ философиясы қ о ғ амГегель

Азаматты қ қ о ғ амны ң ү ш негізгі т ұ сы: Әділ сот Полиция Және бірлестіктер Қажеттіліктер жүйесі

Азаматты қ қ о ғ ам құ рылымы нда ү ш сословиені атап к ө рсетеді:Азаматты қ о ғ ам субстанционалды (жер иеленушілер - дворяндар мен шаруалар);жер иеленушілер ө нерк ә сіптік (фабриканттар, саудагерлер, қ ол ө нершілер); жалпылама (шенеуніктер).

Философиясыны ң негізгі ұ стамдары Гегельді ң ғ ылыми-шы ғ армашылы қ қ ызметі Германияда ғ ы саяси- ә леуметтік т ұ рмысты ң елеулі ө згеріске ұ шырап, елдегі ішкі қ айшылы қ тарды ң к ү рт шиеленіскен кезе ң іне т ұ стас келді. Сонды қ тан ол ө зіне дейінгі ойшылдарды ң, ә сіресе ғ асырларда ғ ы а ғ ылшын, француз а ғ артушыларыны ң, д ә ст ү рлі неміс ғ ылымы мен м ә дениетіні ң, ө нері мен ә дебиетіні ң жетістіктерін м ұқ ият зерттей отырып, д ә йекті тарихилы қ ж ү йені ұ сынды. Ол кез келген философиялы қ ілім на қ ты проблемаларды негіздей отырып, тарихи қ ажеттілікке қ арай ж ү ріп келе жат қ ан т ұ тас ж ү йені ң даму кезе ң інде белгілі р ө лге ие болатынын айтты. Гегельді ң б ұ л пікірі философия тарихында ү лкен ма ң ыз ат қ арды. Егер философия ү немі ү здіксіз даму ү стіндегі тарихи ж ү йе болса, онда оны ң аясында ғ ы на қ ты проблемалар ғ ылыми дамуды ң негізгі құ рамдас б ө ліктері саналады.Германияда ғ ы Тарихи дамуды ң н ә тижесінде проблемалар ү немі ө згеріп, дамып, жетіліп, жа ң адан туындап отырады, ескілері заман талабына сай келмей, кейін ы ғ ыстырыла береді. М ұ ны ң барлы ғ ы саяси- қ о ғ амды қ ө мірмен, жаратылыстану ж ә не қ о ғ амтану ғ ылымдарыны ң дамуымен, ә сіресе, философияны ң ө зіндегі ішкі ө згерістермен ты ғ ыз байланыста к ө рінеді. Ал ә р ұ рпа қ, жа ң а буын философияны ң алдында т ұ р ғ ан соны м ә селелерден ғ ана емес, сондай-а қ, ө ткен д ә уірден ауыс қ ан проблемалардан да ө з заманыны ң талабына о ң тайлы шешім іздейді. Я ғ ни, Гегельді ң пікірінше, философия ө тіп кеткен процесті, тарихты оймен шолу. Ә йтсе де, ол тарих қ а ө ткен ша қ деп қ арамайды, ү здіксіз жал ғ аса беретін процесс ретінде ба ғ алайды.

Таным теориясыны ң келелі м ә селелерін к ө тере отырып, ө зіне дейін қ алыптас қ ан сезімділік, пайым на қ тылы қ ты қ бейнесі, ал абстрактылы қ ойды ң жо ғ ар ғ ы даму ү рдісімен ты ғ ыз байланысты деген пікірге қ арсы шы қ ты. Абстрактылы ойлау таным процесіндегі сы ң аржа қ тылы қ ты ң нышаны екенін, тек сырт қ ы к ө рініске, одан со ң сезімге ғ ана елігетінін сынай отырып, абстрактылы ойла ғ ан адам ө з ойына м ә н бермей, қ аралып отыр ғ ан м ә селеге тере ң үң ілмей, оны ң м ә нін, тарихын ашып беруге д ә рменсіздік танытатынын д ә лелдеді. Ал таным процесі на қ тылы ққ а ұ мтылу ғ а тиіс.Таным теориясыны ң На қ тылы қ к ө птеген аны қ тамаларды ң жиынты ғ ы, к ө пжа қ тылы қ ты ң бірлігі, я ғ ни, кез келген м ә селеге объективті, тарихи, ішкі байланыстарды аны қ тау ар қ ылы қ арауды қ ажет етеді. Ендеше, таным процесі ә уелі абстрактылы қ тан басталып, на қ тылы ққ а қ арай ұ ласу принципіне ба ғ ынады. Таным процесіндегі логика мен диалектика ғ а ерекше назар аудар ғ ан ал ғ аш қ ы е ң бектеріні ң бірі Рух феноменологиясында Гегель зерде мен пайымны ң даму процесін тарихи негізде қ арай отырып, к ө птеген жа ң алы қ тар аш қ анымен, негізгі м ә селеге философия ғ а қ атысты ү лкен қ айшылы ққ а ұ рынды. Ғ асырлар бойы қ алыптасып қ ал ғ ан аны қ тамадан бас тартып, философияны ң м ә ні даналы ққ а ұ мтылу да, даналы қ та емес деп, оны ғ ылым саласына айналдыруды к ө здеді.

Гегельді ң ойынша, д ү ниеде бір к ү йде қ алатын, ө згермейтін еште ң е жо қ. Қ о ғ амны ң, адамны ң, танымны ң, тарихты ң дамуы объективті процесс, ешкім оны то қ тата алмайды. Таби ғ атты ң дамуы адам ғ а келіп тіреліп, адамзат, қ о ғ ам тарихына ұ ласып кетеді. Гегель дамуды сапалы, ү демелі, қ айшылы қ ты, т ө меннен жо ғ ары ғ а, қ арапайымнан к ү рделіге, абстрактыдан на қ ты ғ а қ арай ж ү ріп отыратын процесс деп қ арайды. Я ғ ни, даму бар затты ң ескіріп, ескіні ң жойылып, оны ң негізінде жа ң аны ң пайда болу процесі. Сондай-а қ, дамуды ң себебі мен к ө зі қ айшылы қ та, т ұ тас н ә рсені ң екіге қ арама- қ арсылы қ тар ғ а б ө лінуінде, қ арама- қ арсылы қ тарды ң к ү ресі мен бірлігінде екендігін д ә лелдеді.

Гегельді ң жан-жа қ ты негіздеген ұғ ымдарыны ң бірі қ айшылы қ ұғ ымы. Қ айшылы қ дамуды ң объективті за ң ы, дамуды ң к ө зі, импульсі. Қ айшылы қ ты болдырмау м ү мкін емес. Қ айшылы қ ә рбір затта пайда болып, дамып, жетіліп, шешіліп отырады. Қ айшылы қ, я ғ ни қ арама- қ арсылы қ тарды ң к ү ресі мен бірлігі ар қ ылы зат ө сіп жетіледі, дамиды, бір сатыдан екінші саты ғ а ө рлейді. Дамуды ң ж ү зеге асу процесін т ү сіндіруде Гегель затта болатын ү здіксіз процестерді ң белгілі бір шама ғ а дейін санды қ ө згерістер болып ( ө су, жетілу, азаю, к ө бею, т.б.) затты ң болмысына елеулі ы қ пал етпейтіндігін аны қ тады. Шамадан ас қ ан со ң санды қ ө згерістерді ң сапалы қ ө згерістерге айналатынды ғ ын ашты. Я ғ ни, б ұ рын ғ ы затты ң орнына жа ң а зат д ү ниеге келеді. Даму қ алай қ арай ж ү зеге асады деген м ә селеде Гегель оны ң спиралды қ бейнесін ұ сынды: даму барысында б ұ рын бол ғ ан белгілер қ айталанып отырады, біра қ жа ң а ж ә не жо ғ ары де ң гейде қ айталанады. С ө йтіп, даму процесі терістеу ж ә не терістеуді терістеу т ү рінде ж ү зеге асады. Гегель дамуды ң негізін ұғ ымны ң, идеяны ң, рухты ң даму процесінен алады. Қ айшылы қ

Гегель Рух феноменологиясында ал ғ аш рет жекелеген индивидті ң санасыны ң дамуы адамзат қ о ғ амыны ң тарихи кезе ң дерімен ты ғ ыз байланысты екенін к ө рсетті. Я ғ ни, жеке адамны ң санасы барлы қ тарихи кезе ң дерде, ә р д ә уірге т ә н қ айшылы қ тарды ө ткізе отырып, қ о ғ амды қ сана де ң гейіне к ө теріледі. Адам санасыны ң қ алыптасуы мен даму жолдары адамзатты ң тарихымен ж ә не оны ң қ о ғ амды қ қ арым- қ атынастармен ты ғ ыз байланысты екенін тере ң зерттеді.Адам Гегель іліміні ң тере ң мазм ұ нды ұғ ымдарыны ң бірі рух. Гегель рухты адам ө міріні ң негізі, субстанциясы деп есептейді. Адам ө зін рухта ғ ана, рух ар қ ылы ғ ана к ө рсете алады. Рухы биік адам ө з атына лайы қ адам. Рухы биік халы қ ө р, ө жет, намыс қ ой халы қ.Тарих философиясында Гегель халы қ рухы оны ң тілінен, ділінен, ә дет- ғұ рпынан, д ә ст ү рінен, к ө з қ арасынан, бас қ алар ғ а қ арым- қ атынасынан к ө рінеді деп біледі. Гегель ө зіні ң Рух феноменологиясы деген е ң бегін, жа ң алы қ тар ғ а саяхат деп атады. Ол таным, а қ и қ ат, білімді қ айшылы қ тар ғ а, кедергілерге толы процесс деп білді. Танымны ң шеті де, шегі де жо қ. Ә детте, таным процесін, ғ ылым дамуын ол аш қ ан жа ң алы қ тармен, н ә тижелермен ө лшеуге тырысады. Құ р н ә тиже т ү к те бермейді. Н ә тижені (мыс., а қ и қ атты) о ғ ан алып келген жолмен бірге т ұ тас қ арастыру қ ажет.АдамТарихН ә тижені

Георг Вилъгельм Фридрих Гегель - классикалы қ неміс философиясыны ң к ө рнекті ө кілі, объективтік идеалист. Гегель ө зіні ң «Барлы қ а қ ыл ғ а сыятын н ә рсе - шынды қ, барлы қ шынды қ а қ ыл ғ а сыяды» деген ка ғ идасын И. Фихтеден алып дамытты. Басты е ң бектері: « Логика ғ ылымы», Философиялы қ ғ ылымдар энциклопедиясы», « Құқ ы қ философиясы», «Дін философиясы», «Философия тарихы туралы лекциялар», Тарих философиясы туралы лекциялар»,

Гегель философиясыны ң ж ү йесі мынандай ү ш б ө лімнен т ұ рады: Логика Таби ғ ат философиясы Рух философиясы (феноменология)

Гегель философиясыны ң басты м ә селесі - ә лемдік рух, абсолюттік идеяны ң б ү кіл д ү ниеден б ұ рын пайда бол ғ анды ғ ы. Б ұ л пікірді Гегель «Логика ғ ылымы» деген е ң бегінде жан-жа қ ты баянда ғ ан. М ү нда ол абсолютгік идеяны, д ү ниеж ү зілік рухты таби ғ ат, қ о ғ ам пайда бол ғ ан ғ а дейін ә лі еште ң е емес, таза идея к ү йінде қ арап, оны ң диалектиканы ң ү ш жалпылы қ за ң дары – санны ң сапа ғ а к ө шуі, қ арама-карсылы қ ты ң бірлігі ж ә не к ү ресі, терістеуді терістеу негізінде, ө здігінен қ оз ғ алып, дамуын идеалистік т ұ р ғ ыда алып карайды.

Б ү л зандарда Гегель берген к ө птеген философиялы қ д ұ рыс аны қ тамалар да бар. Біз оны ң, м ә селен, м ө лшер - санды қ сапа, немесе сапалы қ сан деген, сондай-а қ « қ арама- карсылы ққ а», « қ айшылы ққ а», «сан ғ а», «сапа ғ а», «терістеуге», т.б. берген аны қ тамаларын қ олданамыз. Біра қ Гегель идеалистік т ү р ғ ыдан таза идеяны ң бірте-бірте абсолютгік идея ғ а, ә лемдік сана ғ а, б ү кіл д ү ниені жасаушы демиургке айналуын қ иял т ү рінде т ұ жырымдады. Ә рине, б ұғ ан қ осылу ғ а болмайды. Ө йткені идеяны ң даму зандылы қ тары - тек объективтік шынды қ ты ң даму за ң дылы қ тарыны ң санада ғ ы к ө шірмесі, бейнесі ғ ана. Гегельді ң пікірінше, таби ғ ат-абсолюттік идеяны ң зат қ а айнал ғ ан, ө згеше ө мірі. Б ұ л пікір Гегель философиясы ж ү йесіні ң екінші б ө лімі - «Таби ғ ат философиясында» баяндалады. Біра қ таби ғ ат дамымайды, тек ке ң істікте қ анатын жазады. Гегель е ң бегінде механика, физика ж ә не тіршілік мэселелері қ арастырылады. Ол материяны да с ө з етеді, біра қ оны д ү ниені ң негізі ретінде емес, идеяны ң бір к ө рінісі - үғ ым ретінде қ арастырады.

«Химия құ былыстарында, - дейді Гегель, - органикалы қ емес таби ғ ат ө зіні ң е ң жо ғ ары н ү ктесіне жетеді».« Органикалы қ физиканы ң шегі -тіршілік», - дейді Гегель. Оны ң философиясы ж ү йесіні ң ү шінші б ө лігі -рух философиясы. М ұ нда ол ә лемдік рух таби ғ агган жо ғ ары к ө теріліп, ө зіне- ө зі айналады. Гегель б ү л б ө лімде азаматты қ ко ғ амды, мемле-кетгі, к үқ ы қ ты, эстетиканы, дін философиясын әң гіме етеді. Сондай-а қ ол сана, ө зіндік сана, а қ ыл, рух феноменологиясын, м ә дениет м ә селелерін арнайы алып қ арайды. Гегельді ң пікірінше, дуниеж ү зілік тарих шы ғ ыстан батыс қ а ауысып келеді. Револгоция, Гегельше, субъективтік рухты ң абсолютгік жаратушы рухты ң жаса ғ ан шынды ғ ына наразылы ғ ы екен. Со ғ ысты Гегель адам қ о ғ амыны ң рухани Іріп-шіруінен са қ тап, қ о ғ амды моральды қ жа ғ ынан тазартатын, ны ғ айтатын құ былыс, ә рекет деп т ү сіндірді. Б ұ л Гегельді ң кешірілмейтін қ ателік-теріне жатады. Дегенмен, философияда оны ң орны ерекшеадам ұғ ымы.

Назарлары ң ыз ғ а рахмет!!!