TITLE Temel Bilgisayar Kullanımı Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Gıda Mühendisliği Bölümü

Bilgisayara Giriş Bilgisayar dışında hiçbir ürün modern hayatın özüne bu kadar somut olarak girmemiştir. Bilgisayarlar sosyal hayatımızın hemen her alanında karşımıza çıkmaktadır. Günümüzde bilgisayarlar, basit hesaplamaların dışında çok daha fazla işlevsel alanlarda kullanılmaktadır. Bugün, bir süpermarketin satılan ürünlerinin hem stokunun tutulması, hem de kasaya getirilen yüzlerce çeşit ürünün fiyatlarının okunmasında bilgisayarlar kullanılmaktadır.

Her gün milyonlarca insanın kullandığı ATM (Automatic Teller Machine) denen otomatik para çekme makineleri başta olmak üzere tüm bankacılık sektöründe,sanal olarak dünyanın herhangi iki uç noktası arasındaki para aktarılması ve diğer bankacılık işlemlerinin yapılmasında yine bilgisayarlar kullanılmaktadır yılında The Economist dergisinde yayınlanan bir makalede verilen örnekler bilgisayar ve iletişim teknolojilerinin gelişimini gözler önüne sermektedir. Günümüzde 1000 dolara satın alabileceğiniz bir bilgisayar 1970lerdeki 10 milyon dolar değerindeki ana bilgisayarlardan kat be kat güçlüdür.

Bugün satılan herhangi bir otomobilde 1969 yılında aya gönderilen uzay mekiğinden daha fazla bilgisayar parçası bulunmaktadır. 1960larda bir telefon kablosu aynı anda 138 telefon görüşmesi taşıyabilirken, bugün bir fiber optik kablo 1,5 milyon görüşme taşıyabilmektedir. Hayatımıza bu kadar somut etkisi olan ve geleceğimizle ilgili birçok kararların alındığı bir ortam olan bu makineleri daha iyi tanımak için zaman içindeki evrimine bakılmalıdır.

1. Tarih İçerisindeki Gelişimi Bilgisayarın gelişiminin, günümüzden 5000 yıl önce abaküsün bulunması ile başladığı söylenebilir. İnsanoğlu ilk defa abaküs kullanarak bir araç yardımı ile sayıları saymaya başlamıştır. Tarihsel süreç içerisinde kâğıt ve kalemin bulunması ile sayılarla işlemler kâğıt üzerine taşınmıştır. 17. yüzyıla gelene dek abaküs ve kâğıt kalem ile toplama işlemini gerçekleştiren başka bir makine keşfedilmemiştir yılında Blaise Pascal, vergi toplayıcısı olan babasına yardım edebilmek için ilk basit hesap makinesini icat etmiştir [Şekil 1.1]. Bir tekerlekten oluşan ve üzerinde sayılar olan bu makine, hesap makinelerinin atası sayılır. Pascalın geliştirdiği bu hesap makinesinin adı Pascalinedir. Şekil 1.1 Pascaline (Pascal)

1673 yılına gelindiğinde Alman Gottfried Wilhelm von Leibniz, Pascalineyi geliştirerek çarpma işlemi de yapabilen bir makine haline getirmiştir [Şekil 1.2] yılında Fransız Charles Xavier Thomas de Colmar, dört işlem yapabilen bir hesap makinesi icat etmiştir. Colmarın icat ettiği makinenin üzerinde çalışılarak Arithometer adı verilen mekanik hesap makineleri kullanılmaya başlanmıştır. Şekil 1.2 Hesap Makinesi (Leibniz)

Günümüzde anladığımız işleviyle bilgisayar mantığının temelini ilk olarak İngiliz matematik profesörü Charles Babbage ortaya atmıştır yılında Babbage, makineler ile matematik problemleri arasında doğal bir uyum olduğunun farkına varmıştır. Makinelerin bir işlemi hatasız tekrarlayarak sürekli yapabilmeleri, matematik yardımıyla da işlem basamaklarının basit şekilde tekrarı sağlanabilmektedir. Böylece sorun, matematik işlemlerinin makineler üzerinde nasıl yapılacağı merkezinde toplanmaya başlamıştır. Bu düşüncelerin toplamı ile bilgisayar teknolojisinin temelleri atılmıştır.

1832 yılında Babbage bu sorunu çözebilecek ilk önerisini ortaya atmış, Difference Engine adını verdiği diferansiyel denklem çözümü yapabilen makineyi geliştirmeyi düşünmüştür [Şekil 1.3]. Lokomotif büyüklüğünde ve buharla çalışan bu makineyi, programları saklayabileceği ve hesaplamaları yapıp çıktı alabileceği bir düzenekte çalıştırmayı tasarlamıştır. 10 yıl süren çalışmaların sonunda bu ülküsüne ulaşamamıştır, ancak o zaman düşündüğü yapı bugün bizim kullandığımız bilgisayarların işlevine tıpatıp benzemektedir. Şekil 1.3 Difference Engine (Babbage)

1801 yılında Joseph-Marie Jacquard, delikli tahtayı (punch board) tasarlayarak eldeki verilerin bu tahtaya basılıp saklanması fikrini ortaya atmıştır. Bu fikirden yararlanarak Babbage, Analitik Makine adı verilen genel amaçlı kullanımı olabilecek bir makine geliştirmiştir. Bu makine, bir mil etrafında dönerek delikli kartlara 50 basamaklı 1000 numara işleyebilecek ve delikli kartlardan da bir makine yardımı ile kâğıda baskı yapabilecek biçimde tasarlamıştır yılında, Amerikalı mucit Herman Hollerith, Jacquardın delikli tahta buluşunu daha hızlı baskı yapabilen bir makinede geliştirip kullanmıştır [Şekil 1.4]. Tabulator denen bu makine ile ilk iş olarak Amerika Birleşik Devletlerinde nüfus sayımı yapmayı planlamıştır. Eski yöntemlere göre nüfus sayımı 10 yılda tamamlanırken, Hollerithin buluşu ile sayım 6 haftada bitmiştir. Şekil 1.4 Talabulator (Holerith)

Hollerith, önce Tabulate Machine Company, daha sonra 1924 yılında International Business Machines (IBM) adı altında bir firma kurarak kendi delikli kart okuyucusunu iş dünyasıyla da tanıştırmıştır. Sonraki yıllarda bilim adamları önemli ilerlemeler kaydetmişlerdir. Vannevar Bush, 1931 yılında diferansiyel denklem çözebilen hesap makinesi icat etmiştir. 1939da Iowa üniversitesi profesörlerinden John V. Atansoff ve asistanı Clifford E. Berry, Boolean Algebra işlemini, yani sadece 1 ve 0 değerlerini bilgisayar devrelerine uygulayarak ilk elektronik bilgisayar mantığını ortaya çıkarmıştır. Bilgisayar devrelerinde 1 ve 0 rakamları, devrenin sırasıyla, açık ve kapalı olduğunun anlaşılmasını sağlamaktadır. Bu mantıksal devrimin dayanağı da George Booleun her matematiksel denklemi basitçe doğru ya da yanlış olarak simgeleyen ikili (binary) cebir sistemini keşfetmesidir.

Bilgisayar 5 Döneme Ayrılarak Sınıflandırılır

1.1. Birinci Nesil Bilgisayarlar ( ) Bu dönem yılları arasını kapsar. Birinci nesil bilgisayarları diğer dönemlerden ayıran özellikler, vakum tüplerinin bulunması ile vana ve tel devrelerden oluşmasıdır. Bu dönemin bilgisayarlarında elektrik akımı, vakum tüpleri aracılığıyla denetlenmektedir, verileri saklayabilmek için de manyetik davullar bulunmaktadır. Bu bilgisayarlar özel işlemler yapmaları için üretildiklerinden, kullanım alanları da sadece bu özel işlemlerin yapılmasıyla sınırlı kalmıştır ve çalışmaları çok yavaştır.

1.2. İkinci Nesil Bilgisayarlar ( ) 1948 yılında transistörün bulunuşu ile bilgisayar dünyasında ilerlemeler müthiş bir ivme kazanmıştır. Transistörler, ilk defa 1956 yılında bilgisayarlarda kullanılmaya başlanmıştır. Bu dönemin en belirgin buluşu, transistörlerin vakum tüplerinin yerini alarak makine boyutlarının küçülmesini, birinci nesil makinelere göre daha hızlı çalışmasını sağlaması ve makine dilinin yerine programlama dillerine geçilmiş olmasıdır. Makine dilinde kullanılan Assembly yerine, uzun ve zor olan ikili (binary) kodları ikinci nesil bilgisayarlarla birlikte programlama diline dönüştürülmüştür. Böylece birinci nesildekiler gibi her amaç için makine üretmek yerine, her amaç için program yazılmaya başlanmıştır. COBOL ve Fortran dilleri bu dönemde geliştirilmiştir. Bu dönemde bilgisayarlar iş dünyasına da girmiştir. Mali bilgilerin işlendiği bilgisayarlar ve programlar üretilmiştir. Bu dönemde Heath firması elektronik analog bilgisayarı [Şekil1.5], IBM ise IBM 1401 adıyla ilk endüstriyel bilgisayarı üretmiştir.

Şekil 1.5 Analog Bilgisayar (Heath)

1.3. Üçüncü Nesil Bilgisayarlar ( ) Vakum tüplerinin yerini alan transistörler, bilgisayar tarihinde çok önemli bir buluş olmuştur. Ancak bilgisayarlar elektronik devrelerindeki çabuk ısınmadan dolayı uzun süre çalıştırılamamaktadır yılında, Texas Instruments mühendislerinden Jack Kilby, bütünleşmiş devre (IC - Integrated Circuit) buluşuyla ısınma sorununu çözümlemiştir. IC, üç elektronik parçanın küçük silikon disklerde birleştirilmesiyle oluşan bir devredir. Bilim adamları tek bir yonganın üzerine çok daha fazla transistör ekleyerek yarı iletkenleri (semi-conductor) icat ederler. Sonuçta yongaların içerisine ne kadar çok transistör eklenirse, bilgisayarların boyutu da o kadar küçülmektedir. Bu döneme damgasını vuran ikinci gelişme de, bilgisayarlar için işletim sistemi geliştirilerek çok sayıda, farklı programlar çalıştırılabilmesidir.

1.4. Dördüncü Nesil Bilgisayarlar ( Günümüze) Dördüncü nesil bilgisayarları diğer dönemlerden ayıran özellik, milyonlarca transistörün tek bir bütünleşik devre yongası (Integrated Circuit Chip) üzerinde toplanarak, mikro işlemcilerin bulunması ve karmaşık programlama dillerine geçilmesidir. IBM, 1981 yılında, insanları ilk defa kişisel bilgisayarlar (PC - Personal Computer) ile tanıştırmıştır [Şekil 1.6]. Bu tarihten itibaren bilgisayarlar büyük endüstriyel ve askeri amaçlı çalışmaların dışında; evlere, okullara ve işyerlerine girmiştir. Bilgisayarların bu gelişimi, sonraki yıllarda masaüstü ve dizüstü bilgisayarlar olarak gündelik hayatımızın ayrılmaz bir parçası olmalarını sağlamıştır. Daha sonra, bilgisayarların günlük hayatın her alanında yerini alması ile bu makinelerin birbirleriyle bağlantılarının nasıl yapılacağı sorusu gündeme gelmiştir. Bu sorun, ağ bağlantı topolojilerinin keşfine ışık tutmuştur. Yerel Ağ Bağlantısı (LAN - Local Area Network) ya da telefon kabloları gibi ağ altyapıları kurularak bilgisayarlar birbirleriyle iletişime geçirilmiştir. Ağ bağlantıları daha da geniş kapsamlı düşünülerek, bugün çoğu insanın her gün yaptığı, televizyon izlemek gibi bir iş olarak gördüğü İnternet kavramı oluşmuştur. Yerel ağ bağlantısı yapıldıktan sonra İnternet, dünyanın herhangi iki yerindeki bilgisayarlar arasında iletişimi sağlayan bir buluş olmuştur.

Şekil 1.5 PC (IBM)

1.5. Beşinci Nesil Bilgisayarlar (Günümüzden - Geleceğe) Beşinci nesil bilgisayarların günümüze damgasını vuran gelişmeleri, paralel işleme (parallel-processing) ve büyük ölçekli bütünleşmiş devrelerin bulunmasıdır. Bu gelişme ile milyonlarca transistör tek bir yongada toplanıp, milyarlarca işlemi salise ile ifade edilebilecek zaman dilimlerinde gerçekleştirebilmektedir. İnsanoğlunun hayal gücüne paralel buluşlar gerçekleştirmesinin sonu olmadığından, bu dönemin sonu belirtilememektedir.

2. BİLGİSAYARIN ANA BİRİMLERİ Giriş Birimleri (İnput) Aritmetik Mantık Birimi Kontrol Birimi Bellek Birimi Çıkış Birimleri (Output) Merkezi İşlem Birimi

3. Donanım Verilerin bilgisayara girişini sağlayan cihazlardır. (klavye, mikrofon, kamera, fare, vb.) 3.1. GİRİŞ BİRİMLERİ

Merkezi İşlem Birimi: CPU Bilgisayarın beyni olarak kabul edilen mikro işlemcidir ve gelen bilgilerin hangi birime gideceğine karar verir. A. ARİTMETİK BİRİMİ (toplama, çıkarma, çarpma. bölme) B: MANTIK BİRİMİ (ve, veya) C: BELLEK (veri, adres, program ve komut)

3.2. Sistem Birimleri Anakart (Motherboard/Mainboard) Merkezi İşlem Birimini (CPU - Central Processing Unit), uygun mikro işlemciyi ve destek entegrelerini, bunların yanında ses kartı, modem, ağ bağdaştırıcısı vb. için PCI3, ekran kartı için AGP4 ya da PCIe5 genişleme yuvalarını, bellek yuvalarını, aynı zamanda bilgisayarın dâhili yollarına erişim veren genişletme yuvalarını içeren ana baskı devre kartıdır. Kimi zaman ses, görüntü ya da ağ bileşenleri anakart ile bütünleşik (on-board) olabilir.

1 CAD: kıs. Computer Aided Design, Bilgisayar Destekli Tasarım. 2 OCR: kıs. Optical Character Recognition, Optik Karakter Tanıma. 3 PCI: kıs. Peripheral Component Interconnect (Çevrebirim Bileşen Bağlantısı), Intel tarafından geliştirilen yerel veri yolu standardı. 4 AGP: kıs. Accelerated Graphics Port (Hızlandırılmış Grafik Bağlantısı), yüksek hızlı grafik kartlarını bilgisayarın ana kartına noktadan noktaya yönlendirmek için kullanılan bağlantı. 5 PCIe: kıs. PCI Express, PCIdan farklı olarak noktadan noktaya seri fiziksel katman iletişim protokolleri kullanarak daha da hızlı bağlantı sağlayan veri yolu standardı.

RAM 6 RAM mikro işlemcili sistemlerde kullanılan bir tür veri deposudur. Bilgisayarlar işlem yaparken program kodları ve veri tutmak için RAM kullanırlar. RAM, genellikle bilgisayardaki ana hafıza ya da birincil depo; yükleme, gösterme, uygulamaları yönlendirme ve veri için çalışma alanı olarak düşünülür. RAMin karakterini tanımlayan özelliği bütün hafıza noktaları neredeyse aynı hızda erişilebilir olmasıdır. Diğer teknolojilerin çoğu belirli bir bit veya byte okuduklarından gecikmelere neden olur. Birçok RAM türü uçucudur. Bunun anlamı disk ve kaset gibi hafıza depolama aygıtlarından farklı olarak bilgisayar kapatıldığında içerdiği veriyi kaybetmesidir. RAMler kapasite (MB), hız (MHz) ve erişim süresi (ns7) gibi özelliklerine göre farklılık gösterir. Temelde statik ve dinamik olarak iki gruba ayrılır. Statik RAM Pahalı, ancak çok hızlı bir RAM çeşididir. Genellikle işlemcilerin önbelleklerinde (cache) kullanılır. Dinamik RAM Sistemin ana belleğini oluşturmak için kullanılan RAM çeşididir. Günümüzde en sık kullanılan dinamik RAMler SD-RAM8 ve DDR-RAM9lerdir.

Bağlantı noktaları (Port 10) Bilgisayarın, yardımcı diğer birimlerle (yazıcı, tarayıcı, taşınabilir disk vb.) veri aktarımının yapılmasını sağlayan bağlantı birimleridir. Yazıcı için paralel (LPT), veri alışverişi yapılacak herhangi bir çevrebirimi için seri bağlantı noktası (COM1, COM2 vb.) kullanılır. Fare ve klavye için önceleri COM, daha sonra PS/2 seri bağlantı noktaları kullanılırken günümüzde neredeyse tüm donanımlar için USB adı verilen seri yapılı bağlantı noktası kullanımı yaygınlaşmıştır. Kimi bilgisayarlarda, gerçek zamanlı ve yüksek hızlı sayısal görüntü ve ses aktarmaya yarayan, IEEE 1394 veya i.LINK olarak da bilinen FireWire ya da yalnızca görüntü çıkışı veren S- Video bağlantı noktası da bulunmaktadır.

6 RAM: kıs. Random Access Memory, Rastgele Bellek Erişimi. 7 ns: kıs. nano second, saniyenin milyarda birine eşit zaman birimi, nano saniye. 8 SD-RAM: kıs. Synchronous Dynamic RAM, Senkronize Dinamik RAM. 9 DDR-RAM: kıs. Double Data Rate RAM, Çift Veri Aktarmalı RAM. 10 Buradaki fiziksel port kavramı, ağ bağlantısını sağlayan port ile karıştırılmamal

Ağ bağdaştırıcısı (Ethernet adapter) Ethernet, IEEE standardında tanımlanmış ve geniş bir kullanıma sahip LAN12 teknolojisidir. Ethernet, verinin ağa bağlı bilgisayarlar arasında bir çarpışma (collision) olmadan hareket ettiğinden emin olmak için CSMA/CD13 standardını kullanır. Standart Ethernet 10 Mbps14 hızında veri gönderirken, Hızlı Ethernet (Fast Ethernet) 100 Mbps, Gigabit Ethernet ise 1000 Mbps hızında veri gönderebilir. Güç kaynağı (Power supply) Bilgisayarın, prizden 220 Volt elektriği alıp sistemin ihtiyacı olan 5 Volt ve 12 Volt doğru akım gerilimine dönüştüren parçasıdır. Bilgisayar güç kaynakları genelde Watt cinsinden ölçülür. 90 W düşük seviyeden 300 W yüksek seviyeye kadar çeşitlilik gösterirler. Eğer bilgisayarın güç kaynağı bozulursa hiçbir aygıt çalışmaz. Güç kaynağı bilgisayardaki ısı kaynaklarının başında gelir, havalandırılması için ayrı bir pervaneye ihtiyaç vardır.

Görüntü bağdaştırıcısı (Display adapter) Bilgisayar ekranına görüntü getirilmesini sağlayan ekran kartıdır. Ekran çözünürlüğü ve frekans ayarları, satın alınan ekranın özelliklerine de bağlıdır. Ekran kartı satın alınırken üzerindeki RAM ve hangi türden bağlantıya sahip olduğu (PCI, AGP, PCIe) önemlidir. Anakart üzerinde AGP ekran kartları AGP, PCIe ekran kartları PCIe yuvasına takılır yılına kadar 64, 128 ya da 256 MB RAMli AGP ekran kartları yaygın olarak üretilip satılmakta iken, günümüzde AGP desteği olan sadece birkaç yeni anakart bulunmaktadır. Yeni birçok ekran kartı sadece PCIede kullanılabilecek şekilde, pek çok anakart da daha hızlı veri aktarımına izin veren, ayrıca diğer parçaları da destekleyen PCIe yuvasına sahip şekilde üretilmektedir. Bugün piyasada, 256 ya da 512 MB DDR-RAMli PCIe ekran kartları yaygın olarak satılmaktadır. Bu ekran kartlarında görüntüyü analog olarak aktaran VGA ya da SVideo, sayısal olarak aktaran DVI15 bağlantı noktaları bulunmaktadır.

Ses kartı (Sound card) Bilgisayar için, sayısal olarak kayıt edilmiş bir ses ya da müzik dosyasını, hoparlör ya da kulaklık üzerinde çalmaya olanak tanıyan eklenebilir bir genişletme kartıdır. Temelde bir ses kartının görevi, Analog/Sayısal çevirici yonga aracılığıyla analog ses sinyalini ses kartı girişinde sayısal ses sinyaline, sayısal ses sinyalini de ses kartı çıkışında analog ses sinyaline çevirmektir. Dâhili olarak PCI ya da PCIe kart yuvalarına takılan kart türleri olduğu gibi, harici olarak USB bağlantı noktasına bağlanan, PCMCIA16 yuvalarına takılan ve profesyonel alanlarda kullanılmak üzere güvenlik duvarı girişine de bağlanabilen sürümleri mevcuttur. Ayrıca anakart üzerinde bütünleşik sunulan ses yongaları da bulunmaktadır. Ses kartlarını kalite olarak birbirinden ayıran temel özellikler bit çözünürlüğü (örneğin 16 bit veya 24 bit), maksimum örnekleme kalitesi (örneğin 96, 128 veya 192 kHz), gürültü filtresi, sıklık aralığı ve maksimum kanal sayısıdır. Normal ses kartları bütünleşiklerden farklı olarak hızlandırıcı yongalara sahiptir, bu sayede işlemcinin performansını düşürmezler. Analog giriş ve çıkışlar stereo bağlantı noktası biçiminde uluslararası standartlara göre renklendirilirler. Pembe bağlantı mikrofon girişini (mono), mavi bağlantı harici girişi, yeşil bağlantı ise kulaklık ya da ön hoparlörlerin çıkışını belirtir. Yeni nesil ses kartlarında turuncu bağlantı merkez hoparlörün, siyah bağlantı yan hoparlörlerin, gri bağlantı arka hoparlörlerin çıkışını ifade eder. Ses kartları ayrıca sarı renkte oyun çubuğu (joystick) girişi ya da kare şeklinde optik giriş çıkışa da sahip olabilirler.

USB Microsoft, Compaq, National Semiconductor ve diğer 25 USB üyesi tarafından geliştirilmiş olan USB; klavye portu, paralel portlar, oyun portu ve seri portların yerine, yüzün üzerinde USB uyumlu aygıtı tek bir bağlantı ile almayı gerçekleştiren veriyoludur. Bu tek bağlantı dokuz pin seri bir porttan da basittir, çünkü sadece dört pini vardır. Fiziksel olarak bilgisayara takılmış tek bir aygıt görünür, Tak ve Çalıştır (Plug and Play) özelliği sayesinde bilgisayarın yeniden başlatılmasına gerek yoktur. USB, seri portlardan daha hızlı olmak üzere tasarlanmıştır. Bu standarta göre, seri bir arabirimin yaklaşık 100 kbps hızına karşılık, 12 Mbps hıza kadar veri transfer edebilen bir arabirim tanımlanır. Bu hız, düşük çözünürlüklü video konferans gibi telefon uygulamalarına ulaşmak üzere belirlenmiştir. USB, kullanılan çevre aygıtı türüne göre ayrılan dört veri transfer tipini algılar; yığın, kesme, eşzamanlı ve denetim. Yazıcı, tarayıcı ve sayısal (digital) kameralar yığın vericilerdir. Klavye ve oyun çubukları (joystick) kesme aktarımını kullanırlar. Telekomünikasyon uygulamaları ise, belirli bir sırada ve kesintisiz bir akış halinde dağıtılması gereken eşzamansız aktarmayı kullanır.

Disket sürücüsü (Floppy disk drive) Disket kullanabilmek için bilgisayarın üzerinde bulunması gereken sürücüdür. Disket sürücüleri (A:) ya da (B:) olarak tanınır. Disket sürücüsünde 3,5 inç çapında, 1,44 MB kapasiteli çift yüzlü-yüksek yoğunluklu disketler kullanılır. USB yığın depolama aygıtlarının ucuzlaması ve yaygınlaşmasıyla artık eskisi gibi sıklıkla kullanılmamaktadır. CD-ROM sürücüsü CD kullanabilmek için bilgisayarın üzerinde bulunması gereken sürücüdür. CD-ROM sürücüleri veri transfer hızlarına göre üretilmiştir, iki hızlıdan (2x) başlamak üzere 52 hızlıya (52x) kadar olanları vardır. En ünlü iki CD-ROM sürücüsü arabirim kartı SCSI ve ATAPIdir. Bunlardan en sık kullanılan ATAPI19, Western Digital firması tarafından 1994 yılında sunulmuştur, anakart üzerindeki IDE20 bağlantı noktası üzerinden kullanılır.

CD yazıcı (CD-RW) Çeşitli hızlarda üretilen CD kayıt aygıtlarıdır. CD-RW (Re-Writeable) sürücülerinin üzerinde yazan üç grup rakam vardır. Birincisi herhangi bir yazılabilir (recordable) CDye yazma, ikincisi tekrar yazılabilir (rewritable) CDye yazma, üçüncüsü ise CD okuma hızını belirtir. 52/32/52ye kadar hızlarda olan modelleri bulunmaktadır. Her CD yazıcının belli bir ömrü vardır, genellikle 2 yıl içerisinde sürekli kullanılan bir CD yazıcının kafa denilen okuyucu bölümü bozulur. DVD sürücüsü DVD kullanabilmek için bilgisayarın üzerinde bulunması gereken sürücüdür. 16 hızlıya (16x) kadar olanları bulunmaktadır. DVD sürücüsü aynı zamanda bir CD sürücüsü ve yazıcısıdır. CD ile benzer bir biçimde, DVD yazıcı (DVD-RW) aygıtları da gün geçtikçe yaygınlaşmaktadır.

Ekran (Monitor) Bilgisayarın renkli olarak metin ya da grafik gösterebilen bir görüntü çıkış aygıtıdır. Teknolojisi gereği, tüplü (CRT22) ve LCD23 olmak üzere iki türü vardır. Tüplü ekranların frekansı, en belirleyici özellikleri arasında sayılabilir. Verinin ekrana birim saniyede çarpmasına frekans denir. Piyasada frekansı 100 MHzin üzerinde görüntü veren ekranlar bulunmaktadır. Yüksek frekanslı bir ekrana sahip olmak, bilgisayarın aktardığı görüntünün titreşimsiz hissedilmesi ve görüntü kalitesi açısından önemlidir. Eskiden yalnızca dizüstü bilgisayarlarda kullanılmakta olan LCD ekranlar, az yer kaplamaları, düşük enerji tüketimleri ve çok düşük radyasyon yaymaları avantajlarına paralel olarak fiyatlarının da ucuzlaması sonucu masaüstü bilgisayarlarda da yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır. LCD ekranların tepki süresi, en belirleyici özellikleri arasında sayılabilir. İlerleyen teknoloji sayesinde tepki süresi 1 milisaniyeye kadar inmiştir. Bu süre ne kadar düşükse, LCD teknolojisi gereği, hızlı görüntü değişimi sırasında yaşanan gölgelenme sorunu en aza iner. Her iki tip ekranın belirleyici özelliklerinden biri de büyüklüğüdür. Büyüklük ölçü birimi inçtir. Günümüzde sıklıkla, dizüstü bilgisayarlarda 12 ve 14 inç, masaüstü bilgisayarlarda 15 ve 17 inç, görsel uygulamalar için ise 19 ve 21 inç ekranlar kullanılmaktadır.

Hoparlör (Speaker) Gücünü doğrudan ses kartının çıkışından alıp sesi dışarıya ulaştıran aygıtlardır. Özel bir hoparlör sisteminde genellikle amplifikatör bulunur. Amplifikatörü beslemek için şehir elektriğinden yararlanmak gerekmektedir. Hoparlörler manyetik alan yaratırlar, bunun için hoparlörlerin korunmalı olduğundan emin olunması gerekir. Hoparlörlerin manyetik alan oluşturması sabit disk ya da disketlere zarar verebilir, bu nedenle hoparlörleri bu aygıtların yakınında bulundurmamakta yarar vardır. Yazıcı (Printer) Bilgisayar çıktısını bir kâğıda ya da filme döken bilgisayar çevre birimidir. Baskı yöntemine göre siyahbeyaz ya da renkli, nokta vuruşlu (dot matrix), mürekkep püskürtmeli (inkjet) ve lazer yazıcılar vardır. Yazıcıların fiyatları hızına, çözünürlüğüne, gürültü seviyesine, kullanım kolaylığına, sayfa yönetim tekniğine, baskı mekanizmasına ve kalitesine göre çeşitlilik gösterir.

Sabit disk (Hard disk drive) Bilgisayar üzerinde sabit olarak bulunan ve veri kaydetmek için kullanılan manyetik sığalardır. Hızlı çalışırlar, uzun ömürlü ve yüksek kapasitelidirler. Diskin dönüş hızı (5400 veya 7200 rpm24), veri kapasitesi (GB veya TB25) ve disk büyüklüğüne (3,5 veya 2,5 inç) göre çeşitleri vardır. Günümüzde 1 TBa kadar 3,5 inçlik masaüstü, 320 GBa kadar 2,5 inçlik dizüstü bilgisayar sabit diskleri bulunmaktadır. Ayrıca, koruyucu kutu içinde, USB üzerinden bilgisayara bağlanabilen harici sabit diskler de sıklıkla kullanılmaktadır. Bilgisayara birden fazla sabit disk takılabilir. Bu diskler aynı veri kablosu ile bağlı olduğunda biri master (ana), diğeri slave (köle) olarak tanımlanırlar. İki adet veri kablosu kullanıldığında sabit diskler birincil master (C:), birincil slave (D:), ikincil master (E:) ve ikincil slave (F:) olmak üzere tanımlanabilirler. Sabit diskler bağlantı arabirimlerine göre SATA, PATA (IDE) ve SCSI olarak üçe ayrılırlar. SATA26, günümüzde sıklıkla kullanılan bir veri taşıma teknolojisidir. Sabit disk, yüksek hızlı veri aktarımı sağlayan ve diğer bağlantı arabirimlerine göre daha ince, 7 iletkenli bir veri kablosu üzerinden anakarta bağlanır. SATA saniyede 150 MB, SATA II ise 300 MB veri aktarımı sağlar.

PATA27 ya da eski adıyla IDE, saniyede 133 MBa kadar veri aktarımı sağlayan bağlantı arabirimidir. Günümüzde yerini SATAya bırakmakta olan PATA, sürücülerle 40 ya da 80 iletkenli bir veri kablosu üzerinden bağlanır. SCSI ile karşılaştırıldığında daha ucuz olması nedeniyle kişisel bilgisayarlarda tercih edilmiştir. SCSI28, IDE disklere göre daha esnek yapıya sahip olduklarından, sunucu ve iş istasyonu gibi güçlü sistemlerde tercih edilen sürücü arabirimidir. SCSI sabit disklerin disk denetleyicileri sürücünün üzerinde olduğundan bilgisayarın işlemcisine yüklenmezler. SCSI saniyede 640 MBa kadar veri aktarım hızını desteklemektedir.

CD Bilgiyi saklamak için sıkıştırılmış disk teknolojisi kullanan bir disk aygıtıdır. CDler 700 MB veri taşıyabildiğinden bilgisayar dış donanımının en çok ihtiyaç duyulan birimlerinden biridir. CD yazıcılarda kullanılmak üzere yazılabilir (recordable) ve tekrar yazılabilir (rewritable) türleri bulunmaktadır. Veri depolama, program kurma, müzik dinleme, görüntü izleme vb. işlemler CD-ROM üzerinden CDlerle yapılmaktadır. Günümüzde yerini daha fazla veri saklayabilen DVDlere bırakmaya başlamıştır. DVD Genellikle 4,7 GB, çift katmanlı yazmaya uygunsa 8,5 GB veri saklayabilen özel bir tip CDdir. Başlarda yalnızca video görüntüleri için tasarlanan ve açılımı Digital Video Disc olan DVD, günümüzde çok amaçlı olarak veri saklama ve yedekleme, yüksek çözünürlüklü görüntü izleme, program kurma vb işlemler için kullanılmaktadır. USB yığın depolama aygıtı USB disk, flash bellek ya da flash disk olarak da bilinen, USB üzerinden kolaylıkla takılıp çalıştırılabilen, fiyatı, veri kapasitesi ve taşıma kolaylığı nedeniyle günümüzde sıklıkla kullanılan küçük ve hafif aygıtlardır. 32 GBa kadar uzanan veri kapasitesi ve 1 milyon kereye kadar yazma-silme işlemine izin vermesi nedeniyle, özellikle veri taşımada disket, CD, hatta DVDlerin yerini almıştır.

Merkezi İşlem Birimi: CPU File Storage Capacity by Bits and Bytes bitbyteKilobyteMegabyteGigabyte bit188,1928,388,6088,589,934,592 byte811,0241,048,5761,073,741,824 Kilobyte8,1921,0241 1,048,576 Megabyte8,388,6081,048,5761,0241 Gigabyte8,589,934,5921,073,741,8241,048,5761,0241 Terabyte8,796,093,022,2081,099,511,627,7761,073,741,8241,048,5761,024 Petabyte9,007,199,254,740,9921,125,899,906,842,6241,099,511,627,7761,073,741,8241,048,576 Exabyte9,223,372,036,854,775,8081,152,921,504,606,846,9761,125,899,906,842,6241,099,511,627,7761,073,741,824 Zettabyte9,444,732,965,739,290,427,3921,180,591,620,717,411,303,4241,152,921,504,606,846,9761,125,899,906,842,6241,099,511,627,776

New IEC Standard bit 0 or 1 byteB8 bits kibibitKibit1024 bits kilobitkbit1000 bits kibibyte (binary)KiB1024 bytes kilobyte (decimal)kB1000 bytes megabitMbit1000 kilobits mebibyte (binary)MiB1024 kibibytes megabyte (decimal)MB1000 kilobytes gigabitGbit1000 megabits gibibyte (binary)GiB1024 mebibytes gigabyte (decimal)GB1000 megabytes terabitTbit1000 gigabits tebibyte (binary)TiB1024 gibibytes terabyte (decimal)TB1000 gigabytes petabitPbit1000 terabits pebibyte (binary)PiB1024 tebibytes petabyte (decimal)PB1000 terabytes exabitEbit1000 petabits exbibyte (binary)EiB1024 pebibytes exabyte (decimal)EB1000 petabytes

Bazı Birimler CAD: kıs. Computer Aided Design, Bilgisayar Destekli Tasarım. OCR: kıs. Optical Character Recognition, Optik Karakter Tanıma. PCI: kıs. Peripheral Component Interconnect (Çevrebirim Bileşen Bağlantısı), Intel tarafından geliştirilen yerel veri yolu standardı. AGP: kıs. Accelerated Graphics Port (Hızlandırılmış Grafik Bağlantısı), yüksek hızlı grafik kartlarını bilgisayarın ana kartına noktadan noktaya yönlendirmek için kullanılan bağlantı. PCIe: kıs. PCI Express, PCIdan farklı olarak noktadan noktaya seri fiziksel katman iletişim protokolleri kullanarak daha da hızlı bağlantı sağlayan veri yolu standardı. RAM: kıs. Random Access Memory, Rastgele Bellek Erişimi. ns: kıs. nano second, saniyenin milyarda birine eşit zaman birimi, nano saniye. SD-RAM: kıs. Synchronous Dynamic RAM, Senkronize Dinamik RAM. DDR-RAM: kıs. Double Data Rate RAM, Çift Veri Aktarmalı RAM.

IEEE: kıs. The Institute of Electrical and Electronics Engineers, elektrik, elektronik, bilgisayar, otomasyon, telekomünikasyon ve diğer birçok alanda, mühendislik teori ve uygulamalarının gelişimi için çalışan, kâr amacı olmayan, dünyanın önde gelen teknik organizasyonu. LAN: kıs. Local Area Network, Yerel Alan Ağı. CSMA/CD: kıs. Carrier Sense Multiple Access / Collision Detection, Taşıyıcı Duyarlı Çoklu Erişim / Çarpışma Tespiti. Mbps: Megabits per second, saniyede 1 megabit veri akışına karşılık gelen hız birimi. DVI: kıs. Digital Visual Interface, Sayısal Görsel Arabirim, LCD ekran ya da sayısal projektör gibi sayısal cihazların bağlantısı için tasarlanan grafik arabirim standardı. PCMCIA: kıs. Personel Computer Memory Card International Association, Uluslararası Kişisel Bilgisayar Bellek Kartı Kurumu, PC kartları olarak adlandırılan kredi kartı büyüklüğünde kartlar üreten, pek çok firmanın katılımıyla oluşturulmuş standart. USB: kıs. Universal Serial Bus, Evrensel Seri Veriyolu. CD-ROM: kıs. Compact Disc - Read Only Memory. ATAPI: kıs. Advanced Technology Attachment with Packet Interface. IDE: kıs. Integrated Drive Electronics, Bütünleşik Sürücü Elektroniği. DVD: kıs. Digital Versatile Disc, Sayısal Çokyönlü Disk. CRT: kıs. Cathode Ray Tube, Katot Işın Tüpü. LCD: kıs. Liquid Crystal Display, Sıvı Kristal Ekran. SATA: Serial Advanced Technology Attachment, Seri Gelişmiş Teknoloji Bağlantısı. rpm: kıs. round per minute, dakikadaki dönüş sayısı. PATA: Parallel Advanced Technology Attachment, Paralel Gelişmiş Teknoloji Bağlantısı. SCSI: (skazi şeklinde okunur) Small Computer System Interface, Küçük Bilgisayar Sistemleri Arabirimi.

ÇIKIŞ BİRİMLERİ: Çıktı bilgilerinin alındığı cihazlardır.