Тақырыбы: Жасушаның бөлінуі. Мейоз және Митоз 2011

1.Жасушалардың митоз,мейоз жолдарымен бөлінуі 2.Профаза 3.Метафаза 4.Анафаза 5.Телофаза

Жасушалардың митоз,мейоз жолдарымен бөлінуі,митоздың негізгі фазалары М-митоз-жасушаның бөлінуі кезеңі,ол 4фазадан- профаза,метафаза,анафаза,телофазадан тұрады.Митоздың жалпы ұзақтығы 30-40мин. А)Профазада-жасуша ядросында хроматин жіпшесі ширатылып,тығыздалып,жуандап,микроскоп арқылы көруге болатындай,жіпше тәрізді құрылымдарға митоздық хромосомаларға,конденсацияланады.Бұл кезде әрбір митоздық хромосома бір-біріне жабысқан екі хроматидадан тұрады.Олар когезин деп аталатын ақуыз арқылы байланысқан.Хромосома деген терминді 1883 ж Вальдейер ұсынған.

Б)Метафазада-митоздық хромосомалардың конденсациялануы ең жоғарғы шегіне жетеді және олар бөлінуші жасушаның экваторлық жазықтығына шоғырланады.Хромосома хроматидаларын өзара байланыстыратын когезин кешені бұзылады және метафаза аяғында хроматидалар бір-бірінен азды-көпті ажырайды,олар тек сырт көзге ғана байланысқан күйде болады.

В)Анафазада-хроматидалар конденсацияланған күйде болып,бір-бірінен байланысып толық үзіп,бөлінуші жасушаның қарама-қарсы полюстеріне қарай тартыла бастайды.Бұл кезде олар центромералық учаскелерімен тиесілі полюске,ал теломерлік учаскелерімен жасуша экваторына қарай бағытталған болады. Бір-бірінен ажырасқан хромосомалардың қозғалып жылжуы бірнеше факторларға негізделінеді: а)бөліну жіпшесінің микротүтікшелер ұзындығының өзгеруіне: -кинетохорлық микротүтікшелердің қысқаруына; -полярлық микротүтікшелерің ұзаруына; б)ақуыз-транслокаторлар әсерлеріне: -олардың кейбіреулері хромосомаларды кинетохорлық микротүтіешелер бойымен жылжытады; -екінші біреулері полярлық микротүтікшелерді қарама- қарсы бағыттарға жылжытады.

Г)Телофазада-жасуша полюстеріне қарай жылжып қозғалушы хромосома жиынтығы > диплосомасына жақындап барып тоқтайды.Телофаза- ның аяғында цитокинез орын алады,яғни цитоплазма екіге бөлінеді,ақырында екі жаңа жасуша түзіледі.

Бөлінуші жасушалар бөлінуін үнемі жалғастыруы немесе бөлінуін уақытша тоқтатып >кетуі мүмкін.Көптеген факторлардың әсерлерінен оның >күрт өзгеруі мүмкін,мысалы: -Жасуша жіктеліп тұрақты ұлпа жасушаларына айналады -Жасушада өзін-өзі өлтіру тетіктері іске қосылады -Жасуша блансттрансформацияланып,ісік жасушаларына айналады. Бұл үдерістердің бәрі де тіршілік үшін өте маңызды және бөлінуші жасушаның қандай жолға түсетіні жасуша циклында айқындалады.

АМИТОЗ

Өсімдіктердің өмірлік циклінде,жыныссыз және жыныстық жолдармен көбеюінің кезектесіп келіп отыратын,белгілі бір қалыптасқан жүйесі және өзара байланысы болады.Олар өсімдіктердің әртүрлі табиғи топтарында әртүрлі өтеді.Көбею кезіндегі ядролық фазаларының алмасуына талдау жасаудың негізінде мынадай жағдай дәлелденді. Спорофит(спорофаза) дегеніміз хромосомдар саны жұп болып келетін (2п)клеткалардан тұратын жыныстық споралларды және олар түзілетін спорангиларды беретін особьты айтады.Жыныстық көбеюге арналған споралар түзілгенде мейоз процесі жүреді,сондықтанда олар барлық уақытта гаплойдты(п).

МИТОЗ

Тірі организмдерде міндетті түрде болатын қасиеттердің бірі,ол артына ұрпақ қалдыру,басқаша айтқанда бір особьтың өзі секілді жас особьтардың тұтас сериясын немесе кем дегенде біреуін беруге қабілеттілігі.Көбеюдің бір-бірінен принциптік айырмашылығы бар екі түрі белгілі:жыныстық және жыныссыз