Ғабит Мүсіреповтің

Жетекшінің аты-жөні: Қазақ әдебиеті пәнінің мұғалімі Тыштықаева Айнагүл Қадыркенқызы Сабақтың тақырыбы: Ғабит Мүсіреповтің өмірі мен шығармашылығы Саба қ ты ң ба ғ ыты: Ұ лы а қ ындарымызды д ә ріптеу Саба қ : Қ аза қ ә дебиеті Заградовка орта мектебі 2012 жыл

М Ү СІРЕПОВ Ғ АБИТ МАХМ Ұ Т Ұ ЛЫ М ү сірепов Ғ абит Махм ұ т ұ лы ( ) - қ аза қ ты ң ә йгілі жазушысы, қ о ғ ам ж ә не мемлекет қ айраткері, Қ аза қ КСР Ғ ылым академиясыны ң академигі, ә деби сыншы, аудармашы, Социалистік Е ң бек Ері, Қ аза қ станны ң халы қ жазушысы, Қ аза қ КСР Ғ ылым академиясыны ң Абай атында ғ ы ж ә не Ш.У ә лиханов атында ғ ы мемлекеттік сыйлы қ тарыны ң лауреаты. Қ азіргі Солт ү стік Қ аза қ стан облысыны ң Жамбыл ауданында д ү ниеге келген. Ал ғ аш қ ыда ауыл молдасынан арабша хат таны ғ ан. Ғ абит жастайынан ә уелі екі жылды қ ауылды қ орыс мектебінде, кейін т ө рт жылды қ жо ғ ары бас қ ыш орыс мектебін бітірген. Қ аза қ т өң керісінен кейін ү стемдік ал ғ ан Ке ң ес ө кіметіні ң ж ұ мысына ә жептеуір орысша сауаты бар адам ретінде араласып, т ү рлі қ ызмет ат қ ар ғ ан. Орыс мектебінде ж ү ргенде орысты ң ата қ ты а қ ын жазушыларыны ң шы ғ армаларын о қ ып білуі, ауыл мектебінде ө зін о қ ыт қ ан ә дебиетші м ұғ алім Бекет Ө тетілеуовты ң ә сер ы қ палы болаша қ жазушыны ң ә дебиетке ерекше ы қ ылас аударуына септігін тигізеді жылдары Орынбор қ аласында ғ ы ж ұ мысшы факультетіне (рабфак) о қ у ғ а т ү сіп, оны бітірісімен Омбыда ғ ы ауыл шаруашылы қ институтында о қ ы ғ ан жылдары - Бурабай орман шаруашылы ғ ы техникумында о қ ытушы, жылдары Қ аза қ мемлекеттік баспасыны ң бас редакторы, жылдары «Социалистік Қ аза қ стан» (Егемен Қ аза қ стан) газетіні ң редакторы, Қ аза қ АКСР Халы қ а ғ арту комиссариаты ө нер секторыны ң ме ң герушісі, Қ аза қ ө лкелік комитетіні ң баспас ө з б ө ліміні ң ме ң герушісі, Қ аза қ стан Компартиясы саяси-а ғ арту б ө ліміні ң ме ң герушісі қ ызметтерін ат қ арды жылдары біры ңғ ай шы ғ армашылы қ ж ұ мыстармен айналыс қ ан жылдары - «Ара» - «Шмель» журналыны ң бас редакторы, жылдары Қ аза қ стан Жазушылар ода ғ ы бас қ армасыны ң бірінші хатшысы, КСРО Жазушылар ода ғ ы бас қ армасыны ң хатшысы қ ызметтерін ат қ ар ғ ан жылдан КСРО М Ү СІРЕПОВ Ғ АБИТ МАХМ Ұ Т Ұ ЛЫ М ү сірепов Ғ абит Махм ұ т ұ лы ( ) - қ аза қ ты ң ә йгілі жазушысы, қ о ғ ам ж ә не мемлекет қ айраткері, Қ аза қ КСР Ғ ылым академиясыны ң академигі, ә деби сыншы, аудармашы, Социалистік Е ң бек Ері, Қ аза қ станны ң халы қ жазушысы, Қ аза қ КСР Ғ ылым академиясыны ң Абай атында ғ ы ж ә не Ш.У ә лиханов атында ғ ы мемлекеттік сыйлы қ тарыны ң лауреаты. Қ азіргі Солт ү стік Қ аза қ стан облысыны ң Жамбыл ауданында д ү ниеге келген. Ал ғ аш қ ыда ауыл молдасынан арабша хат таны ғ ан. Ғ абит жастайынан ә уелі екі жылды қ ауылды қ орыс мектебінде, кейін т ө рт жылды қ жо ғ ары бас қ ыш орыс мектебін бітірген. Қ аза қ т өң керісінен кейін ү стемдік ал ғ ан Ке ң ес ө кіметіні ң ж ұ мысына ә жептеуір орысша сауаты бар адам ретінде араласып, т ү рлі қ ызмет ат қ ар ғ ан. Орыс мектебінде ж ү ргенде орысты ң ата қ ты а қ ын жазушыларыны ң шы ғ армаларын о қ ып білуі, ауыл мектебінде ө зін о қ ыт қ ан ә дебиетші м ұғ алім Бекет Ө тетілеуовты ң ә сер ы қ палы болаша қ жазушыны ң ә дебиетке ерекше ы қ ылас аударуына септігін тигізеді жылдары Орынбор қ аласында ғ ы ж ұ мысшы факультетіне (рабфак) о қ у ғ а т ү сіп, оны бітірісімен Омбыда ғ ы ауыл шаруашылы қ институтында о қ ы ғ ан жылдары - Бурабай орман шаруашылы ғ ы техникумында о қ ытушы, жылдары Қ аза қ мемлекеттік баспасыны ң бас редакторы, жылдары «Социалистік Қ аза қ стан» (Егемен Қ аза қ стан) газетіні ң редакторы, Қ аза қ АКСР Халы қ а ғ арту комиссариаты ө нер секторыны ң ме ң герушісі, Қ аза қ ө лкелік комитетіні ң баспас ө з б ө ліміні ң ме ң герушісі, Қ аза қ стан Компартиясы саяси-а ғ арту б ө ліміні ң ме ң герушісі қ ызметтерін ат қ арды жылдары біры ңғ ай шы ғ армашылы қ ж ұ мыстармен айналыс қ ан жылдары - «Ара» - «Шмель» журналыны ң бас редакторы, жылдары Қ аза қ стан Жазушылар ода ғ ы бас қ армасыны ң бірінші хатшысы, КСРО Жазушылар ода ғ ы бас қ армасыны ң хатшысы қ ызметтерін ат қ ар ғ ан жылдан КСРО

Министрлер Ке ң есі жанында ғ ы ә дебиет, ө нер ж ә не с ә улет салалары бойынша Лениндік ж ә не Мемлекеттік сыйлы қ тары ж ө ніндегі комитетті ң м ү шесі бол ғ ан. Ғ.М ү сіреповті ң т ұңғ ыш повестеріні ң қ атарына «Тула ғ ан тол қ ында» мен «Американ бидайы ғ ы» шы ғ армалары жатады. Жас жазушыны ң болаша ғ ынан ү міт к ү ттірген б ұ л туындылар азаматты қ та қ ырыпты тол ғ айды. Ғ.М ү сірепов әң гіме жанрыны ң ө ркендеуіне ү лкен ү лес қ осты. Ал ғ аш қ ы шы ғ армаларынан-а қ жазушылы қ шеберлігімен таныл ғ ан. « Қ ос шал қ ар», «К ө к ү йдегі к ө ршілер», «Ш ұғ ыла», « Ү здіксіз ө су», «Жайлау жолында», «Т ұ т қ ын қ ыз», Же ң ілген Есрафил» та ғ ы бас қ а әң гіме, повестерінде е ң бек адамдарыны ң қ иынды ққ а толы қ ажырлы ө мірі мен азамат со ғ ысы, ұ жымдастыру кезіндегі д ү рбеле ң о қ и ғ алар легі суреттеледі. «Талпа қ танау» әң гімелері мен «Бір адым кейін, екі адым ілгері» повесі жыл аралатып барып, бірінен кейін бірі жары қ к ө реген. Оны ң б ұ л шы ғ армалары қ аза қ ә дебиетіне жазу стилі қ алыптас қ ан, к ө ркемдік шеберлігі ерекше жа ң а суреткерді ң келгенін жария еткен еді. Шы ғ армашылы қ жолыны ң бір белесін аналар туралы әң гімелер топтамасымен т ү йіндеген жазушы енді ке ң тынысты туынды жазу ғ а кіріседі. Екінші д ү ниеж ү зілік со ғ ысты ң ая ғ ын ала ол ө зіні ң т ұ л ғ алы туындысы « Қ аза қ солдаты» романын жаз ғ ан. Роман ты ң та қ ырыбымен, образдарыны ң к ө ркем бейнеленуімен, сюжет құ ру шеберлігімен, тартымды тамаша тілімен та ң даулы қ аза қ романдарыны ң қ атарына қ осылады. Б ұ дан кейін ол ара ғ а біраз уа қ ыт салып барып, ө зіні ң е ң ірі салалы да сали қ алы шы ғ армасы «Оян ғ ан ө лке» романын жариялайды. Қ аза қ прозасыны ң шо қ ты ғ ы биік туындысы санал ғ ан осы романынан кейін жазушы қ айтадан ша ғ ын жанр ғ а ойысады. С ө йтіп әң гіме жанрында зергер суреткерлігімен таныл ғ ан ізденімпаз жазушы, к ө ркемдік шеберлігін бар ғ ан сайын шы ң дап, ә р әң гіме, повесі сайын жа ң а бір белеске к ө теріліп отырады жылы «Кездеспей кеткен бір бейне» кітабы ү шін Абай атында ғ ы республикалы қ сыйлы қ алады. Ара ғ а бес алты жыл салып барып, прозада ғ ы со ңғ ы елеулі туындыларыны ң бірі « Ұ лпан» повесін жариялайды.

Сонау отызыншы жылдарда а қ ү лкен драматург екенін танытып, « Қ ыз Жібек» операсыны ң либреттосын, « Қ озы К ө рпеш Баян с ұ лу» пьесасын берген Ғ.М ү сірепов кейінгі жылдарда да б ү кіл қ аза қ драматургиясыны ң тамаша туындысы болып табыл ғ ан «Амангелді», «А қ ан сері - А қ то қ ты»,«болаша ққ а аманат», « Қ ыпша қ қ ыз Аппа қ », « Қ айран Майра» атты драмалы қ шы ғ армаларын жаз ғ ан. Сценариін Б.Майлин, В.Ивановпен бірігіп жаз ғ ан «Амангелді» фильмі (1938) қ аза қ кино ө неріні ң ал ғ аш қ ы баспалда ғ ы саналса, «Махаббат туралы дастан», « Қ ыз Жібек» (1970) фильмдері қ аза қ кино ө неріні ң алтын қ орынан орын ал ғ ан туындылар. К ө ркем аудармада О.Генри, С.Тагарао, М.Горький, М.Шолохов, У.Шекспир, К.Симонов, А.Штейн, Ж.Мольер, та ғ ы бас қ а қ аламгерлер пьесаларын қ аза қ тіліне аудар ғ ан. Ғ.М ү сірепов - к ө рнекті қ о ғ ам, мемлекет қ айраткері жылы шілде айында ол республика ғ а танымал адамдармен бірлесе отырып, халы қ ты ң басына т ө нген ашты қ н ә убеті жайында БКП(б) қ аза қ ө лкелік комитетіне «Бесеуді ң хатын» жолда ғ ан. Ғ абит М ү сірепов ө зіні ң қ о ғ амды қ, публицистік, журналистік, сыншылды қ қ ызметімен де ту ғ ан хал қ ыны ң м ә дениетіні ң дамуына зор е ң бек сі ң ірді. Алайда қ аза қ хал қ ы оны ү лкен суреткер жазушы деп таниды, к ө ркем с ө зді ң хас шебері деп біледі, құ рмет т ұ тады. Ол бірнеше м ә рте Қ аза қ КСР Жо ғ ар ғ ы Ке ң есіні ң, бір рет КСРО Жо ғ ар ғ ы Ке ң есіні ң депутаты ж ә не Қ аза қ КСР Жо ғ ар ғ ы Ке ң есіні ң т ө ра ғ асы болып сайлан ғ ан. Ү ш м ә рте Ленин орденімен ж ә не екі м ә рте Е ң бек Қ ызыл Ту орденімен, Октябрь Революциясы орденімен ж ә не к ө птеген медальдармен марапаттал ғ ан. Қ аза қ мемлекеттік балалар мен жас ө спірімдер театрына жазушыны ң есімі берілген жылы қ айраткер т ұ р ғ ан ү йде Ғ.М ү сірепов атында ғ ы ә деби-мемиоралды қ м ұ ражай ү йі ашыл ғ ан жылы 100 жылды қ мерейтой қ араса ң ында Солт ү стік Қ аза қ стан облысында ғ ы бір аудан ғ а, Астана қ аласында ғ ы к ө шелерді ң біріне Ғ.М ү сіреповті ң есімі беріліп, Алматыда ғ ы Қ аза қ мемлекеттік балалар мен жас ө спірімдер театры алдына қ оладан ескерткіш м ү сіні қ ойыл ғ ан.

М Ү СІРЕПОВ Ғ АБИТ МАХМ Ұ Т Ұ ЛЫ

Қозы Көрпеш – Баян сұлу Бұл трагедия 1936 жылы жазылып біткен жылы 29 сәуірде М.О.Әуезов атындағы Қазақтың мемлекеттік академиялық Еңбек Қызыл Ту орденді драма театырында Қозы Көрпеш – Баян сұлу трагедиясы қойылды.

Ақан сері – Ақтоқты Жазушының бұл пьесасы 1941 жылы жазылды. Алғаш рет 1942 жылы 10 наурызда Қазақтың мемлекеттік академиялық драма театрында қойылды.

Болашаққа аманат 18 ғасырдағы қазақ шаруалар көтерілісінің басшысы Сырым Датұлы (1712 – 1802) туралы бұл пъесаны жазушы 1980 жылы жазды. Пъеса алғаш рет Жұлдыз журналының 1981 жылғы бірінші санында жарияланды.

Қазақ солдаты Бұл романда Ғабит Мүсірепов Қайрош деген азаматтың қаладан достарды тауып достасуын. Оқуға деген құмарлығы жайында айтылған. Қазақ солдаты Бұл романда Ғабит Мүсірепов Қайрош деген азаматтың қаладан достарды тауып достасуын. Оқуға деген құмарлығы жайында айтылған.

Ғ.М ү сірепов Қ аза қ ә дебиетін дамытуда аянбай е ң бек еткен классик жазушы жылы Ғ.М ү сіреповке ә дебиетті ө ркендетуге сі ң ірген ү здік е ң бегі ү шін жо ғ ары Социалистік Е ң бек Ері құ рметті ата ғ ы берілді.

Ананың арашасы Ақын - Ана тақырыбына көптеген шығармалар жазып аударған. Қазақ әдебиетінде Ғабиттей Ана туралы жырлаған ақын жоқ.