CHI TIÊU CÔNG VÀ CHÍNH SÁCH TÀI KHÓA BN VNG Chương 3 MÔN HC PHÂN TÍCH CHI TIÊU CÔNG

NI DUNG CHƯƠNG 3 III N CÔNG VÀ VN Đ LM PHÁT I. CÁC NGUN THU CA CHI TIÊU CÔNG II. THÂM HT NS VÀ H QU X LÝ THÂM HT NS

I. CÁC NGUN THU CA CHI TIÊU CÔNG I.1. Thu Khái nim: Thu là khon đóng góp bt buc ca các cá nhân và doanh nghip cho mt hot đng vì li ích chung nào đó. Doanh thu t thu s đưc s dng đ mua các đu vào cn thit nhm sn xut các hàng hoá và dch v ca Chính ph hoc đ phân phi li sc mua gia các cá nhân. Đc đim ca Thu: + Th nht, nó mang tính bt buc ch không có tính cht t nguyn, trong khi đó giá c hàng hoá li là s trao đi t nguyn theo nguyên tc "thun mua va bán" gia hai bên ngưi mua và ngưi bán. + Th hai, thu là s đóng góp ca cá nhân cho li ích chung ca cng đng, và h s nhn li li ích đó thông qua các khon chi tiêu ca Chính ph, nhưng mc đ li ích mà h nhn đưc không nht thit phi tăng lên theo mc đóng góp. C th, nu thu đưc đánh theo nguyên tc kh năng thanh toán, thì ngưi giàu s phi chu thu nhiu hơn ngưi nghèo, nhưng khi Chính ph thc hin các chương trình chi tiêu li thưng chú trng ưu tiên cho ngưi nghèo

I1. Thu Vai trò ca Thu -Thu là ngun thu ch yu và lâu dài ca ngân sách quc gia -Thu là mt công c tác đng vào s phân b ngun lc trong xã hi. -Thu cũng còn là công c đ phân phi li thu nhp gia các cá nhân trong xã hi Các nguyên tc cơ bn khi đánh thu -Nguyên tc li ích và nguyên tc kh năng thanh toán - Nguyên tc công bng ngang và công bng dc I. CÁC NGUN THU CA CHI TIÊU CÔNG

I.1 Thu Các cách phân loi thu Thu trc thu và thu gián thu * Thu trc thu: là các khon thu trc tip t thu nhp ca cá nhân và doanh nghip VD: thu thu nhp cá nhân, thu thu nhp doanh nghip - Tính cht: + không trc tip tác đng gây méo mó giá c => hiu qu hơn thu gián thu + ít gây tác đng chuyn thu ( do ko làm méo mó giá c) => có tính tiên liu cao hơn thu gián thu + Có th đánh theo hình thc lũy tin => đm bo công bng dc => tin b hơn thu gián thu - Điu kin: ch phát huy tác dng đi vi các nưc có trình đ cao ( giao dch ít s dng tin mt mà qua ngân hàng ) * Thu gián thu: là các khon thu gián tip tác đng thông qua giá c hàng hóa, gây ra s chênh lch gia giá mua và giá bán. Phn chênh lch y đưc gi là phn thu cho NSNN. VD: VAT - Tính cht: + Trc tip tác đng gây méo mó giá c và tn tht thu vô ích + Gây ra s chuyn thu, làm gim tính tit liu + là thu lũy thoái vì nó buc ngưi nghèo đóng góp 1 phn ln hơn trong thu nhp so vi ngưi giàu - Điu kin: đc áp dng rng rãi I. CÁC NGUN THU CA CHI TIÊU CÔNG

I.1 Thu Các cách phân loi thu Theo hình thc đánh thu * Thu đơn v : - Là loi thu đánh vào 1 lưng c đnh trên tng đơn v sn lưng hàng hóa VD : 1lít xăng đánh 500đ - Tính cht : + không ph thuc vào giá nên d thu, gim chi phí hành chính + không b nh hưng bi lam phát nên khi lm phát tăng dn đn tht thu thu * Thu theo giá tr - Là loi thu đánh theo t l phn trăm nht đnh trên giá tr sn lưng hàng hóa - Tính cht : + ph thuc vào giá hàng hóa nên khó hơn, tăng chi phí hành chính + vi sn lưng không đi, khi giá tăng => doanh thu thu tăng mà giá tăng b chi phi mt phn bi lm phát nên thu theo giá tr đã t đng điu chnh theo lm phát => gim tht thu thu I. CÁC NGUN THU CA CHI TIÊU CÔNG

I.1 Thu Các cách phân loi thu Theo thu sut * Thu suât trung bình ( ATR) ATR= T/Y = thu thc s phi đóng/ tng thu nhp Thu sut biên: là mc thu đánh trên đng thu nhp cui cùng MTR= T / Y - Thu lũy tin : Y tăng dn ti ATR tăng - Thu lũy thoái: Y tăng dn ti ATR gim - Thu t lê : Y tăng nhưng ATR không đi VD: Nu thu nhp dưi 4tr thì đưc mien thu, trên 4tr đóng thu sut 20%. Đây là thu g? Đây là thu lũy tin : Y tăng thì ATR tăng Nhân xét: thu lũy tin: ATR < MTR Thu lũy thoái ATR > MTR Thu t l ATR = MTR Chng minh: ATR = T/Y = ( Y- Yo) * t/ Y= t – {( Yo*t)/ Y} Mà t= MTR I. CÁC NGUN THU CA CHI TIÊU CÔNG YThu nhp chu thuYt= Y- Yo T= Yt * t ATR = Y/T MTR 44-4= =22*0.2= /60.4/2= =66*0.2= /100.8/4= =11 11*0.2= /151/5= 0.2

I.1 Thu Các cách phân loi thu Biu thu lu tin tng phn đưc quy đnh như sau: I. CÁC NGUN THU CA CHI TIÊU CÔNG Bc thu Phn thu nhp tính thu/năm (triu đng) Phn thu nhp tính thu/tháng (triu đng) Thu sut (%) 1Đn 60Đn 55 2Trên 60 đn 120Trên 5 đn Trên 120 đn 216Trên 10 đn Trên 216 đn 384Trên 18 đn Trên 384 đn 624Trên 32 đn Trên 624 đn 960Trên 52 đn Trên 960Trên 8035

I.1 Thu I. CÁC NGUN THU CA CHI TIÊU CÔNG Các nưc không đánh thu thu nhpCác nưc đánh thu thu nhp cao nht th gii Các Tiu Vương quc Rp Thng nht (UAE) ( USD) 1. Aruba Thu sut thu thu nhp cá nhân cao nht: 58,95% Thu nhp bình quân năm 2010: Không rõ Oman2. Thy Đin Thu sut thu thu nhp cá nhân cao nht: 56,6% Thu nhp bình quân năm 2010: USD Qatar ( USD)3. Đan Mch Thu sut thu thu nhp cá nhân cao nht: 55,4% Thu nhp bình quân năm 2010: USD Kuwait4. Hà Lan Thu sut thu thu nhp cá nhân cao nht: 52% Thu nhp bình quân năm 2010: USD Cayman Islands5. (Cùng v trí) Áo Thu sut thu thu nhp cá nhân cao nht: 50% Thu nhp bình quân năm 2010: USD Bahrain5. (Cùng v trí) B Thu sut thu thu nhp cá nhân cao nht: 50% Thu nhp bình quân năm 2010: USD Bermuda5. (Cùng v trí) Nht Bn Thu sut thu thu nhp cá nhân cao nht: 50% Thu nhp bình quân năm 2010: USD Bahamas5. (Cùng v trí) Anh quc Thu sut thu thu nhp cá nhân cao nht: 50% Thu nhp bình quân năm 2010: USD 9. Phn Lan Thu sut thu thu nhp cá nhân cao nht: 49,2% Thu nhp bình quân năm 2010: USD 10. Ireland Thu sut thu thu nhp cá nhân cao nht: 48% Thu nhp bình quân năm 2010: USD

I.2 Vay n Khái nim: Tài tr qua vay n hay còn đưc gi là tài tr qua thâm ht là hình thc đi vay đ trang tri cho các khon chi tiêu ca Chính ph. Các hình thc vay n: -Vay n trong nưc: trái phiu Chính ph, công trái xây dng đt nưc… -Vay n nưc ngoài: ODA… I. CÁC NGUN THU CA CHI TIÊU CÔNG

I.3 M rng cung tin Khái nim: Chính ph s dng các bin pháp như in thêm tin đ tài tr cho các khon chi tiêu ca mình, hoc s dng các hình thc đ m rng cung tin. Tác đng ca hình thc này là gây ra tình trng lm phát cho nn kinh t. Hin ti rt ít khi các Chính ph s dng bin pháp này I. CÁC NGUN THU CA CHI TIÊU CÔNG

I.4 Đóng góp t nguyn Khái nim: Đóng góp t nguyn là các khon đóng góp theo nguyên tc hoàn toàn t nguyn ca các cá nhân và t chc cho Chính ph I. CÁC NGUN THU CA CHI TIÊU CÔNG

II.1 Đóng góp t nguyn I. CÁC NGUN THU CA CHI TIÊU CÔNG Cu vưt qua sông Pôkô V trí cây cu ti thôn Đăk Sut 1, xã Đăk Ang (huyn Ngc Hi). Xã Đăk Ang cnh b sông Pôkô, nm đi din là đưng H Chí Minh thuc xã Kroong, Huyn Đăkglei (Kon Tum)

I.4 Đóng góp t nguyn Cây cu s gii quyt nhu cu đi li trc tip cho 3 thôn Đăk Sut 1, Đăk Sut 2 và Ja Tun vi 260 h dân (gn nhân khu), trong đó có 500 em hc sinh. S tin quyên góp trong 1 tháng là 2,422 t đng, vi 839 cá nhân, t chc đng tên các tài khon Câu cy treo dây võng kt cu dm thép dài 99 m, rng 1,2 m, Ngày 4/8/2010 cây cu đưc khi công I. CÁC NGUN THU CA CHI TIÊU CÔNG

I.4. Đóng góp t nguyn Ngày 4/8/2010 khi công Ngày 20/12/2010 khánh thành I. CÁC NGUN THU CA CHI TIÊU CÔNG

I.5 Phí s dng Phí s dng là mc giá mà ngưi s dng các hàng hoá và dch v công cng do Chính ph cung cp phi tr. Mc giá này thưng đưc xác đnh thông qua nhng tác đng qua li v mt chính tr ch không nht thit phi đưc xác đnh bi s tương tác gia cung và cu trên th trưng. Phí s dng ch có th đưc dùng đ trang tri cho các hàng hoá và dch v do Chính ph cung cp trong nhng trưng hp có th loi tr các cá nhân không np l phí khi vic s dng nhng hàng hoá và dch v này. Mt ưu đim ca phí s dng là nó buc ngưi trc tip s dng các dch v đó phi tr, ít nht là mt phn, chi phí sn xut nhng dch v này, có nghĩa là buc các cá nhân ít nhiu phi so sánh gia li ích s dng dch v công cng vi chi phí mình phi b ra đ tr phí I. CÁC NGUN THU CA CHI TIÊU CÔNG

I.5 Phí s dng Phí s dng có th áp dng dưi hình thc (1) Mc giá n đnh trc tip tương ng vi mc đ s dng mt hàng hoá hoc dch v nht đnh; (2) mc phí đ đưc quyn s dng mt phương tin công ích hay mt dch v nào đó mà Chính ph cung cp; (3) nhưng quyn kinh doanh trên mt đa bàn c th; (4) các loi l phí hoc vé khác.

I. CÁC NGUN THU CA CHI TIÊU CÔNG ThuPhí Là nhng khon đóng góp mang tính cht gián tip (không bit mc đích s dng ca khon đóng góp) Là nhng khon đóng góp mang tính cht trc tip ( đi trc tip ly hàng hóa và dch v công) I.5 Phí s dng L PhíPhí Dùng đ s dng cho khu vc hành chính côngDùng trong các khu vc khác Mc đích là bù đp 1 phn phí hot đng ca khu vc hành chính công và hn ch vic tiêu dung quá mc ca các cá nhân Mc đich đ đm bo vn đu tư thu hi v Phân bit thu và phí : đu là nhng khon thu đóng góp vào ngân sách nhà nưc nhm mc đích công cng Phân bit phí và l phí:

I. CÁC NGUN THU CA CHI TIÊU CÔNG I.5 Phí s dng Phí, tr cp MSB = MPB + MEB MSC MPB Z* Z 0Q*Q C*+S* Hình 3.1 Xác đnh phí s dng Hình 3.1 mô t li ích và chi phí xã hi biên ca vic thu dn rác thi mt thành ph. Li ích xã hi biên (MSB) ca dch v dn rác gm li ích tư nhân biên (MPB) và li ích ngoài ng biên (MEB), là nhng li ích do gim đưc bnh tt truyn nhin, thành ph sch đp hơn, môi trưng trong sách hơn... Mc thu dn rác hiu qu là Q*, tương ng vi đim Z* khi MSB = MSC. Mun đt mc hiu qu này thì mc phí s dng mà cá nhân sn sàng tr ch là C*, ng vi đim Z. Nhưng C* li thp hơn chi phí xã hi biên ca vic thu dn lưng Q*. Phn chênh lch đó có th đưc bù li bng mt mc tr cp S*. Mc tr cp này s ly t ngun thu chung, còn C* s do cư dân thành ph tr.

I. CÁC NGUN THU CA CHI TIÊU CÔNG I.5 Phí s dng Hình 3.2 Phí s dng vi HHCC có th tc nghn Phí s dng cũng có th giúp đt đưc hiu qu khi HHCC có th tc nghn. Ví d, nu s ngưi s dng mt con đưng cùng mt lúc vưt quá công sut thit k ca con đưng đó thì s gây hin tưng tc nghn. Chi phí biên đ phc v nhng ngưi tham gia giao thông tăng thêm s không còn bng 0 na, mà s tăng dn như các đưng chi phí biên thông thưng. Vì th, nu mun có mc đ giao thông hiu qu trên đưng thì l phí đưng cn đưc xác đnh bng chi phí xã hi biên ti tng mc giao thông cho trưc. Khi mc đ giao thông chưa vưt quá đim tc nghn N* (ví d như khi cu còn D1 trong hình 3.2), vic s dng đưng chưa có tính cnh tranh thì mc phí hiu qu là bng 0, tương ng vi đim E1 ti đó MSC = MSB1 = D1. Mc đ giao thông lúc này s đt mc hiu qu là Q1. Tuy nhiên, khi mt đ giao thông tăng lên vưt quá đim tc nghn N*, nu mc l phí s dng đưng vn bng 0 thì lưu lưng giao thông s là Qm. Mc giao thông này không hiu qu vì ti đó MSC > MSB, có nghĩa là đã có quá nhiu đi tưng tham gia giao thông so vi mc xã hi mong mun. Mun đt mc giao thông hiu qu thì l phí đưng s phi đt bng P*, tương ng vi đim E2, ti đó MSC = MSB2 = D2. Mc đ giao thông lúc này là Q2. Như vy, mc l phí đưng P*/mt phương tin/km va làm gim bt mt đ giao thông đng thi trên đưng, va to đưc thêm ngun thu cho Chính ph. L phí đưng D 2 = MSB 2 MSC D 1 = MSB 1 E2E2 E1E1 P* 0Q1Q1 N*Q2Q2 QmQm

I. CÁC NGUN THU CA CHI TIÊU CÔNG I.5 Phí s dng (BIU MC THU L PHÍ ĐĂNG KÝ H TCH ca Tp Hà Ni) S TTCông vic thc hin Đơn v t í nh Mc thu cho mi trưng hp Mc thu á p dng đi vi vic đăng ký h tch thuc thm quyn ca y ban nhân dân qun - huyn. 1 Cp li bn ch í nh giy khai sinh đng Cp bn sao giy t h tch t s h tchđng Thay đi, ci ch í nh h tch cho ngưi t đ 14 tui tr lên, x á c đnh li dân tc, x á c đnh li gii t í nh, b sung h tch, điu chnh h tch đng Mc thu á p dng đi vi vic đăng ký h tch thuc thm quyn ca S Tư ph á p v à y ban nhân dân th à nh ph. 1Khai sinhđng Kt hônđng Khai tđng Nuôi con nuôiđng Nhn con ngo à i gi á th ú đng Cp bn sao giy t h tch t bn gcđng5.000/bn sao 7 X á c nhn c á c giy t h tch đng C á c vic đăng ký h tch kh á c đng50.000

I.6 Khu vc kinh t nhà nưc Chính ph ly các khon thu t li nhun ca Doanh nghip nhà nưc hoc bán tài nguyên đ bù đp các khon chi. Các khon thu này có th giúp Chính ph gim bt phn nào s ph thuc vào ngun thu t thu. I. CÁC NGUN THU CA CHI TIÊU CÔNG

I.6 Kinh t nhà nưc -V phương din s dng ngun lc, theo s liu thng kê chính thc, t trng vn đu tư và tín dng ca khu vc doanh nghip Nhà nưc đã gim mt cách đáng k ln lưt t 57% và 37% trong giai đon xung 45% và 31% trong giai đon Sau khi tr đi GDP to ra t các hot đng ca khu vc nhà nưc nm ngoài doanh nghip Nhà nưc (như qun lý nhà nưc, an ninh quc phòng, đm bo xã hi, văn hoá, y t, giáo dc, th dc th thao, hot đng đoàn th…) thì trong giai đon , khu vc doanh nghip Nhà nưc trung bình ch to ra khong 28% GDP, gim t mc 30% ca giai đon T sut li nhun trên vn ca doanh nghip nhà nưc là 3,5 - 4,3%, thp khá xa so vi mc 9,1 - 11,7% ca doanh nghip FDI -T sut li nhun trên doanh thu ca doanh nghip nhà nưc cũng thp hơn doanh nghip FDI, tương ng là 6,3 - 8,2% và 10,6 -13,1%.

II.1 Thâm ht ngân sách Khái nim: Thâm ht ngân sách nhà nưc, hay còn gi là bi chi ngân sách nhà nưc, là tình trng khi tng chi tiêu ca ngân sách nhà nưc vưt quá các khon thu "không mang tính hoàn tr" ca ngân sách nhà nưc Thâm ht ngân sách đưc th hin bng t l phn trăm so vi GDP (khi tính ngưi ta thưng tách riêng các khon thu mang tính hoán tr trc tip như vin tr, vay n ra khi s thu thưng xuyên và coi đó là ngun tài tr cho thâm ht ngân sách). B = T - G B < 0 :Thâm ht ngân sách (B là hiu s gia thu và chi) II. THÂM HT NS VÀ H QU X LÝ THÂM HT NS

II.1 Thâm ht ngân sách * Phân loi thâm ht ngân sách Thâm ht cơ cu là các khon thâm ht đưc quyt đnh bi nhng chính sách tùy bin ca chính ph như quy đnh thu sut, tr cp bo him xã hi hay quy mô chi tiêu cho giáo dc, quc phòng,...bo him xã higiáo dcquc phòng Thâm ht chu k là các khon thâm ht gây ra bi tình trng ca chu k kinh t, nghĩa là bi mc đ cao hay thp ca sn lưng và thu nhp quc dân. Ví d khi nn kinh t suy thoái, t l tht nghip tăng s dn đn thu ngân sách t thu gim xung trong khi chi ngân sách cho cho tr cp tht nghip tăng lên. chu k kinh tsn lưng thu nhp quc dântht nghip II. THÂM HT NS VÀ H QU X LÝ THÂM HT NS

II.1 Thâm ht ngân sách * Nguyên nhân ca thâm ht NS -Nhóm nguyên nhân th nht là tác đng ca chính sách cơ cu thu chi ca Nhà nưc. Khi Nhà nưc thc hin chính sách đy mnh đu tư, kích thích tiêu dùng s làm tăng mc bi chi NSNN. Ngưc li, thc hin chính sách gim đu tư và tiêu dùng ca Nhà nưc thì mc bi chi NSNN s gim bt. Mc bi chi do tác đng ca chính sách cơ cu thu chi gây ra đưc gi là bi chi cơ cu - Nguyên nhân th hai là tác đng ca chu k kinh doanh. Khng hong làm cho thu nhp ca Nhà nưc co li, nhưng nhu cu chi li tăng lên, đ gii quyt nhng khó khăn mi v kinh t và xã hi. Điu đó làm cho mc bi chi NSNN tăng lên. giai đon kinh t phn thnh, thu ca Nhà nưc s tăng lên, trong khi chi không phi tăng tương ng. Điu đó làm gim mc bi chi NSNN. Mc bi chi do tác đng ca chu k kinh doanh gây ra đưc gi là bi chi chu k II. THÂM HT NS VÀ H QU X LÝ THÂM HT NS

II.2 H qu x lý thâm ht ngân sách Phát hành tin: Chính ph có th tài tr s thâm ht ca mình bng cách phát hành thêm lưng tin cơ s, đc bit là trong trưng hp nn kinh t đt nưc suy thoái. - Ưu đim: Nhu cu bù tin đ bù đp ngân sách nhà nưc đưc đáp ng mt cách nhanh chóng, không phi tr lãi, không phi gánh thêm các gánh nng n nn. - Nhưc đim: Tài tr thâm ht ngân sách theo phương pháp này thì xu hưng s to ra mt tng cu quá ln trong nn kinh t và làm cho lm phát tăng nhanh. II. THÂM HT NS VÀ H QU X LÝ THÂM HT NS

II.2 H qu x lý thâm ht ngân sách * Vay n Vay n trong nưc (dưi hình thc phát hành công trái,trái phiu… ) Ưu đim: - Đây là bin pháp cho phép Chính ph có th duy trì vic thâm ht ngân sách mà không cn phi tăng cơ s tin t hoc gim d tr quc t. Vì vy, bin pháp này đưc coi là mt cách hiu qu đ kim ch lm phát. - Tp trung đưc khon tin tm thi nhàn ri trong dân cư,tránh đưc nguy cơ khng hong n nưc ngoài, d trin khai. II. THÂM HT NS VÀ H QU X LÝ THÂM HT NS

II.2 H qu x lý thâm ht ngân sách Vay n trong nưc (dưi hình thc phát hành công trái,trái phiu… ) Hn ch : Th nht, cha đng nguy cơ kìm hãm s phát trin ca các hot đng sn xut, kinh doanh ca nn kinh t. Th hai, vic tr lãi trong tương lai to ra mt gánh nng n cho chính ph (tr khi nhng thâm ht ngân sách nhà nưc này bt ngun t vic chi tiêu cho các d án đu tư có sc sinh li). II. THÂM HT NS VÀ H QU X LÝ THÂM HÚT NS

II.2 H qu x lý thâm ht ngân sách * Vay n Vay n nưc ngoài (:phát hành trái phiu bng ngoi t mnh ra nưc ngoài,vay bng hình thc tín dng … ) Ưu đim: nó là mt bin pháp tài tr ngân sách nhà nưc hu hiu, có th bù đp đưc các khon bi chi mà li không gây sc ép lm phát cho nn kinh t. Đây cũng là mt ngun vn quan trng b sung cho ngun vn thiu ht trong nưc, góp phn thúc đy phát trin kinh t - xã hi. Nhưc đim: -Th nht, vic vay n nưc ngoài s khin cho gánh nng n nn, nghĩa v tr n tăng lên, gim kh năng chi tiêu ca chính ph. - Th hai, d khin cho nn kinh t tr nên b ph thuc vào nưc ngoài. Thm chí, nhiu khon vay, khon vin tr còn đòi hi kèm theo đó là nhiu các điu khon v chính tr, quân s, kinh t khin cho các nưc đi vay b ph thuc nhiu. II. THÂM HT NS VÀ H QU X LÝ THÂM HT NS

II.2 H qu x lý thâm ht ngân sách Tăng thu (thu) – Gim chi: Tăng thu và ct gim ngun đu tư t ngân sách và tín dng nhà nưc, ct b các hng mc đu tư kém hiu qu ca các doanh nghip nhà nưc, ct gim chi thưng xuyên ca b máy nhà nưc các cp ) -Ưu đim: Khi còn trong vùng có th chu đng đưc,tăng thu sut thu thu nhp s làm tăng ngun thu ngân sách nhà nưc, đng thi còn kích thích các đi tưng m mang các hot đng kinh t,tăng kh năng sinh li,mt phn np ngân sách nhà nưc, còn li là thng dư cho mình. Trong trưng hp này, tăng thu thu nhp có tác dng kích thích tăng trưng kinh t. Gim quy mô chi làm gim s căng thng thâm ht ngân sách - Nhưc đim: Khi vưt qua gii hn chu đng ca nn kinh t, tăng thu sut trc thu s làm gim ngun thu t thu ca ngân sách nhà nưc và thúc đy trn thu, lu thu. Xét theo góc đ kinh t hc, ct gim chi tiêu vi hy vng gim tng chi nhm gim mc thâm ht ngân sách nhà nưc là mt bin pháp tiêu cc. Chính ph s ct gim chi thưng xuyên, bao gm c chi lương, chi mua sm trang thit b cho b máy qun lý hành chính, thm chí s trì hoãn hoc ct gim đu tư phát trin. II. THÂM HT NS VÀ H QU X LÝ THÂM HT NS

II.2 H qu x lý thâm ht ngân sách * D tr ngoi hi: S dng ngun d tr ngoi t ca quc gia (bao gm ngoi t mnh và vàng) đ bù đp thâm ht NSNN. Đây là mt trong nhng gii pháp tương đi chu toàn va đm bo n đnh t giá va đm bo không gây ra lm phát. II. THÂM HT NS VÀ H QU X LÝ THÂM HT NS

III.1 N công Khái nim: N công (public debt) hay còn gi là n chính ph (government debt) hoc n quc gia (national debt) là toàn b các khon vay n ca các cp chính quyn t TW đn đa phương ti mt thi đim nào đó. N công phát sinh do các cp chính quyn chi tiêu (k c chi thưng xuyên và chi đu tư) nhiu hơn thu nên phi vay n đ bù đp chênh lch thu chi. Thông thưng, n công là h qu trc tip ca thâm ht ngân sách chính ph và qui mô n công đúng bng qui mô thâm ht ngân sách tích t qua các năm. III. N CÔNG VÀ VN Đ LM PHÁT

III.1 N công Phân loi n công: -Theo hình thc ch n: n công đưc phân loi thành n trong nưc và n nưc ngoài căn c vào ngưi cho vay trong nưc hay nưc ngoài, theo đó, ngưi ta còn phân loi n công theo đng tin cho vay, chng hn n công bng ni t hay ngoi t, loi ngoi t c th. - Theo thi hn: khon n công là ngn hn (dưi 1 năm) hay trung hn (dưi 10 năm) hay dài hn (trên 10 năm). - Theo tính cht/hình thc vay: n công có th là vay thương mi t các đnh ch tài chính vi lãi sut th trưng, t phát hành trái phiu chính ph hay trái phiu chính quyn đa phương trên th trưng tài chính trong nưc hoc quc t và có th là vay ưu đãi (ODA) t chính ph các nưc khác hay t các t chc quc t như WB, ADB,… vi lãi sut ưu đãi rt thp và thi gian ân hn (thi gian bt đu tr n gc) dài. Tuy nhiên, hình thc vay ưu đãi ch áp dng cho nhng nưc nghèo có thu nhp thp. III. N CÔNG VÀ VN Đ LM PHÁT

III.1 N công Thâm ht ngân sách hàng năm đưc đnh nghĩa là s chênh lch gia tng thu và tng chi trong năm đó ca Chính ph. Trong khi đó, n công đưc tính toán da trên giá tr cng dn ca các khon thâm ht ngân sách qua các năm III. N CÔNG VÀ VN Đ LM PHÁT

III.1 N công Tác đng ca n công ti nn kinh t: -Khi n công liên tc tăng cao, nn kinh t b h bc tín nhim theo báo cáo ca các t chc chuyên đi đánh giá tín nhim các công ty và quc gia khác, nim tin ca ngưi dân và gii đu tư b lung lay, khi đó nn kinh t d tr thành mc tiêu tn công ca các th lc đu cơ quc t -Làm nh hưng ti s điu tit ca chính ph ti nn kinh t, gây căng thng, bt n kinh t xã hi, ti nhng ngưi nghèo, nhng ngưi yu th trong xã hi -Gim ngun vn đu tư cho toàn xã hi -> gim ngun thu trong tương lai III. N CÔNG VÀ VN Đ LM PHÁT

III.2 Lm phát * Khái nim: Lm phát là hin tưng gia tăng liên tc ca mc giá tng quát tc là mc giá chung ca nn kinh t tăng lên trong mt thi gian dài hoc là giá tr ca đng tin liên tc b gim giá. Biu hin tp trung nht ca lm phát là: giá c ca đi b phn hàng hoá và chi phí tăng vt hay còn gi là hin tưng gim sc mua ca đng tin. III. N CÔNG VÀ VN Đ LM PHÁT

* Nguyên nhân ca lm phát Có nhiu trưng phái kinh t khác nhau đưa ra các lý thuyt v nguyên nhân đưa đn lm phát: -Lm phát lưu thông tin t: xy ra khi tăng lưng cung tin trong lưu thông vưt quá nhu cu hin thc v tin ca nn kinh t quc dân (hay là s mt cân đi gia khi lưng tin lưu thông và hàng hoá) -Lm phát cu kéo: xy ra do s mt cân đi gia tng cung và tng cu hàng hoá và dch v. Khi tng cu hàng hoá và dch v có kh năng thanh toán ln hơn tng cung hàng hoá và dch v đã đy giá c tăng lên và thit lp mt s cân bng mi trên th trưng. - Lm phát chi phí đy: xy ra do mc tăng chi phí sn xut kinh doanh nhanh hơn mc tăng năng sut lao đng. Mc tăng này ch yu là tăng v tin lương, giá các nguyên, nhiên, vt liu,…. - Lm phát cơ cu: xy ra do s mt cân đi sâu sc trong chính cơ cu ca nn kinh t (mt cân đi gia tích lu và tiêu dùng, gia công nghip và nông nghip, gia sn xut và dch v,…), chính s mt cân đi này làm cho nn kinh t phát trin không có hiu qu. III. N CÔNG VÀ VN Đ LM PHÁT

III.2 Lm phát Hu qu ca lm phát -Lm phát cao s kìm hãm s tăng trưng kinh t, nu kéo dài dn ti hin tưng đình tr sn xut (gim phát) -Vô hiu hoá chc năng thưc đo giá tr ca tin t, do đó xã hi không có căn c đ tính toán điu chnh các hot đng sn xut - kinh doanh. -Vô hiu hoá hai công c quan trng đ Nhà nưc điu tit nn kinh t là tin t và thu. -Phân phi li thu nhp gây bt li cho nhân dân lao đng, làm cho thu nhp thc t gim sút. -Kích thích tâm lý đu cơ tích tr gây nên tình trng khan him gi to và lãng phí. -Xuyên tc, bóp méo h thng thông tin kinh t, làm cho các điu kin ca th trưng b bin dng..., gây tâm lý xã hi phc tp và lãng phí trong sn xut. -Lm phát kích thích ngưi dân và doanh nghip hưng ti li ích ngn hn III. N CÔNG VÀ VN Đ LM PHÁT

III.2 Lm phát * Thưc đo ch s lm phát T l lm phát ca mt quc gia đưc tính theo công thc sau: Trong đó: Lt - t l lm phát giai đon t t – là giai đon/năm tính lm phát Pt - tng giá c giai đon/năm t Pt-1 - tng giá c giai đon/năm t – 1 Thông thưng mt s quc gia (trong đó có Vit Nam) s dng ch s giá tiêu dùng (CPI) đ đo lưng t l lm phát. Cách tính ch s CPI không phi là cng các giá c li và chia cho tng khi lưng hàng hoá mà cân nhc tng mt hàng theo tm quan trng ca nó trong nn kinh t. III. N CÔNG VÀ VN Đ LM PHÁT LtLt = (P t – P t-1 ) x 100% P t-1

III.2 Lm phát * Ch s giá tiêu dùng Vit Nam thi k đưc tính theo công thc Laspeyres phù hp vi thông l quc t và công thc áp dng tính CPI ca các thi k trưc: Trong đó: I t 0: ch s giá tiêu dùng báo cáo t so vi k gc 0; pti: giá mt hàng i k báo cáo t; p0i là giá mt hàng i k gc; W0i: quyn c đnh năm 2009 III. N CÔNG VÀ VN Đ LM PHÁT

MãCác nhóm hàng và dch v Quyn s (%) C Tng chi cho tiêu dùng cui cùng100,00 01 I. Hàng ăn và dch v ăn ung39, Lương thc8, Thc phm24, Ăn ung ngoài gia đình7,40 02 II. Đ ung và thuc lá4,03 03 III. May mc, mũ nón, giày dép7,28 04 IV. Nhà, đin, nưc, cht đt và vt liu xây dng10,01 05 V. Thit b và đ dùng gia đình8,65 06 VI. Thuc và dch v y t5,61 07 VII. Giao thông8,87 08 VIII. Bưu chính vin thông2,73 09 IX. Giáo dc5,72 10 X. Văn hoá, gii trí và du lch3,83 11 XI. Hàng hoá và dch v khác3,34 Quyn s dùng tính ch s giá tiêu dùng thi k ca Vit Nam

III. N CÔNG VÀ VN Đ LM PHÁT

III.2 Lm phát Chính sách tài khóa -Khái nim: Chính sách tài khóa là các chính sách ca chính ph nhm tác đng lên đnh hưng phi trin ca nn kinh t thông qua nhng thay đi trong chi tiêu chính ph và thu khóa. Chính sách tài khóa đi lp vi nhng chính sách kinh t cơ bn khác như chính sách tin t, đó là chính sách nhm n đnh nn kinh t bng cách kim soát t l lãi sut và ngun cung tin. Hai công c chính ca chính sách tài khóa là chi tiêu ca chính ph và h thng thu. Nhng thay đi v mc đ và thành phn ca thu và chi tiêu ca chính ph có th nh hưng đn các bin s sau trong nn kinh t:nn kinh tchính sách tin t l lãi sutchi tiêu ca chính ph + Tng cu và mc đ hot đng kinh t + Kiu phân b ngun lc + Phân phi thu nhpthu nhp III. N CÔNG VÀ VN Đ LM PHÁT

III.2 Lm phát Chính sách tài khóa Chính sách tài khóa liên quan đn tác đng tng th ca ngân sách đi vi hot đng kinh t. Có các loi chính sách tài khóa đin hình là trung lp, m rng, và thu gn. -Chính sách trung lp là chính sách cân bng ngân sách khi đó G = T (G: chi tiêu chính ph, T: thu nhp t thu). Chi tiêu ca chính ph hoàn toàn đưc cung cp do ngun thu t thu và nhìn chung kt qu có nh hưng trung tính lên mc đ ca các hot đng kinh t.thu - Chính sách m rng là chính sách tăng cưng chi tiêu ca chính ph (G > T) thông qua chi tiêu chính ph tăng cưng hoc gim bt ngun thu t thu hoc kt hp c 2. Vic này s dn đn thâm ht ngân sách nng n hơn hoc thng dư ngân sách ít hơn nu trưc đó có ngân sách cân bng. - Chính sách thu hp là chính sách trong đó chi tiêu ca chính ph ít đi thông qua vic tăng thu t thu hoc gim chi tiêu hoc kt hp c 2. Vic này s dn đn thâm ht ngân sách ít đi hoc thng dư ngân sách ln lên so vi trưc đó, hoc thng dư nu trưc đó có ngân sách cân bng. III. N CÔNG VÀ VN Đ LM PHÁT

* Mi quan h gia n công và lm phát III. N CÔNG VÀ VN Đ LM PHÁT Khi nhà nưc tăng chi tiêu (qua tăng thâm ht ngân sách, trong điu kin nn kinh t đã ti hn kh năng sn xut), thì tng cu ca nn kinh t tm thi tăng lên. Vic này dn ti ch tăng GDP trong ngn hn, nhưng li gây ra lm phát trong mt giai đon khá dài. Kt qu là chi tiêu và/hoc đu tư ca chính ph (G) tăng lên đy tng cu tăng ti mi mc giá P khin đưng AD1 dch sang phi tr thành AD2. Trong ngn hn, do lương ca ngưi lao đng không đi, các nhà cung ng có li hơn và vì th sn xut nhiu hơn, mc cân bng ca toàn b nn kinh t dch chuyn t đim a sang đim b – vi sn lưng GDP cao hơn và mc giá cũng cao hơn mt chút. Tuy nhiên v dài hn, lương s đưc điu chnh lên theo đúng mt bng giá c mi, đy nn kinh t v đim cân bng c vi mc sn lưng đúng bng mc sn lưng ca đim a nhưng mc giá li cao hơn.

III.2 Lm phát Gii pháp hn ch lm phát - Gii pháp ngn hn: + Thc hin chính sách tin t cht ch, tăng d tr bt buc, gim s nhân tin t, tăng lãi sut chit khu- tái chit khu, tái cp vn, gim cung tin, kim soát dư n tín dng, gim giá USD theo tín hiu th trưng quc t đ hn ch mt phn tác đng ca lm phát quc t, + Ct gim và kim soát chi tiêu công mt cách hiu qu, Chính ph phi tht lưng buc bng, ct gim chi tiêu thưng xuyên, gim chi phí đi li, kim soát dòng vn quc t, kim soát n ngn hn, + Tr cp nhng h nghèo khó khăn, tr cp h chăn nuôi, đm bo an ninh lương thc, kim soát nhp khu bng nhiu gii pháp sc vi s phi hp vi h thng NHTM vi cơ quan thu và B Công thương, gim thu nhp khu các mt hàng chin lưc và nhng mt hàng thc phm trong nưc đang thiu, tăng thu tiêu th đc bit các mt hàng chưa cn thit (kim soát tín dng thương mi quc t, mua hàng tr chm), + Không tăng giá các nguyên nhiên liu đu vào như đin, giá than, giá xăng du, dch v giao thông đi li…cho đn khi tình hình đưc kim soát, + Có bin pháp tích cc chng đu cơ găm hàng làm giá, buôn lu (ti phá hoi kinh t). III. N CÔNG VÀ VN Đ LM PHÁT

III.2 Lm phát Gii pháp hn ch lm phát - Gii pháp dài hn: + Kim soát chi tiêu công mt cách hiu qu, ci cách th tc hành chính, chng tham nhũng thưng xuyên và tích cc, + S dng chính sách tin t theo hưng h tr vn cho tăng trưng trên cơ s kim soát tín dng lành mnh, điu hành t giá linh hot theo hưng m rng biên đ và theo tín hiu th trưng, tin ti hn ch ti đa tình trng đô la hóa ti Vit Nam, s dng có hiu qu các công c chính sách tin t theo tín hiu th trưng trong nưc và quc t (d tr bt buc, công c tái chit khu, nghip v th trưng m..),chính sách tin t + Kim soát nhp siêu, đu tư cho các lĩnh vc sn xut có cht lưng hàng thay th hàng nhp khu: nhà máy lc du, xi măng, phôi thép, phân bón, cht do, thc ăn gia súc, vi, giy,.. (đu tư dài hn và có chính sách h tr đc bit đ đy nhanh tin đ), + H tr xut khu thông qua nhiu gii pháp đng b ch không phi duy nht như chính sách t giá (cht lưng sn phm, mu mã, chng loi hàng, h giá thành xut khu, tài tr tín dng, h tr xúc tin thương mi, chin lưc marketing quc t, cht lưng ch bin, uy tín đơn v xut khu..), + Ci tin k thut tăng năng sut lao đng, nâng cao năng lc cnh tranh ca các doanh nghip trong nưc, đm bo an ninh lương thc, khuyn khích và h tr tích cc cho vic phát trin nông nghip- nông thôn, phòng tr dch ha và thiên tai, tăng cưng công tác d báo đ có chính sách kp thi, tăng d tr ngoi hi quc gia… III. N CÔNG VÀ VN Đ LM PHÁT