PETROL JEOLOJİSİ KONU 8 PETROL JEOLOGUNUN GÖREVLERİ

Petrolün arama, açınlama (exploration) ve işletmesi esnasında jeolog, jeofizikçi, petrol mühendisi ve kimya mühendislerinin ortaklaşa çalışması gerekir. Jeologlar bu aşamaların hepsinde farklı görevler üstlenirler. Bugün dünyadaki petrol şirketleri alacakları elemanlardan kendi mesleği ile ilgili farklı görevleri üstlenebilmenin yanısıra diğer meslek grupları ile de ortak çalışabilecek kadar bilgi sahibi olmalarını istemektedirler. Açınlama jeologları petrolün keşfinden sorumludurlar. Başlıca çalışma konuları stratigrafi, yapısal jeoloji ve sedimenter petrolojidir. Açınlama jeofizikçileri ile birlikte çalışırlar. Geliştirme veya üretim jeologları bulunan sahaların geliştirilmesinden, üretimden, rezervuarın korunmasından sorumludurlar. Petrol sahası içerisinde çalışırlar.

Kuyu jeologları kuyuların açılması esnasında görev yaparlar ve rezervuar jeologları ile birlikte çalışırlar. Araştırma jeologları petrolün oluşumu, göçü ve birikimindeki jeolojik faktörleri araştırırlar. Paleontolog ve Palinologlar petrollü kayaların yaşı, stratigrafisi ve ortamı konusunda çalışırlar. Organik jeokimyacılar ana kayanın ve petrolün özelliklerini araştırırlar. Formasyon geliştirme jeologları kuyuların ve rezervuarın karakteristiklerini kuyu logları yardımı ile araştırırlar. Landmen (Petrolmen) diplomat, avukat, satıcı, ekonomist karışımı

YENİ BİR BÖLGEDE PETROL ARAMA EVRELERİ A- ARAŞTIRMA AŞAMASI 1. Adım: Çökel havzaların belirlenmesi (Harita, rapor ve hava fotoğrafları, eski incelemeler vd. nin değerlendirilmesi) 2. Adım: Havza türünün belirlenmesi (Kıvrımlı bir dağ kuşağı önünde mi, horst-graben ve faylardan etkilenmiş mi, ne tür bir deformasyon stili var) 3. Adım: Stratigrafinin belirlenmesi (Çökel istiflerin stratigrafisi, kalınlığı, yayılımı, havza simetrisi) 4. Adım: Yüzeydeki hidrokarbon bulgularının belirlenmesi (Petrol sızıntıları, Çamur volkanları, Yanmış killer, Topraktaki sülfür) 5. Adım: Paleontolojik/palinolojik verilerin toplanması (Kayaların yaşı, çökelme ortamı) 6. Adım: Yapısal özelliklerin belirlenmesi (Yapı stili, yapıların gelişme zamanı) 7. Adım: Lojistik ve maddi koşulların belirlenmesi (Petrolün ulaşılabilirliği, maliyet, vergi ve kanunlar)

B- TANIMLAMA AŞAMASI 1. Adım: Stratigrafik gidişlerin yerselleştirilmesi, Playlerin belirlenmesi (Detay hava fotoğrafı ve jeolojik haritalama çalışmaları) 2. Adım: Bölgesel stratigrafinin belirlenmesi (Gravite ve manyetik ölçmeler, tanıma sismik kesitleri, diskordansların ve temelin belirlenmesi) 3. Adım: Yapısal stilin belirlenmesi (Sıkışmalı ve gerilmeli yapılar, yapısal gidişler) 4. Adım: Olasılı ana kaya ve rezervuarın belirlenmesi 5. Adım: Test kuyularının açılması ve buradan elde edilecek örneklerin organik jeokimyasının belirlenmesi C- EKONOMİK AŞAMA Sondaj açılabilecek yapıların belirlenmesi, hedefin belirlenmesi, araştırma kuyularının açılması

D- KONSOLİDASYON AŞAMASI Daha önceki çalışmaların aşağıdaki kriterlere göre final değerlendirme aşamasıdır: Havzanın adı, yeri ve tipi Havza sınırlarının özellikleri Havzanın oluşmaya başlama ve bitiş zamanı Havza oluşumu esnasındaki deformasyonlar, önemli diskordanslar Temelin yaşı ve yapısı Çökel kayaların havza ortasındaki ve havza içerisindeki kalınlıkları Çökellerin tahmini hacmi Maksimum çökelme derinliği ve bu derinliği yansıtan formasyonlar Jeotermal gradyan Ana kaya (lar) ve olgunlaşma derecesi Rezervuar kaya(lar) ve derinliği Kapan(lar), tipleri ve oluşum zamanı Hidrodinamik karakteristikler Petrollü sahaların muhtemel dağılımı Diğer gözlemler, referanslar

KEŞFEDİLMİŞ BİR SAHADA JEOLOGUN YAPACAĞI İŞLER Bir bölgenin petrollü olduğu belirlendikten sonra açınlama ve geliştirme işleri birarada yürütülür. Bu aşamada jeologun 3 önemli görevi vardır: 1- İçerisinde petrol ve gaz bulunduran sahaların sınırlarını belirlemek 2- Petrol ve gazı oluşturan ve bulunduran koşulları belirlemek (ana kaya, göç yolları, yapısal stil, fasiyes değişiklikleri vb.) 3- O sahadan yeni veriler elde etmek ve onları geliştirmek için gerekli çalışmaları organize etmek Jeofizik yöntemleri ve uygulanacağı yerleri belirlemek Gerekli harita ve kesitleri hazırlamak Kuyu yerlerini belirlemek, kuyu loglarını değerlendirmek ve kuyu korelasyonlarını yapmak

KUYU AÇILIRKEN JEOLOGUN YAPACAĞI İŞLER Kuyu jeologu için 2 konu son derece önemlidir: 1- Kuyu yerinden kaldırılmadan önce kuyudan elde edilebilecek tüm veriler sağlanmalıdır. 2- Kuyunun kesmiş olduğu her prospektif üretim zonuna gerçek bir üretim zonu olma şansı verilmeli, bunlar mutlaka yeterince test edilmelidir. Bir kuyudaki gözenekli seviyeler hidrokarbon testi yapılmadan geçilmemelidir.

Sondaj başlamadan önce kuyu jeologu prospektif zonların hangi derinlikte olabileceğini belirlemeli, bunlardan log, karot almalı, test etmeli, diğer enteresan seviyeleri dikkatle takip ederek gerekli numuneleri aldırmalıdır. Bir kuyu jeologunun rutin işleri ise şunlardır: 1-Kuyu loglarının alınması, incelenmesi ve yorumlanması 2- Kırıntıların incelenmesi, gerekli olanların ilgili uzmanlara gönderilmesi ve sonuçlarının takip edilmesi 3- Kuyudaki logların, litoloji tanımlamalarının ve diğer bilgilerin sürekli bir kesit haline getirilmesi 4- Kantitatif tayin gereken bir zona girildiğinde karot aldırılması 5- Kuyu çamurunun ve bundaki değişimin nedenlerinin takip edilmesi 6- Formasyon testlerinin yaptırılması 7- Kuyunun nerede muhafazaya alınacağının belirlenmesi

BÜTÜN BÜYÜK YAPILAR SONDALANDIKTAN SONRA JEOLOGUN YAPACAĞI İŞLER Bir petrol sahasında açılan her kuyu çok değerli veriler sağlar. Açınlama jeologu bu veriler ışığında sahayı geliştirmeye uğraşır. Her bir stratigrafik seviyenin 3 boyuttaki geometrisinin ve fasiyes değişiminin ortaya konması, bilinen ve muhtemel fayların geometrisi ve etkileri, süreksizliklerin nitelikleri ve petrol sistemine olan etkileri gibi hususların ortaya konması ile o güne kadar bilinmeyen petrol yatakları bulunabilir. Bu aşamada jeologun yapması gereken işler ve cevaplaması gereken başlıca sorular şunlardır:

Gözenekli stratigrafik seviyeler için tüm log ve karotlar gözden geçirilmeli, test edilmemiş olanlar test edilmelidir Bilinen tüm petrol havuzlarının sınırları kuşkuya meydan verilmeyecek biçimde belirlenmiş midir? Bazı havuzların devamını bulmak mümkün olabilir mi? Üretim derinliği yeterli sıhhatte belirlenmiş midir? Daha derinde yeni petrol havuzlarının bulunması mümkün olabilir mi? Farklı havuzlar olarak bilinen yataklar gerçekte ayrı mıdır yoksa bunlar bağlantılı olabilir mi? Eğer petrol farklı fay bloklarında yeralıyorsa her fay blokundaki potansiyel rezervuarlar test edilmiş midir?

Eğer havza sismik verilerle belirlenmesi mümkün olmayan kapanlar içeriyorsa bunların henüz sondaj açılmamış alanlarda devamını bulmak mümkün müdür? Sismik veya jeolojik kesitlerde belirlenen sıfır çizgileri doğru olarak yerleştirilebilmiş midir? Bunlar henüz sondalanmamış alanlarda kama şekilli kapanlar oluşturabilir mi? Diskordansların altındaki yapıların haritaları yeterince doğru yapılabilmiş midir? Yeni verilerle yeni diskordans altı kapanlar bulmak mümkün olabilir mi? Diskordansla ilgili her kapanın özellikleri kuşku bırakmayacak şekilde bilinmekte midir?

Eğer kalın evaporit seviyeleri gibi daha alttaki birimlerin özelliklerini gizleyen düzeyler varsa bunların altını hedefleyen sondajlarla yeni petrol yataklarının bulunması mümkün olabilir mi? Tüm bilinen eğim değişimleri mantıklı bir şekilde açıklanabilmiş midir? Bilinen bir petrol havuzu kırık porozite ve permeabilitesi ile ilişkili ise yeni kırık zonlarının bulunması mümkün müdür?