DUYU ORGANLARI

DİKKAT!!! Ders dinlerken oturuşunuza dikkat ediniz. Dikkatli olmaya çalışınız. Derse katılın. Öğretmenin söylediklerini dikkatle dinleyiniz. Konu ile ilgili sorularımızı ve belirteceğiniz yorumlarınızı düşünün. Anlamadığımız sözcük ve kavramları not alınız.. Anlamadığınız bölümlerle ilgili sorularınızı çekinmeden öğretmene sorunuz.

HATIRLARIZ Okuduklarımızın % 10unu Duyduklarımızın % 20sini Gördüklerimizin %30unu Hem görüp Hem duyduklarımızın %50sini Söylediklerimizin % 80nini Davranışlarımızla birlikte Söylediklerimizin % 90nını

ÇEVREMİZİ NASIL ALGILIYORUZ? Çevremizde olup biten her şeyi duyu organlarımızın yardımıyla algılarız. Duyu organlarımızın her birinin beyinde merkezleri vardır. Duyu organları çevreden aldıkları uyarıları duyu sinirleri yardımıyla beyindeki ilgili merkeze iletirler.Böylece çevremizde olup biten her şeyden duyu organlarımız sayesinde haberdar oluruz.

OSMAN KALYONCU Beş çeşit duyu organı vardır. Göz Kulak Burun Dil Deri

GÖZ ve GÖRME DUYUSU Göz; görme olayını gerçekleştiren özelleşmiş bir organdır. Göz görmeyi sağlayan kısımlarla, bunları koruyan kaş, göz kapakları, kirpikler, göz yaşı bezleri, yağ bezleri ile göz yuvarlağını göz çukuruna bağlayan ve hareketini sağlayan kaslardan meydana gelmiştir. Gözün görmeyi sağlayan kısımları; duyu hücreleri, mercek, ve uyarıları beyne ileten sinirlerdir.

GÖZÜN KISIMLARI Göz dıştan içe doğru; Sert tabaka, Damar tabaka, Ağ tabaka olmak üzere üç ana tabakadan oluşmuştur.

SERT TABAKA Göz yuvarlağını en dıştan saran beyaz renkli koruyucu tabakadır. İçteki dokuları korur. Göz yuvarlağına dayanıklılık kazandırır. Sert tabaka göz yuvarlağının ön kısmında incelerek saydam bir yapı kazanır. Işığı kıran bu saydam tabakaya kornea denir. Sert tabaka kan damarı içermez. Beslenmesi hücreler arasında akan sıvı ile olur.

DAMAR TABAKA Kan damarı bakımından zengindir. Sert tabakanın altında yer alır. Gözü besleyen tabakadır. Göz bebeği, ve iris bu tabakada bulunur. Damar tabaka merceğin ön kısmına doğru uzar ve irisi oluşturur. İrisin tam ortasında bir delik bulunur. Bu deliğe göz bebeği denir. Göz bebeği ışığın göze girdiği yerdir. İris düz kaslardan yapılmış olup, taşıdığı renk pigmentlerine göre kahverengi, mavi, yeşil olabilir. İristeki kaslar kasılıp gevşeyerek göze giren ışığın miktarını ayarlar.

AĞ TABAKA (RETİNA) Göz küresinin en iç tabakasıdır. Çok sayıda görme hücresi içerir. Göz merceği ve sarı leke bu tabakada bulunur. Retinanın arka kısmında, merceğin tam karşısında net görüntünün oluştuğu yere san leke denir. Göz Merceği: Göz bebeğinin arkasında yer alır. 0ldukça elastik ince kenarlı bir mercektir. Göz merceği bakılan cismin uzaklığı ve yakınlığına göre incelip kalınlaşır.Uzaktaki ve yakındaki cisimleri net görebilmek için göz merceğinin kalınlığının ayarlanmasına göz uyumu denir.

AĞ TABAKA (RETİNA) Sarı lekede iki tip görme hücresi bulunur. Bunlar cismin rengini algılayan hücreler ve cismin şeklini algılayan hücrelerdir. Cismin şeklini algılayan hücreler dışta, rengini algılayan hücrelerde içte bulunur. Bu nedenle önce cismin şeklini sonra rengini algılarız. Gözdeki üç tabakayı delip göz küresinin arka kısmından dışarı çıkan sinir demetine optik sinir denir. Optik sinirlerin gözden çıktıkları bölgeye de kör nokta denilir. Kör noktada görüntü oluşmaz.

AĞ TABAKA (RETİNA) Aydınlıkta cisimlerin renklerini ve ayrıntılarını algılayan koni hücreleri ile az ışıkta siyah ve beyaz renkleri algılayan çomak hücreler ağ tabakada bulunur. Sarı benekte koni hücreler çok olduğundan görüntü nettir.

GÖRME OLAYI: Göze gelen ışınlar korneadan kırılarak geçer. Göz bebeğinden göze girer. Göz merceğinde kırılarak retina üzerine düşer. Retinada sarı leke üzerinde ters olarak görüntü oluşur. Gözden çıkıp beyne giden görme sinirleri sarı lekede oluşan ters görüntüyü uyartılar halinde, beyindeki görme merkezine ileterek düz ve tek görüntünün oluşmasına yardımcı olurlar.

GÖRME OLAYI: Cisimden gelen ışık ışını kornea Göz bebeği Göz merceği Camsı cisim Sarı leke Görme sinirleri Beyindeki Görme merkezi Gözde ışığı kırarak sarı leke üzerine düşüren yapılar kornea, göz merceği, ve camsı cisimdir.

GÖZ KUSURLARI: Göz kusurları doğuştan olabileceği gibi sonradan da kazanılabilir. Doğuştan olan göz kusurları renk körlüğü ve şaşılıktır. Sonradan kazanılan göz kusurlarında görüntü sarı lekenin üzerine düşmez. Bu yüzden de görüntü net değildir.

MİYOP (uzağı net görememe) Göz küresinin optik eksen doğrultusunda uzamasıyla veya göz merceğinin fazla kırıcı olmasıyla meydana gelen bir kusurdur. Görüntü sarı lekenin önünde oluşur. Kalın kenarlı mercekle düzeltilir.

HİPERMETROP (yakını net görememe) Göz küresinin optik eksene dik olarak şişkinleşmesiyle veya merceğin az kırıcı olmasıyla oluşan göz kusurudur. Görüntü sarı lekenin arkasında oluşur. İnce kenarlı mercekle düzeltilir.

Astigmat (Bulanık görme): Saydam tabaka veya mercek yüzeyinin kavislenmesi ile oluşan göz kusurudur. Retina üzerinde bir kaç noktada birden görüntü oluşur. Cisimler bulanık görülür. Görüntüyü netleştirmek için özel yapılmış silindirik mercek kullanılır. Yaşlılarda yakını görememe hastalığıdır.

PRESBİTLİK: Yaşlılarda yakını görememe hastalığıdır. Saydam tabakanın küreselliğinin bozulması ile oluşur. Silindirik mercekle düzeltilir.

RENK KÖRLÜĞÜ Bazı renkleri ayırt edememe durumudur. Kalıtsal bir hastalıktır. Genelde renk körleri kırmızı ve yeşil rengi ayırt edemez.

RENK KÖRLÜĞÜ TESTİ Sol taraftaki X başlangıç noktasından parmağınızla turuncu noktaları takip ederek sağ yandaki X noktasına ulaşmaya çalışın. Eğer hedefe değil de başka bir yere ulaşıyorsanız ve ya yolunuz kaybediyorsanız hemen bir göz hekimine baş vurunuz, mesafenin önemi yoktur.

ŞAŞILIK Göz yuvarlağını hareket ettiren kasların normalden uzun ya da kısa olmasından kaynaklanır. Ameliyatla düzeltilebilir

KATARAKT Merceğin saydamlığını yitirmesiyle oluşur. Ameliyatla düzeltilir.

KULAK ve İŞİTME DUYUSU Kulak, işitme organıdır. Başın iki yanında yer almaları sesin yönünü bulmamızı sağlar. Kulağın görünen kısmı, kulak kepçesi adını alır. Kulağın çok önemli iki görevi vardır. 1. işitmeyi sağlamak. 2. Yarım daire kanalları ile vücut hareketlerinde dengeyi sağlamak.

Dış kulak: Kulak kepçesi, kulak yolu ve kulak zarından oluşur. Görevi; topladığı ses dalgalarını titreşimlere çevirip orta kulağa iletmektir.Kulak kepçesi ses dalgalarını toplar. Kulak yolundaki salgı hücreleri koyu sarı renkte bir sıvı salarlar. Bu sıvı kulak zarını yumuşatırken aynı zamanda kulak yoluna gelen tozlarla birleşerek kulak kirini oluşturur. Kulak zarı; gelen ses dalgalarını titreşimlere dönüştürür

ORTA KULAK: Dıştan kulak zarı ile, içten oval pencere ile kapatılmıştır. Çekiç, örs, üzengi kemikleri ile kulak zarına gelen ses titreşimlerini oval pencereye ulaştırır. Bu üç kemiğe kemik köprü adı verilir. Görevi, ses titreşimlerini kuvvetlendirerek dış kulaktan iç kulağa taşımaktır. Orta kulak östaki borusu ile yutağa bağlıdır. Östaki borusu kulak zarının iki tarafındaki basıncın dengelenmesini sağlar.

İÇ KULAK: Yarım daire kanalları, dalız ve salyangozdan oluşur. Yarım daire kanalları, içindeki sıvı ve algılayıcı hücrelerle vücut pozisyonunu algılar. Aldığı uyarıları beyinciğe ileterek vücudun dengesini sağlar. Dalız, oval pencereden gelen ses dalgalarını salyangoza iletir. Salyangozda işitme sinirleri vardır.

KULAK ZARI

İŞİTME OLAYI: Kulak kepçesiyle toplanan ses dalgaları kulak yolundan kulak zarına gelir ve kulak zarını titreştirir. Zarın titreşimleri kulak kemikçikleri tarafından kuvvetlendirilip oval pencereye iletilir. Oval penceredeki ses titreşimleri dalız içindeki sıvı ile salyangozdaki sıvıya geçer. Ses titreşimleri salyangozdaki sıvıdan işitme duyu hücrelerine oradan da sinirlere aktarılırlar. Sinirler tarafından alınan ses beyne iletilir ve işitme sağlanmış olur.

İŞİTME OLAYI: İşitme Yolu: Kulak kepçesi Kulak yolu Kulak zarı Örs, çekiç,Üzengi Oval pencere Dalız Salyangoz İşitme sinirleri Beyindeki işitme merkezi Kulak Sağlığı Östaki borusu ile ağızdan ve burundan giren mikroplar orta kulak iltihabı denen tehlikeli bir hastalığa yol açar. Kulakta çınlama, uğultu ve ağrı oluşturur. Kulak zarının delinmesine yol açar.

BURUN ve KOKU ALMA DUYUSU Burun koku alma ve solunum organıdır. Burnun uç kısmı kıkırdaktan, arka kısmı ise kemikten yapılmıştır. Burun boşluğu bir kemikle ikiye ayrılır. Boşluklardan ortaya doğru üç kemik çıkıntı (boynuzcuk kemikleri) uzanır. Bu kemiklerin arasındaki boşluklara sinüs denir.

BURUN ve KOKU ALMA DUYUSU Sinüsler toz ve mikropları tutan sümüksü sıvı (mukus) ile kaplıdır. Toz ve mikropları tutmada burun kılları da rol oynar. Dışarıdan alınan havanın ısıtılıp nemlendirildiği kısım da yine sinüs boşluklarıdır. Havayı ısıtan sinüs boşluklarındaki kılcal damarlardır. Sinüzit sinüslerin iltihaplanmasıdır.

BURUN ve KOKU ALMA DUYUSU Burun boşluğunun üst tarafında koku alma sinirleri bulunur. Koku alma sinirlerinin yoğunlaştığı bölgeye sarı bölge denir. Koku zerrecikleri sarı bölgede mukus sıvısında çözünerek sinirleri uyarır, uyartılar sinirler yardımıyla beynin koklama merkezine iletilir

DİL ve TAT ALMA DUYUSU Dil, üzerindeki tat alma cisimcikleri (tat alma memecikleri) ile tat almada, kaslı yapısı ile sindirim ve konuşmada rol oynayan bir organımızdır. Tat alma cisimcikleri tat alma hücreleri ve sinirlerden oluşur.

DİL ve TAT ALMA DUYUSU Suda çözünen tat maddeleri tat alma cisimciklerindeki tat alma hücrelerini uyarır. Oluşan uyarı sinirler ile beynin tat alma merkezine iletilir. Böylece tat almış oluruz.

DİL ve TAT ALMA DUYUSU Dilimizin her bölgesi her tadı alır. Ama bazı tatları alan tat tomurcukları bazı bölgelerde daha fazladır. Dilin ucu tatlı, orta kenarları tuzlu, arka kenarları ekşi ve arkası acı tatları algılamamızı sağlar.

DİLİN TAT ALMA BÖLGELERİ

DERİ Deri vücudumuzu dıştan örter.Yapısında ter bezleri kıllar, kan damarları, sinir uçları, yağ bezleri vardır. Bu yapılar deride birçok değişik görevler yapılmasını sağlar. Deri iki tabakadan oluşur.

ÜST DERİ (Epidermis): Üst kısmında ölü hücrelerden oluşan KORUN tabakası, Onun altında canlı hücrelerden oluşan ve deriye rengini veren MALPİGİ tabakası bulunur. Malpigi tabakası deriye renk veren MELANİN pigmentlerini içerir.

ALT DERİ (dermis): Burada kılcal damarlar, kıl kökleri, yağ ve ter bezleri ve kıl kasları vardır. Ayrıca alt deride bulunan sinir uçları ile soğuk, sıcak, dokunma, ağrı, basınç gibi duyular algılanarak beyne iletilir.

DERİNİN GÖREVLERİ Vücudu dış etkilere karşı koruma, su kaybını önleme ve mikropların vücuda girmesini önleme Dokunma, acı ve ısıyı algılayarak beyne ulaştırma Terleme ile zehirli maddelerin bir kısmını vücuttan atma Solunum yapma (gaz alışverişi) Vücut sıcaklığının ayarlanmasına yardımcı olma

DERİNİN SAĞLIĞI Deri sağlığını korumak için ezilme, kesilme ve yanmalardan korumak gerekir. Derinin üstündeki kir ve ölü hücrelerin sık sık yıkanma ile uzaklaştırılması gerekir. Temiz deride mikroplar üreyemez.

DUYU ORGANLARININ SAĞLIĞI Duyu organlarının sağlıklı çalışması için her bir duyu organına has temizliğe dikkat etmek gerekir. Hastalık ve yaralanmalarda vakit geçirilmeden tedavi olunmalıdır. Aksi halde, tedavi olmayan hastalıklar kronik hale gelir. Bu durumda duyu organları görevini yapamaz.

SORU: 1 İç Kulakta : I.Çekiç II. Örs III. Üzengi IV. Salyangoz hangileri bulunur? A) Yalnız l B) Yalnız IV C) II - III D) I-II

SORU:2 I. Görüntü retinanın arkasına düşer. II. Yakını iyi göremez. III. İnce kenarlı mercekle düzeltilir. Özellikleri verilen göz kusuru aşağıdakilerden hangisidir? A) Astigmat B) Hipermetrop C) Miyop D) Renkkörlüğü

SORU:3 Aşağıdakilerden hangisi alt derinin yapısında bulunmaz? A) Ter bezi B) Yağ bezi C) Duyu sinirleri D) Renk maddeleri

SORU:4 Işık uyartıları gözde hangi yolu izleyerek beyne gelir? A) Göz merceği Sarı benek Görme sinirleri B) Kör nokta Sarı benek Görme sinirleri C) Sarı benek Göz merceği Kör nokta D) Göz merceği Kör nokta Görme sinirleri

SORU:5 Kulağımızın yapısında olduğu halde işitme- de etkili olmayan yapı hangisidir? A) Yarım daire kanaları B) Salyangoz C) Örs ve üzengi kemikleri D) Kulak zarı

SORU:6 Kulağımızın hangi kısmı, oval pencere yoluyla gelenses dalgalarını salyangoza iletir? (1992-FL) A) Yarım daire kanalları B) Östaki borusu C) Üzengi D) Dalız

SORU:7 Aşağıdakilerden hangisi kulakta bulunan kemik dolambacın kısımlarından değildir? (1994-FL ) A) Yarım daire kanalları B) Salyangoz C) Dalız D) Örs

SORU:8 I.Göz ekseninin normalden uzun olması II.Göz merceğinin kırma indisinin büyük olması III.Göz merceği yüzeyinin pürüzlü olması (1995-FL/AÖL) Yukarıdakilerden hangileri miyopluğa sebep olur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I – II D) II – III

SORU:9 Aşağıdakilerden hangilerinin meydana getirdiği rahatsızlık giderilebilir?(1996-FL/AÖL) I.Kulak zarındaki yırtılmanın II.Ortakulaktaki kemiklerin birbirine kaynamasının III.İşitme sinirlerinin görev yapmamasının A) Yalnız I B) I – II C) II – III D) I – II – III

SORU:10 Aşağıdaki durumlardan hangisi sağırlık meydana getirir? (1997-FL/AÖL) A) Kulak zarının yırtılması B)Kulak kepçesinin kopması C)Yarım daire kanallarının görev yapamaması D)İşitme sinirlerinin fonksiyonunu yitirmesi

SORU:11 Aşağıdakilerden hangisi orta kulakta yer alır? (1995-DPY) A) Yarım daire kanalları B) Üzengi C) İşitme sinirleri D) Salyangoz

SORU:12 Cisimler hangi özelliklerinden dolayı görülebilirler? (1997-DPY) I.Kendiliğinden ışık yayma II.Işığı yansıtabilme III.Işığı soğurabilme A) Yalnız II B) I – II C) I – III D) II – III

SORU:13 Aşağıdakilerden hangisi ışınların göz bebeğinde toplanmasını sağlar? (1997- DPY) A) Saydam tabaka B) Göz merceği C) Kör nokta D) İris

SORU:14 Aşağıdakilerden hangisi, göz yuvarlağını hareket ettiren kasların normalden uzun veya kısa olması sonucu meydana gelir? (1999-DPY) A) Astigmatlık B) Şaşılık C) Presbitlik D) Miyopluk

SORU:15 I.İris II.Kornea III.Sarı benek IV.Kör nokta Yukarıdakilerden hangileri gözün ağ tabakasında bulunur?(1999-DPY) A) I – II B) I – III C) II – IV D) III – IV

SORU:16 Kulağın dengemizi sağlamada görevli kısmı aşağıdakilerden hangisidir? (1990-ATEML) A) Salyangoz B) Kemik köprü C) Yarım daire kanalları D) Kulak zarı

SORU:17 Östaki borusu hangisinde verilenlerle bağlantılıdır? (1995-ATEML) A) Yutak – İç kulak B) Orta kulak – Yutak C) Dış kulak – Orta kulak D) Salyangoz – Yarım daire kanalları

SORU:18 Aşağıdakilerden hangisine kornea adı verilir? (1997-ATML) A) Damar tabaka B) Saydam tabaka C)Sert tabaka D) Ağ tabaka

SORU:19 Aşağıdakilerden hangisi derimizin görevlerinden değildir? (1998-ML) A) Basınç ve sıcaklık duyularını almak B)Beynin verdiği emirleri kaslara iletmek C)Vücut sıcaklığının ayarlanmasında rol oynamak D)Solunuma yardımcı olmak

SORU:20 Bütün duyu organlarının merkezleri nerede bulunur? A) Beyinde B) Omurilik soğanında C) Her organın kendinde D)Beyincikte

SORU:21 Aşağıdakilerden hangisi duyu organı değildir? A) Göz B) Böbrek C)Deri D)Burun

SORU:22 Aşağıdakilerden hangisi göz merceği ile saydam tabakanın ortak özelliğidir? A) Gözü dış etkilerden korumak B) Göze giren ışık miktarını ayarlamak C)Göze gelen ışığı kırmak D)Odak uzaklığını ayarlayarak, göz uyumunu sağlamak

SORU:23 Aşağıdakilerden hangisi alt deride bulunmaz? A) Derimize rengini veren renk tanecikler B) Kıl kökleri C)Serbest sinir uçları D)Duyu cisimcikleri

SORU:24 Dilimizin ucunu kurutma kâğıdı ile kurulayarak şeker sürdüğümüzde tadını alamayız. Yukarıdaki deney aşağıdakilerden hangisini anlamak için yapılmıştır? A) Dilimizin tat alma organı olduğunu anlama B) Dilimizin konuşmayı nasıl sağladığı C) Dilimizin ancak suda çözünen maddelerin tadını alabildiğini anlama D)Dilimizin sindirimdeki rolünü anlama

SORU:25 Nezle olduğumuzda, besinlerin tadını da alamayız. Yukarıdaki bilgiye dayanarak aşağıdaki sonuçlardan hangisine ulaşılabilir? A) Koku duyusu ile tat duyusunun birbiriyle bağlantısı yoktur. B) Koku ve tat duyuları birbiriyle bağlantılı çalışır. C) Nezle mikrobik bir hastalıktır D) Nezle olan kişinin duyu organları iyi çalışmaz

SORU:26 Karanlıktan birden aydınlığa çıktığımızda, ya da aydınlıktan az ışıklı ortama girdiğimizde cisimleri bir süre seçemeyiz. Yukarıda verilen gözlem, aşağıdaki göz kısımlarının hangisinin çalışması ile ilgilidir? A) İris B) Sarı leke C)Göz merceği D)Saydam tabaka

SORU:27 Elimizi soğuk sudan çıkarıp, ılık suya soktuğumuzda suyu sıcak olarak algılarız. Aynı şekilde sıcak sudan çıkarıp ılık suya soktuğumuzda bu defa soğuk olarak algılarız. Bu durumun aşağıdaki özelliklerden hangisi ile açıklanabilir? A) Bazı duyu organlarımız çabuk yorulur B) Bazı duyu organlarımız diğerlerinden daha geniş yüzeylidir. C) Duyu organlarımızı uyaran etkenler birbirinden farklıdır D) Duyu organlarımız aldığı uyartıyı sinirlerle beyne iletir

SORU:28 Gözümüzün ağ tabakasında kör nokta bulunmasına rağmen, belirli bir noktaya bakan normal bir insanın görme alanı içindeki her şeyi görmesini sağlayan nedir? A) Göz merceğinin uyum yapması B) İki gözün birlikte kullanılması C) Göz bebeğinin büyüyüp küçülebilmesi D) Cisimlere dikkatli bakılması

SORU:29 Kulağın dengeyle ilgili kısmı aşağıdakilerden hangisidir? A) Korti organı B) Dalız C) Yarım daire kanalları D) Kemik köprü

SORU:30 Boğaz enfeksiyonu görülen kişilerde, aynı zamanda ortakulak iltihabının da yaygın görülmesi aşağıdakilerden hangisi ile açıklanabilir? A) Orta kulak ile yutağın östaki borusu ile birbirine bağlantılı olması B) Enfeksiyona mikropların yol açması C) Önce enfeksiyonun kulakta başlayıp, sonra yutağa geçmesi D)Kişinin sağlığına dikkat etmemesi