Dış Ticarette Ödeme Yöntemleri EDA DERYA TAÇALİ

Dış Ticarette Ödeme Uluslar arası ticarette uygulanacak ödeme şeklinin belirlenmesi ülkelerin mevzuatına,alıcı ve satıcı arasındaki ilişkilere,mal çeşidi ve meblağı gibi unsurlara bağlıdır. Satış sözleşmesine göre alıcının mal bedelini nasıl ödeyeceğini gösteren şekillere ödeme şekli denir.

Dış Ticarette Ödeme Yöntemleri Uluslararası ticarette kullanılan ve Dış Ticaret Mevzuatımızda düzenlenen ödeme şekilleri şunlardır ; §Akreditif §Açık Hesap Yöntemi §Konsinyasyon §Mal Mukabili Ödeme §Vesaik Mukabili Ödeme §Peşin Ödeme

Akreditifli Ödeme Kelime anlamı ile akreditif, itibar vermek, tastik etmek, temin etmek anlamına gelir. Akreditif, ihracatçının sattığı mallara ait sevk vesaikini, ithalatçının bankası tarafından akreditifin açılmasına aracılık etmesi görevi verilen kendi ülkesindeki bir bankaya teslimi karşılığında mal bedelini tahsil etmesine imkan veren banka garantisidir. Bu nedenle akreditife dayanan satışlarda, ihracatçı akreditif şartlarına uygun hareket ettiği takdirde mal bedelinin amir bankaca hemen ödeneceğinden endişe duymaz.

.

AKREDİTİF DE TARAFLAR: Bir akreditif muamelesinde başlıca dört taraf mevcuttur. Akreditif muamelesinin kuruluşunu ve özelliklerini bunlar arasında ilişki belirler;

A. Akreditif Amiri (Applicant for the Credit) Akreditifi açtıran veya malı ithal etmek için akreditif açma emrini veren alıcı (ithalatçı) dır. İhracatçı firma ile yapmış olduğu sözleşmeye veya ondan aldığı proforma (geçici fatura) faturaya göre akreditifin cinsi, şartları ve aranacak belgelerin ayrıntılarını bankasına bildirir ve böylece akreditifin içeriğini belirler. Akreditife ilişkin tüm değişiklikler sadece akreditif amiri tarafından verilen talimatlar doğrultusunda yapılır.

B. Amir Banka -İthalatçının Bankası ( lssuing Bank)

C. Lehdar Banka (lhracatçının Bankası-Muhabir Banka) /(Advising-Confirming Bank) Amir banka tarafından kendisine gelen akreditif mektubu şartlarını kendi ülkesindeki ihracatçıya -satıcıya- İhbar eden, yani lehine akreditif açıldığını satıcıya bildiren ve malların şevkinden sonra akreditif şartlarına uygun vesaikin ibrazında satıcıya mal bedelini ödeyecek olan bankadır. Lehdar banka, amir bankanın muhabiri aynı zamanda ihracatçının kendi bankası olabilir. Lehdar banka kendisine ihracatçı tarafından sunulan vesaikin akreditif mektubuna uygunluğu konusunda çok titiz olmak olmak zorundadır, Çünkü amir bankaya ve lehdara karşı sorumlu olan kendisidir.

§İhbar Bankası (Advising Bank) İhbar bankası, akreditifi lehdara,teyitte bulunmaksızın sadece İhbar eden bankadır. İhbar bankasının akreditifte, lehdara karşı ödeme konusunda hiçbir yükümlülüğü yoktur. §Aracı Banka (İntermediary Bank) Aracı banka, akreditif şartlarına göre lehdarın bulunduğu ülkede akreditifi lehdara ihbar veya teyit eden, ödemeyi yapan veya ibraz edilen poliçeye kabul veya aval imzası koyan veya poliçeyi iştira eden bankadır. Bu banka, akreditifi açan bankanın muhabiri olabileceği gibi, lehdarın bankası da olabilir.

AKREDİTİF İŞLEYİŞİ §İhracatçı ve ithalatçı ödemeye ilişkin satış sözleşmesi yaparlar. §İthalatçı amir bankaya ihracatçı lehine akreditif açması (küşat) için talimat verir. §Amir banka ihracatçının ülkesindeki muhabir bankaya akreditifi açar yani kuşat mektubunu gönderir. §Muhabir banka ihracatçıya akreditifi ihbar eder. §İhracatçı akreditif koşulların uygun malı yükler. §Mallara ilişkin vesaiki bankasına teslim eder.

§Muhabir-lehdar- banka akreditif koşullarına uygun vesaike karşı ödemeyi yapar. §Muhabir-lehdar- banka vesaikleri amir bankaya gönderir. §Amir banka akreditif koşullarına uygun vesaike göre muhabir-lehdar- bankaya ödemeyi yapar. §Amir banka, daha önceden kredilendirdiği ithalatçısından mal bedelini tahsil eder. §Amir banka, bedelini tahsil ettiği vesaiki ithalatçıya teslim eder. §Vesaikleri alan ithalatçı malları gümrükten çeker.

Akreditif Türleri §Kabili Rücu(cayılabilir) Akreditif §Gayri-Kabili Rücu(cayılamaz) Akreditif §Teyitsiz Akreditif §Teyitli Akreditif §Rotatif (döner)Akreditif §Kırmızı Şartlı Akreditif §Yeşil Şartlı Akreditif §Karşılıklı Akreditif §Devredilebilir Akreditif §Garanti Akreditifi

Kabili Rücu(cayılabilir) Akreditif (RevocableL/C) §Amir banka, ihracatçının nam ve hesabına açtığı krediyi her an kendi isteği ile iptal edebilir. §Mal bedelinin ödeneceğine dair yapılan fakat alıcı için kesin olmayan bir taahhüt söz konusudur. §Bu tür akreditif satıcı açısından güvenceli değildir. §İptal mektubu satıcının eline geçmeden satıcı akreditif şarlarına uygun olarak yüklemeyi yapar ve vesaiki bankaya ibraz ederse banka akreditif bedelini ödemek durumundadır.

Gayri-Kabili Rücu(cayılamaz) Akreditif (IrrevocableL/C) §Akreditifin tüm tarafların onayı olmadan, süresinden önce geri alınması, bozulması, iptali mümkün değildir. §Gerekli şartlar yerine getirildiği taktirde akreditif bedelinin amir bankaca ödeneceği taahhüt edilmiştir. §Satıcı açısından güvencelidir. §Akreditif koşullarında bu ayırım belirtilmemişse, akreditif kabili rücu kabul edilir.

Teyitsiz Akreditif (Unconfirmed L/C) §İhracatçının ülkesinde bulunan lehdarbankası, amir bankanın ödeme taahhüdünü teyit etmeksizin, lehine bir akreditif açıldığını ihracatçıya bildirir. §Akreditifle ilgili herhangi bir taahhütte bulunmaz. §İhbar ettiği akreditifin gerçekliğini ve doğruluğunu kontrol etmek dışında bir sorumluluğu yoktur.

Teyitli Akreditif (ComfirmedL/C) §Muhabir banka da akreditifi teyit ederek, malın bedelinin ödeneceği konusunda ek bir teminat vermektedir. §Bu durumda ihracatçı, yurt dışındaki bankasının yanında kendi bankasının da taahhüdünü sağlamış olur. §Bir bankanın teyidini ekleyerek akreditifi lehdaraihbar etmesi, akreditifi açan bankanın bütün sorumluluklarının, lehdarbanka tarafından da üstlenilmesi anlamına gelir. §Bu akreditif açan bankanın teyit veren banka tarafından kredilendirilmesi demektir. §Bankalar genellikle her akreditif için ayrı bir kredi tesis etmeksizin, bunu birbirlerine açtıkları kredi tesisi çerçevesinde değerlendirirler.

R otatif (dönen)Akreditif (RevolvingL/C) §Bir kısmı veya tamamı kullanıldıkça, ek bir değişiklik talimatına gerek kalmaksızın aynı şartlarla veya aynı tutar için otomatik olarak yenilenen bir akreditiftir. §Bu akreditifte yapılacak ödemeler için bir sınır belirlenmemesi,gerek alıcıyı gerek akreditifi açan bankayı büyük sorumluluk altına sokacağından rotatif akreditif meblağ veya süre ile sınırlandırılabilir. §Meblağa bağlı olarak açılan rotatif akreditifte meblağ global bir vade içerisinde kullanıldıkça döner. Yükümlülüğü sınırlamak için toplam meblağın belirlenmesi gerekir

§Süreye bağlı olarak açılan rotatif akreditiflerde, akreditif açılırken bir süre belirlenir.Bu süre içinde kaç kez yükleme yapılacağı ve herbir yükleme için ne kadarlık ödeme yapılacağı saptanır. §Toplam bir tutar üzerinden açılıp partiler halinde yüklemelere ve kullanımlara olanak veren akreditifler rotatif değildir. Bu akreditifler bir parti malın belirtilen süre içinde gönderilmemesi halinde (rotatif akreditiften farklı olarak) akreditif hükmünden düşer ve diğer parti malların o akreditife dayanılarak gönderilmesi mümkün değildir.

Kırmızı Şartlı Akreditif (RedClauseL/C) §Malların gönderilmesinden önce lehdara, ihraç edeceği malların satın alınmasında, gerekiyorsa işlenmesinde, ambalajlanmasında, sevk mahalinegönderilmesinde ve nakliye vasıtası gelinceye kadar depolanmasında kullanılmak üzere, avans verilmesini veya peşin ödeme yapılmasını mümkün kılan akreditiftir. §Avans veya peşin ödeme koşulu akreditifin üzerine kırmızı ile yazıldığı için bu isim verilmiştir. §Alıcı ve satıcıların birbirlerini iyi tanıdıkları, lehdarıngüvenilir bir firma olduğu, veya alıcının malı temin edeceği ülkede şube veya temsilcisinin bulunduğu hallerde uygulanmaktadır.

Yeşil Şartlı Akreditif (GreenClauseL/C) §Kırmızı şartlı akreditife benzer şekilde satıcıya peşin ödeme yapılma olanağı verir. §Ancak, bu tür akreditifte peşin ödeme veya avans, malların depolandığını gösteren ve banka adına düzenlenmiş veya bankaya devredilmiş bulunan bir depo makbuzu karşılığında yapılır. §Böylece banka ithalatçının riskini bir ölçüde azaltmaktadır.Fakat yinede risk tamamen ortadan kalmaz ve nihai sorumluluk alıcı üzerindedir. §Peşin ödemeyi yapan banka lehdarınmalları göndermemesi veya akreditif şartlarına uygun vesaiki ibraz etmemesi durumunda peşin ödediği parayı faizi ile birlikte amir bankadan istemek hakkına sahiptir. Amir banka da bu parayı akreditif amirinden alabilecektir.

Karşılıklı Akreditif (BacktoBackL/C) §Transit ticarette, aracı vasıtasıyla yapılan satışlarda kullanılır. §Transit ticarette aracı firma, hem ithalatçı hem de ihracatçı konumundadır. §Aracı firma satış yapacağı ülkede lehine açılmış bulunan akreditifi, teminat göstererek kendisinin ithalat yapacağı ülke (firma) lehine bir akreditif açabilir. Orijinal akreditif yanında açılan bu ikinci akreditife karşılık göstermek suretiyle açıldığı için karşılıklı akreditif denir. §Karşılıklı akreditifle, orijinal akreditif tamamen bağımsız ikiayrı akreditif olup, aynı iş ilişkisinin birer parçasıdır. §Orijinal akreditifin lehdarıpozisyonundaki satıcı, karşılıklı akreditifin amiridir. §Onun açısından, orijinal akreditif bir ihracat akreditifi, karşılıklı akreditif ithalat akreditifidir. §Karşılıklı akreditifte ikincinin vadesi birinci akreditiften kısa olmalı, §Her iki akreditifin koşulları birbiri ile uyumlu olmalıdır.

Devredilebilir Akreditif (TransferableL/C) §Kredi şartları değiştirilmeksizin lehdartarafından akreditiften doğan hak ve yükümlülüklerin, ikinci bir lehdaradevredilebilmesine olanak sağlayan bir akreditif türüdür. §Alıcı tarafından, açtırdığı akreditifin konusu olan malların lehdardanbaşka bir firma tarafından gönderilmesine olanak vermek üzere devir edilebilir olduğuna dair kayıt koydurması durumunda akreditif lehdarıtarafından başkasına devredilebilir. §Devredilebilir akreditif yalnız bir kere devredilebilir. §Devir ilk akreditif talimatındaki esas ve şartlara uygun yapılır. §Akreditif tutarı, vadesi, malın fiyatı, belgelerin ibraz ve malların yüklenme süresi üzerinde kısaltma yapmak, sigorta prim oranında ise uzatma yapmak mümkündür. §Lehine devir yapılan ikinci lehdarhaklarını başkasına devredemez. §Akreditifin devredilebilmesi için gayri kabili rücuolması ve üzerinde devredilebilir (transferable) yazılması gerekir.

G aranti Akreditifi (Stand-byL/C) §Bir tür garanti mektubu niteliğindedir. §Bir mal alım satımı ile ilgili olmayıp, bir hizmetin yerine getirilmesini garanti altına almak için oluşturulur. §Şekil açısından diğerlerine benzemekle birlikte kapsam yönünden farklıdır. §Diğer akreditif türlerinde belli bir taahhüdün yerine getirilmesi sonucunda ödeme yapıldığı halde, garanti akreditifinde, akreditif amirinin yapmayı taahhüt ettiği işi yerine getirmemesi durumundaödeme yapılır. §Bu tür akreditifte,

§yabancı bir ülkeye mal satmak üzere ihaleye giren satıcının satış sözleşmesinden doğan yükümlülüklerini yerine getirmemesi halinde alıcıya, §yabancı bir ülkede taahhüt işine giren bir firmanın işveren ile yaptığı sözleşme veya ihale koşullarına uymaması halinde işverene, §yabancı bir ülkeden kredi alan bir firmanın borcunu vadesinde ödememesi halinde kredi verene ödemeyi kabul ettiği tazminat bedelinin ödenmesi akreditifi açan banka tarafından garanti edilir.

Peşin ödeme (cashin advance-cash before delivery) §Alıcının mal bedelinin tamamını veya bir kısmını, malların şevkinden önce satıcıya göndermesidir §Genellikle birbirini çok iyi tanıyan alıcı ve satıcılar arasında gerçekleşir. §İhracatçı açısından en uygun ödeme yöntemidir.Satıcının riski yoktur. §Risk alıcı (ithalatçı) üzerindedir. §Malların sevki geciktiğinde alıcı paranın kendisinde beklemesi ile kazanabileceği faiz gelirinden mahrum kalacaktır. §İhracatçı açısından peşin ödeme, ihraç mallarını üretmek hazırlamak ve sevk etmek için bir ön finansman sağlar. §Alıcı açısından peşin ödemenin avantajı ise peşin ödeme iskontolarınınyüksekliğidir.

Açık Hesap Yöntemi (openaccount) §Açık hesap(cari hesap) yöntemi peşin ödeme yönteminin tersidir. §İhracatçı malını, bedelini almaksızın peşinen gönderir. Mal bedelinin ne zaman ödeneceği belirsizdir. §İthalatçı açısından en ideal yöntemdir. §İthalatçı bazen malları iç piyasasında sattıktan sonra malın bedelini yollayabilir. §Satıcının riski sınırsızdır, alıcının riski yoktur. §Birbirini çok iyi tanıyan alıcı ve satıcılar arasında gelişmiş, döviz kontrolleri minimize edilmiş veya kaldırılmış piyasalarda uygundur. §Şirketlerin yurt dışı acenta ve şubelerine yaptıkları satışlarda tercih edilir.

Konsinyasyonve Müşterek Hesap (consignments-jointaccount) §İleri bir tarihte satılmak üzere dış alıcılara komisyonculara ya da dış ülkelerdeki şube ve temsilciliklere emaneten mal gönderilmesidir. §Satılmak üzere gönderilen malları teslim alan ilgili kişi veya kuruluşlar malı rayiç değerinden satarlar komisyon vb giderleri satış gelirinden düşerek kalan tutarı yetkili banka aracılığı ile döviz cinsinden ihracatçıya yollarlar. §Satışta kesinlik olmaması nedeniyle risk ihracatçıya aittir. §Konsinyesatışların riski nedeniyle, bu şatışlarıkısmen garanti altına alan diğer bir satış şekli de uygulanabilir: müşterek hesap §Bu şekilde yapılan konsinyesatışta, konsinyatörtarafından ihracatçıya asgari bir satış fiyatı garanti edilmektedir. §Bu fiyatla satış fiyatı arasındaki farkın giderler düşüldükten sonra kalan kısmı ihracatçı ile alıcı (konsinyatör) arasında paylaşılır.

Mal Mukabili Ödeme (cashagainstgoods) §İhracatçı herhangi bir ödeme yapılmadan veya bir poliçe tanzim etmeden malları ithalatçıya gönderir. §Mal bedeli sözleşmede belirlenen ileriki bir tarihte veya mallar satıldıktan sonra ödenir. §Risk ihracatçı üzerindedir. §İthalatçının çok iyi tanınması ona güvenilmesi veya bir banka garantisi ile güvence sağlanması gerekir.

Vesaik Mukabili Ödeme (cash against documents-documentary collection ) Vesaik mukabili ödeme şeklinde,ithalatçının satın alacağı malın bedelini o malı temsil eden bir belgeye dayanarak ödenmesini İfade eder. İhracatçı malın yükledikten sonra sevk evrakını kendi bankası kanalıyla, İthalatçının ülkesindeki bir bankaya (muhabir banka) veya o ülkede ihracatçının temsilcisine gönderir - İhracatçı bankasına (aracı banka) verdi talimatla, malları temsil eden belgelerin alıcıya teslim karşılığı satış bedelinin tahsilini ister. İşlemlere aracılık eden bankalar tesbit edilen belgeler ve ihracatçın talimatları istikametinde hareket ederler.

Vesaik Mukabilinin İşleyişi 1. Amir-ihracatçı- muhatap-ithalatçı- ile yapmış olduğu satış sözleşmesi uyarınca, malını sevk eder. 2.Amir malları gönderir ve belgeleri tahsil edilmek üzere ve bir tahsil emriyle birlikte bankasına -gönderi bankası- verir. 3.Gönderi bankası, vesaikin tahsil emrine uygunluğunu kontrol ettikten sonra belgeleri, bir tahsil talimatı -römiz mektubu- ekinde muhabirine -tahsil veya ibraz bankası- gönderir.

4.TahsiI veya ibraz bankası, muhataba- ithalatçıya vesaikin geldiğini ihbar ettikten sonra mal bedelini İthalatçıdan tahsil eder veya poliçenin kabulü karşılığında ya da tahsil talimatında başka bir şart varsa buna uyarak belgeleri muhataba teslim eder. 5.Mal bedelinin tahsilini takiben, vesaik ithalatçıya teslim edilir. 6.Muhabir banka tahsil edilen parayı yine tahsil talimatına uygun şekilde ihracatçıya ulaştırılmak üzere ihracatçının bankasına transfer eder. 7.İhracatçı mal bedelini bankasından alır. 8.İthalatçı malı gümrükten çeker