Ф.Скарына – усходнеславянскі і беларускі гуманіст і асветнік

План 1. Беларускае Адраджэнне 2. Адукацыя Ф.Скарыны 3. Кнігавыдавецкая дзейнасць 4. Погляды Ф.Скарыны

1. Беларускае Адраджэнне - гэта перыяд у развіцці культуры Беларусі з XVI да початку XVII ст. Ён связаны з Рэнасансам – развіццём заходнееўрапейскай культуры ў XIV –XVI стст. Культура Беларусі ўспрыняла гуманізм – сістэму поглядаў, якія найвышэйшай каштоўнасцю абвяшчалі человека і яго права на сваподнае развіццё, лічылі яго творцам. Галоўнымі дасягненнямі ў развіцці культуры Беларусі ў першай палове XVI ст. былі: фарміраванне старабеларускай мовы (да XVII ст. была дзяржаўнай у ВКЛ) узнікненне ўсходневлавянскага і беларускага кнігадрукавання початок стварэння агульнадзяржаўнага заканадаўства (Статут ВКЛ 1588 г.)

2. Адукацыя Ф.Скарыны Францыск Скарына (каля 1490 – 1551) – беларускі і ўсходнеславянскі гуманіст, першадрукар, асветнік, вучоны, пісьменнік, філосаф. Нарадзіўся ў сямі купца Лукі Скарыны ў старажытным Полацку. Першапачатковую адукацыю атрымаў у Полацку і Вільні. У гг. – студент філасофсага факультета Кракаўскага універсітэта, які скончыў са ступенью бакалаўра. Пазней атрымаў звание доктора філасофіі.

У 1512 г. Ф.Скарына ў Падуі – асноўным універсітэтскім центры Венецыянскай рэспублікі – паспяхова здаў экстэрнам (без навучання) экзамен на ступень доктора медицины. Ф.Скарына трымае экзамен на ступень доктора медицины

Партрэт Скарыны, створаны ў сярэдзіне XX ст., знаходзіцца ў мемарыяльнай зале сярод 40 партрэтаў знакамітых еўрапейскіх навукоўцаў, што выйшлі са сцен Падуанскага універсітэта.

3. Кнігавыдавецкая дзейнасць Ф.Скарыны спалучала вопыт еўрапейскага кнігадрукавання і трыдыцыі беларускага мастацтва. У Заходняй Еўропе першадрукаром лічаць Іагана Гутэнберга, які каля 1445 г. вынайшаў друкарскі станок і заснаваў друкарню ў Майнцы (Германія). Ёсць звесткі, што папярэднікам Скарыны быў Ян Літвін, які займаўся друкарскай справай у Лондане. Старажытная друкарня

Прага 6 жніўня 1517 г. Ф.Скарына перши сярод усходніх славян выдаў у чэшскім горадзе Празе (на роднай зямлі не было яшчэ неабходных умоў для початку друкарскай справы) друкаваную кнігу – першую кнігу Бібліі – Псалтыр.

Гравюрны партрэт Скарыны Значнасць того, што зрабіў Ф.Скарына, заключаецца ў надрукаваных ім 20 кнігах Бібліі. Ён зрабіў переклад Бібліі на мову, набліжаную да беларускай і зразумелую простому люду – царкоўнаславянскую мову ў беларускай рэдакцыі. Кнігі Бібліі ўключаюць прадмовы і пасляслоўі Скарыны, 51 гравюру – друкаваныя адбіткі на паперы з пласціны (дошкі), на якую нанесены малюнак. Скарына тройчы надрукаваў у выдадзеных ім кнігах уласны партрэт. Гэта адзіны выпадак за ўсю гісторыю выданняў Бібліі ва Усходняй Еўропе.

На титульным лісце Бібліі адлюстравана, як лічаць даследчыкі, выява пячаткі (герба) Скарыны як доктора медицины. Асноўны змест выявы – Сонейка маладзіковае – атрыманне і передача ведаў, фізічнае і духоўнае лячэнне человека. Выява месяца адлюстроўвае профіль самого першадрукара. У лацінскай мове слова месяц пачынаецца з літары л, якая сімвалізуе вучонага і означает лічбу 30. У 1512 г., калі Скарына стаў докторам медицины, яму было як раз 30 гадоў. Побач з гербам знаходзіцца знак вагі, які ўтвараецца літарай Т, што означает мікракосмас, чалавек, і трохкутнікам дельта, які сімвалізуе вучонага і ўваход у Царства ведаў.

Тытульны ліст Апостала Друкарская дзейнасць Скарыны працягвалася на тэрыторыі ВКЛ. У наладжанай ім у сталіцы ВКЛ Вільні друкарні ў 1522 і 1525 гг. ён выдаў дзве кнігі: Малую падарожную кніжку і Апостала. Скончыў Ф.Скарына сваё жыццё ў Празе каля 1551 г. Яго спадчына налічвае 25 выданняў, на якія раўняліся яго паслядоўнікі.

Помнік Ф.Скарыну ў Полацку Выдавецкая дзейнасць Скарыны зяўляецца грамадзянскім (жыццёвым) подзвігам, поне ўсе, у тым ліку і царева, разумелі яго асветніцкую праву. Друкаваная Ф.Скарынам Біблія нарушала каноны (правілы), што існавалі пры перапісванні царкоўных кніг, змяшчала тексты ад самого выдаўца і назвать гравюры з яго выявай. Галоўным злачынствам царева лічыла самастойны переклад Бібліі, за што Скарыну маглі пакараць.

4. Погляды Ф.Скарыны сведчаць пра яго як асветніка, патрыёта, гуманіста. У текстах Бібліі асветнік Скарына паўстае человекам, які садзейнічае пашырэнню пісьменнасці, ведаў: Усялякаму чалавеку треба чытаць, по чытанне – люстра нашего жыцця, лекі для души. Выданні Бібліі Ф.Скарыны

Ф.Скарына (мастак А.Глебаў) Наш першадрукар – пачынальнік навага раз у меня патрыятызму, як люпові і павагі да сваёй Бацькаўшчыны: Понеже от при рождения звери, ходящие в пустыни, знають ямы своя; птицы, летающие по воздуху, ведають гнезда своя; рыбы, плавающие по морю и в реках, чують виры своя; пчелы и тым подобные поронять ульев своих, - такой ж и люди, игде зродилися и вскормлены суть по позе, к тому месту великую ласку имають.

Выданні Ф.Скарыны, якія захоўваюцца ў Расійскай дзяржаўнай бібліятэцы ў Маскве Гуманіст Скарына пакінуў нам свой моральные запавет (мораль – свод нормаў і правіл паводзін людзей):Закон прирожденный в том наполей соблюдаем бывает: то чините иным всех, что самому люпо ест от иных всех, и того не чините иным, чего сам не хощеши от иных имени… Сей закон прирожденный ест в серции единого кожного человека». Усе прадмовы і пасляслоўі ў Бібліі Ф.Скарыны, дзе ён раскравае сэнс біблейскіх паданняў, прасякнуты клопатам аб разумным упарадкаванні грамадства, выхаванні человека, усталяванні дастойнага жыцця.

Зрабіце тест па тэме