ЊУЌУЌИ ИНСОН Мавзӯи 20. Озодии фаъолияти соњибкорї ва иќтисодї

Мањфумњои асосї Озодии фаъолияти соњибкорї ва иќтисодии дар мавзўи мазкур баррасишаванда бо меъёрњои шартномањои байналхалќї дар соњаи њуќуќи инсон ба танзим дароварда намешавад. Ин њолат маънои онро надорад, ки он танзими њуќуќї надошта бошад. Он унсури таркибии њуќуќи моликият буда, аз он бар меояд. Амалигардии њуќуќи мазур бештар аз имконот ва тавоноии одам вобаста аст. Давлат бошад бояд ба инкишофи мўътадили муносибатњои соњибкорї мусоидат намояд.

Мањфуми њуќуќи мазкур дар ќонунгузории ЉТ Озодии фаъолияти соњибкорї ва иќтисодї дар Сарќонуни ЉТ аниќ ба низом дароварда шудааст. Дар ќисми 2 моддаи 12 Сарќонун ( Конститутсия )- и ЉТ ќайд мешавад : « Давлат озодии фаъолияти иќтисодї, соњибкорї, баробарњуќуќї ва њимояи њуќуќии њамаи шаклњои моликият, аз љумла моликияти хусусиро кафолат медињад ».

Мањфуми њуќуќи мазкур дар ќонунгузории ЉТ Дар асоси меъёри мазкур њар кас њуќуќ дорад ба фаъолияти соњибкорї машѓул шавад. Ќонунгузории ЉТ фаъолияти соњибкориро њамчун, фаъолияти мустаќили ба таваккали худ амалишавандаи шахсони ба чунин сифат бо тартиби муќарраркардаи ќонун ба ќайд гирифташудае мењисобад, ки барои мунтазам ба даст даровардани фоида аз истифодаи молу мулк, фурўши мол, иљрои кор ё расонидани хизмат равона карда шудааст ( ќ.3. моддаи 1 КГ ЉТ ).

Моњияти њуќуќи мазкур Вобаста ба ин хулоса баровардан мумкин аст, ки мазмуни озодии фаъолияти иќтисодї ва соњибкориро њамагуна фаъолияти ба соњаи иќтисодиёт равонагардида такшил медињад. Он озодона ќабул намудани ќарор дар бораи истифодаи сармоя ё воситаи истењсолот, аз љумла, ташкили фаъолитяи соњибкорї дар доираи шакли њуќуќњои пешбинишударо дар бар мегирад. Њамчунин, ба мазмуни озодии мазкур озодии интихоби робитањои корї дохил мегардад. Соњибкор озодона ќарор мекунад, ки аз кї мол ё хизматрасониро ќабул кунад, дар куљо ва ба кї мањуслоти худро пешнињод кунад.

Моњияти њуќуќи мазкур Њамчунин, мавриди ќайд аст, ки озодии мазкур бо як ќатор њуќуќњои дигари инсон зич алоќаманд аст. Ба ѓайр аз њуќуќи моликият - ин озодии мењнат. Њангоми амалї намудани фаъолияти соњибкорї одам, инчунин, ба муносибатњои мењнатї низ, ё ба њайси корфармо, ё ба њайси корманд дохил мегардад. Минбаъд, ин озодї бо њуќуќ ба тањсил алоќаманд аст, зеро барои амалї намудани фаъолияти соњибкорї гирифтани донишу малакаи тахассусї зарур аст.

Моњияти њуќуќи мазкур Њамин тариќ, муќаррар кардан мумкин аст, ки озодии фаъолияти соњибкорї ва иќтисодї унсури таркибии муњими низоми њуќуќњои иќтисодии инсон ба шумор меравад ва бењуда нест, ки дар боби 1 Сарќонун ( Конститутсия )- и ЉТ мустањкам карда шудааст. Аз амалигардонии самараноки озодии мазкур некўањволии мамлакат вобаста аст. Барои њамин давлат дар самти ташаккул ва њавасмандгардонии фаъолияти соњибкорї як ќатор тадбирњоро андешида истодааст.