ŞAGİRDLƏRİN OXUYUB-ANLAMA BACARIQLARININ İNKİŞAF ETDİRİLMƏSİ ÜÇÜN MÜƏLLİMLƏRİN HAZIRLANMASI AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI TƏHSİL NAZİRLİYİ
OXU TƏLİMİ NƏDİR? OXUNU NECƏ TƏŞKİL EDİRSİNİZ? OXUNUN DÜZGÜN TƏŞKİLİ DEDİKDƏ NƏ BAŞA DÜŞÜRSÜNÜZ?
STRATEGİYALI OXU NƏDİR? Strategiyalı oxu düşünərək oxudur. Strategiyalı oxu şagirdlərin öz oxu fəaliyyətini təşkil və idarə etməsidir. Strategiyalı oxu şagirdlərə müstəqil olaraq öz oxu nəticəsini yoxlamaq imkanı verir.
Ənənəvi oxuStrategiya ilə oxu Oxudan əvvəl Oxu tapşırığı verilir Başlıqla tanışlıq, fərziyyələr irəli sürmə, düşünmə və məqsədi müəyyənləşdirmə: Burada söhbət nədən gedə bilər? Mən bu haqda nə bilirəm? Bu mətni oxumaqda məqsədim nədir? Oxu zamanı Müstəqil oxuİdarə edilən, fəal, sakit oxu Oxudan sonra Oxu materiallarının mənimsənildiyini yoxlamaq üçün müzakirələrin aparılması və tapşırıqların yerinə yetirilməsi Oxuduğu mətn üzərində düşünmək: qiymətləndirmək; ideyadan nəticə çıxarmaq OXU TƏLİMİNDƏ İKİ YANAŞMA
OXUDAN ƏVVƏL Mətnin başlığını oxumaq Fikirləşmək: Mən bu barədə nə bilirəm? Bu mətni nə üçün oxuyuram? Oxu məqsədinin müəyyən olunması: Bildiklərimdən əlavə daha nələri öyrənmək maraqlı olardı? Başlıq və yarımbaşlıqlara, şəkillərə, həmçinin digər diqqət çəkən məqamlara ötəri nəzər salmaq Əldə olunan ilkin məlumatlara əsasən mətndə nədən bəhs olunduğu barədə əvvəlcədən fərziyyələr irəli sürmək.Həmin fərziyyələri qeyd etmək. OXU ZAMANI Müəllifin fikrini tam anlamaq üçün oxu prosesində qarşılaşdığımız tanış olmayan sözlərin mənasını aydınlaşdırmaq. Əsərin əsas ideyasını müəyyən etmək. Əsərdə nəyisə anlamadığını və ya səhv oxuduğunu hiss etdikdə dayanmaq, yenidən oxumaq. Mətndəki fikirlərin qrafikini və ya cədvəlini dəftərə cəkmək. OXUDAN SONRA Dəqiqləşdirilməsinə və ya genişləndirilməsinə ehtiyac hiss olunan məsələləri müəyyənləşdirmək. Yazıçının haqqında danışılan məsələyə münasibəti barədə nəticələr çıxarmaq. Dəqiqləşdirmək:Yazıçı bu əsərdə oxucusuna nə demək istəyirdi? O, nəzərdə tutduğu fikri ifadə edə bilibmi? Oxunun təşkili uğurlu oldumu? Özünü qiymətləndirmək (ən yüksək, yüksək, yaxşı, orta, zəif) Strategiyalı oxunun təşkili cədvəli
SƏSLİ OXU SƏSSİZ OXU DƏRİNLƏŞDİRİLMİŞ OXU SEÇMƏ OXU QEYRİ- ARDICIL OXU Qeydlər aparmaqla oxu İŞARƏLƏYƏRƏK OXU Proqnozlaşdırılmış oxu Sual verərək oxu TƏNQİDİ OXU ROLLU OXU ƏZBƏRLƏMƏ Müqayisəli oxu OXUNUN MODELLƏRİ
OXU TƏLİMİNDƏ İSTİFADƏ OLUNAN ÜSULLAR MƏTNLƏRİN MÜQAYİSƏSİ VENN DİAQRAMI SİNKVEYNBEYİN HƏMLƏSİ MÜƏLLİFDƏN SORUŞUN İKİHİSSƏLİ GÜNDƏLİK NİŞANLAMA İLƏ OXU BİLİRƏM, İSTIYİRIM BİLİM,ÖYRƏNDİM(BİBÖ)
OXUYA VERİLƏN TƏLƏBLƏR. ŞÜURLU OXUMAQ NƏ DEMƏKDİR ? DÜZGÜN OXUMAQ SÜRƏTLİ OXUMAQ ŞÜURLU OXUMAQ İFADƏLİ OXUMAQ
Sözl ə rin aydın t ə l ə ffüzü, y ə ni t ə hrif etm ə d ə n, heca v ə s ə sl ə ri buraxmadan, ə lav ə etm ə d ə n, onların yerini d ə yişm ə d ə n, sözün sonunu t ə hrif etm ə d ə n oxumaq. Sözl ə rd ə vurğunu düzgün işl ə tm ə k v ə vurğuya gör ə sözün m ə nasının d ə yişm ə sin ə yol verm ə m ə k. Ə d ə bi t ə l ə ffüz qaydalarını gözl ə m ə k. Rabit ə li m ə tni ayrı-ayrı sözl ə rl ə deyil, cüml ə l ə rl ə yalnız cüml ə l ə rin sonunda fasil ə verm ə kl ə oxumaq. Durğu işar ə l ə rinin t ə l ə bl ə rin ə ə m ə l etm ə k Sozün qrammatik formaslnl dig ə ri il ə bir sözü başqası il ə ə v ə z etm ə m ə k. Cüml ə d ə söz buraxmamaq v ə ə lav ə etm ə m ə k. Cüml ə d ə sözl ə ri v ə m ə tnd ə cüml ə l ə ri t ə krarlamaq. K ə k ə l ə m ə, tıntınlıq, p ə lt ə klik kimi nitq qüsurlarına yol verm ə m ə k.
Oxunmuşun tam və keyfiyyətli mənimsənilməsini təmin edən və qeyri-ənənəvi metodlarla yerinə yetirilən tam mətnin oxumasıdır. Fəal, yaradıcı idrak prosesidir Oxucu faktları, hökmləri təhlil edir, ayrı-ayrı məfhumların sintezini aparır, nəticədə də yeni biliyin əsası qoyulur. Sürətli oxu texnikasının mənimsənilməsində vərdiş məfhumu mühüm əhəmiyyət kəsb edir.
Savad təlimi dövründən təmin olunmazsa, sonralar insan oxuduğunun mahiyyətini dərk edə bilmir. Şüurluluq hər bir sözün, söz birləşməsinin, cümlənin və bütövlükdə mətnin mənasının başa düşülməsində özünü göstərir Oxunmuş mətnin məzmununun şagirdlər tərəfindən mənimsənilməsini tələb edir.
ŞÜURLU OXU TƏLİMİNDƏ ŞAGİRD AŞAĞIDAKI BACARIQLARA YİYƏLƏNMƏLİDİR: 1)M ə tnin, ondakı faktların, hadis ə l ə rin m ə zmununu başa düşm ə k; 2)Mövzunun m ə zmunu ə sasında hekay ə nin ə sas fikrini izah etm ə k; 3) Ə m ə ll ə rin v ə faktların t ə svirind ə iştirak ed ə n ş ə xsin davranış motivl ə rinin, münasib ə tl ə rinin niyy ə tini görm ə k; 4)Mü ə llifin ə s ə rinin, hekay ə nin, hiss ə nin ideyasını başa düşm ə k; 5) Ə s ə rin m ə zmununu başa düşm ə k, onu qiym ə tl ə ndirm ə k v ə öz münasib ə tini bildirm ə k; 6)Yazılı nitqin ifad ə liliyini ( durğu işar ə l ə ri) başa düşm ə k; 7)Mü ə llifin ustalığını, ə s ə rin ideyasını, başlıca m ə nasını, q ə hr ə manın fikirl ə rini v ə s. başa düşm ə k v ə qiym ə tl ə ndirm ə k 8)Oxuduğu ə sasında h ə yat h ə qiq ə tl ə rini başa düşm ə k v ə qiym ə tl ə ndirm ə k.
ŞAGİRDLƏRDƏ BU BACARIQLARI FORMALAŞDIRMAQ ÜÇÜN MÜƏLLİMƏ AŞAĞIDAKI MƏŞĞƏLƏLƏRİ TƏŞKİL ETMƏK MƏSLƏHƏT GÖRÜLÜR: 1)Şagirdləri məzmunu qavramağa hazırlamaq; 2)Məzmunun necə qavranıldığını yoxlamaq; 3)Lüğət üzrə iş aparmaq; 4)Əsərin planını tərtib etmək; 5)Məzmununu nağıl etmək; 6)Nəticə çıxarmaq; 7)Məzmunu əlaqələndirmək;
ŞAGİRDİN OXUDUĞUNU ANLADIĞINI NEC Ə YOXLAMAQ OLAR? QİYM Ə TL Ə NDİRM Ə ÜÇÜN İSTİFAD Ə EDİL Ə N SUAL V Ə TAPŞIRIQLARA VERİL Ə N T Ə L Ə BL Ə R. M Ə TNL Ə R B Ə Dİİ M Ə LUMATLANDIRICI (İnformasiya m ə tnl ə ri)
OXU BACARIQLARI 4 QRUPDA BİRLƏŞDİRİLİR VƏ MƏTNƏ VERİLƏN SUALLAR HƏMİN BACARIQLARI ÖLÇMƏK ÜÇÜN HAZIRLANIR. AÇIQ Ş Ə KİLD Ə T Ə QDİM OLUNMUŞ M Ə LUMATLARIN SEÇİLM Ə Sİ - 25% N Ə TİC Ə L Ə RİN BİLAVASİT Ə M Ə TND Ə N ÇIXARILMASI – 34% M Ə LUMATLARIN ÜMUMİL Ə ŞDİRİLM Ə Sİ V Ə Ş Ə RHİ – 28% M Ə TNİN M Ə ZMUNU, QURULUŞU V Ə DİL XÜSUSİYY Ə TL Ə RİNİN T Ə HLİLİ V Ə QİYM Ə TL Ə NDİRİLM Ə Sİ – 13% SUAL V Ə TAPŞIRIQLAR FORMASINA GÖR Ə MÜXT Ə LİF OLA BİL Ə R: ÇOXSEÇİMLİ, AÇIQ TİPLİ, DOĞRU-YALNIŞ V Ə S.
TAPŞIRIQ: KİTABINIZDAN İXTİYARİ MƏTNİ SEÇİN. HƏMİN MƏTN ÜZRƏ SUAL VƏ TAPŞIRIQLAR YAZIN. MÜDDƏT: 20 DƏQİQƏ
OXU BACARIQLARININ BEYNƏLXALQ QİYMƏTLƏNDİRİLMƏSİ (PİRLS) NƏDİR? OXU BACARIĞININ BEYNƏLXALQ QİYMƏTLƏNDİRİLMƏSİ (PİRLS- Progress in İnternational Reading Literacy Study) çagirdlərin oxu savadlılığının öyrənilməsi üçün beynəlxalq qiymətləndirmə proqramıdır. Tədqiqat 4-cü sinifdə təhsil alan şagirdlər arasında keçirilir. TƏDQİQATIN MƏQSƏDLƏRİ AŞAĞIDAKILARDIR: Iştirakçı ölkələrdə 4 sinif şagirdlərin oxu bacarıqlarını qiymətləndirmək; Oxu inkişafına təsir edən amilləri müəyyən etmək; Oxu savadlılığının əldə olunması istiqamətində təlim üsullarını inkişaf etdirmək üçün müxtəlif təhsil sistemləri arasında fərqi anlamaq və qiymətləndirmək
PİRLS OXU SAVADLILIĞININ ÜÇ ASPEKTİNƏ DİQQƏT YETİRİR: OXUNUN MƏQSƏDLƏRİ DƏRK OLUNMA (ANLAMA) PROSESLƏRİ OXU DAVRANIŞLARI VƏ MÜNASİBƏTLƏRİ PİRLS TƏDQİQATINDA OXU MƏQSƏDLƏRİ ƏSAS İKİ NPV ÜZRƏ BÖLÜNÜR: 1.ƏDƏBİ TƏCRÜBƏ ÜÇÜN OXU ( BƏDİİ MƏTNLƏR); 2.MƏLUMATLARIN ƏLDƏ OLUNMASI VƏ İSTİFADƏSİ ÜÇÜN (ELMİ- PUBLİSİTİK MƏTNLƏR) KİTABÇALARDA 4-CÜ SİNİF SƏVİYYƏSİNDƏ OLAN HEKAYƏ VƏ İNFORMASİYA MƏTNLƏRİ VERİLİR.MƏTNLƏRDƏN SONRA AÇIQ VƏ QAPALI TİPLİ TEST SUALLARI TƏQDİM OLUNUR. SONUNCU PİRLS TƏDQİQATI 2011-Cİ İLDƏ KEÇİRİLMİŞDİR. NÖVBƏTİ PİRLS QİYMƏTLƏNDİRİLMƏSİ 2016-CI İLDƏ KEÇİRİLƏCƏK.
DİQQƏTİNİZ VƏ İŞTİRAKINIZ ÜÇÜN TƏŞƏKKÜRLƏR! GƏLƏCƏK FAƏLİYYƏTİNİZDƏ UĞURLAR!