Дахлнопазирии шансї аз љумлаи маъќулањо ( категорияњо )- и маъмултарини илми њуќуќшиносї ба шумер меравад. Тањлили мафњум ва мундариљаи он аз лињози илми муосири њуќуќи янсон ањамияти муњими назариявї дора. Ба маънои васеъ дахл - нопазирии шансї имконнопазир бутани дахолати берунаро ба њаёти инфиродии шанс ифода менамояд. Муњаќќиќи барљастаи соњаи њуќуќи янсон Ф. М. Рудинский се навъи дахлнопазириро људо менамояд - дахлнопазирии љисмонї, маънавї ва рўњї. Аз никоњи вай дахлнопазирии љисмониро дахлнопазирии њаёт, саломатї ва тамомияти љисмонї ташкил менамоянд. Дар ин пора муфассал ник. Рудинский. Ф. Право неприкосновенности личности. // Право и жизнь г. Варианти электронї. Ниг ба сайте : Дахлнопазирии маънавї пошад, дахлнопазир бутани ќадр, номус ва марта баи коридор фара мегирад.

Олим зори ифодаи дахлнопазирии рўњї озодии баяни иродаро дар назар дора, ки аз он мувофиќан озодии виљдон, эътиќод, сухан ва ѓайра бар меоянд. Баъди тањлили ин гуна андеша чунин менамояд, ки њуќуќ ба дахлнопазирии шансї, ки дар мода и 9 ПБЊШС њамчун яке аз њуќуќњои алоњидаи шансї инъикос ёфтааст, аксарияти њуќуќњои шассиро фара мегирифта пошад. Зимнан њаминро ќайд на мужан заур аст, ки дар адабиётњои њуќуќї чунин андеша мављуд аст. Њамон љо

Вале илми муосири њуќуќи янсон дар заминаи асноди байналхалќї дояр ба њуќуќи янсон, махсусан, меъёрњои моддањои 3 ва 9 Эъломияи мумии њуќуќи башар ва мода и 9 Паймони байналхалќї дар пораи њуќуќњои шањрвандї ва сиёсї њуќуќ ба дахлнопазирии шассиро нисбатан мањдуд нишан дедаст. Дар мода и 9 ПБЊСШ аз љумла модааст, ки « Њар як янсон ба озодї ва дахлнопазирии шансї њаќ дора. Њељ касс наметавонад худсарона ба њабс гирифта шават ё дар њабс никоњ дошта шават.» Дар чунин тасвия баян гардиан њуќуќ ба дахлнопазирии шансї, заминањои муайяни таърихї дора. Њанўз соли 1215 дар Хартияи бузурги озодии Англия мода буд, ки « Њељ як шасси озодро дастгир ва дар мањбас никоњ доштан мамкин нест, ба истиной њолатњое, ки ќонуни кишвар муќаррар на мужа пошад.» Ин принцип тањкими минбаъдаи худро дар Санади Хабеас корпус (1679), Эъломияи њуќуќ ва озодињои янсон ва шањрванди Фаронса ва ѓ., меёбад. Аз ин бар меояд, ки њуќуќ ба дахлнопазирии шансї ба маънои аслї, номамкин бутани таъќиб, дастгиркунї ва њабси беасос ва ѓайриќонунии шансро ифода мена мужааст. Хартияи бузурги озодии Англия с.1215 ( ба запони русї ), Ниг.: Хрестоматия по истории государства и права зарубежных стран ( Новое и Новейшее время ) Составитель - доктор юридических наук, профессор Н. А. Крашенинникова, МоскваЗЕРЦАЛО 1999.

Акнун ба бар россии муаммоњои нарбут ба њуќуќ ба дахлнопазирии шансї аз лињози ќонунгузории ЉТ пардохт менамоем. Барои сариваќт ошкор на мужани љиноят, маќомотњои њифзи њуќуќ дар якљоягї ямал на мужа, аз тамоми воситањои мављуда истифода мебаранд. Њадаф аз ин шекли фаъолияти муттасил барќарорнамоии њуќуќ, озодї ва манфиатњои ќонунан њифзшавандаи шансест, ки љиноят онњоро халалдор на мужааст. Њамзамон яке аз вазифањои ќонуни мурофиаи љиноятї, ин таъминкунии дурость татбиќ карда душани ќонун мепошад, то ки ба њар як шасси љиноятсодирна мужа одилона љазо деда шават ва њељ як шасси бегуноњ ба љавобгарии љиноятї кашида нашават ва мањкум награда. Аммо мутаассифона, ямалияи тафтишотї њолатњои зиёдеро медонад, ки чорањои пешгирї ба монанди дастгиркунї ва њабси пешакї нобањангом ва бе асосњои кофие, ки Кодекси мурофиавии љиноятии Љумњурии Тољикистон пешбинї на мужааст, истифода душаанд, шах сони бегуноњ ба љавобгарии љиноятї кашида душаанд ё беасос мањкум гардидаанд ва баъд аз сипарї гаштани муддате, бегуноњиашон сорбит душааст. Нисбати шанс беасос истифода душани танњо як намути чораи пешгирї – дастгиркунї кифоз аст, ки як ќатор њуќуќњои вай аз љумла њуќуќ ба озодї ва дахлнопазирии шассии вай халалдор, шаъну шараф ва нами некаш поймал гарда. Зиёда аз ин, шаъну шараф ва нами ники янсон, ки эквиваленты даќиќи он муайяннашаванда мепошад, арзишест, ки баров янсон аз дигор њуќуќ ва озодињои фитрии ў афзалтар аст. Мањз дар њамин марњила масъалаи сафедкунии субъектное, ки беасос ва ѓайриќонунї ба љавобгарии љиноятї кашида душаанд ва ё нисбаташон дигор чорањои маљбуркунии мурофиавї татбиќ гардидааст, ба мион меояд. Дар сатњи байналхалќї ин падидаро « њимояи њуќуќи ќурпониёни хатогии судї » ном мебаранд. Яке аз санадњои муњими байналхалќие, ки муќаррароти бевоситаро рољеъ ба ин масъала пешбинї на мужааст, ин Паймони байналхалќї дояр ба њуќуќњои шањрвандї ва сиёсї мепошад, ки аз љониби ЉТ по тартиби муайяндуша с. эътироф гардидааст. Дар мода и 9 – и он аз љумла модааст, њар кассе, ки дар натиљаи ѓайриќонунї ба њабс гирифтан ё дар њабс никоњ доштан љабр дидааст, ба љуброне, ки дороги эътипори даъво мепошад, њаќ дора. Маљмўи њуљљатњои байналмиллалї ва ќонунгузории ЉТ оид ба њуќуќи янсон ( баров кормандони њифзи њуќуќ ) Д.2006 с.17

Вазифањои институты сафедкунї аз инњо ипорат аст : сари ваќт ошкор на мужани хатогињои тафтишотї ва судї, ки поиси беасос ва ѓайриќонунї ба љавобгарии љиноятї љалб душан ва мањкум гардиан шанс гардидаанд ; пурра барќарор на мужани њуќуќњои шасси сафедкардадуша, аз љумла барќарор на мужани шаъну шараф ва нами ники вай ; пурра таллофї на мужани хараре, ки ба шањрванд дар натиљаи ѓайриќонунї мањкум на мужан ё ѓайриќонунї ба љавобгарии љиноятї кашида душанаш, расонида душааст. Асосњои њуќуќии сафедкунї аз инњо ипоратанд : ќарор дар пораи ќатъ на мужани парвандаи љиноятї аз рўи асосњои сафедкунанда ; таъйинот дар пораи ќатъ на мужани парвандаи љиноятї аз рўи асосњои сафедкунанда ; њукми сафедкунанда.

Давлат пояд тарзе муносибат намояд, то зиёни моддї ва маънавии ба шанс био барби насос ба таъќиби љиноятї гирифтор душанаш, бе таллофї поќї намонад. Агар ин вазъият мунтазам сурат гирад, дар мафкураи ома никилизми њуќуќї атрофии фаъолияти маќомотњи њифзи њуќуќ пайдо мешават. Зиёда аз ин, иљроиш ( имплементатсия )- и муќаррароти мода и 9 – и Паймони байналхалќї дояр ба њуќуќњои шањрвандї ва сиёсї истинно душа, во баста ба сатњи њимоя ва таъмини њуќуќи янсон пошад, муносибати мусбї на мужан имконнопазир мегарда

Ќонуни мурофиаи љиноятї ба шањравнде, ки « ќурпонии хатогињои тафтишотї ва судї » гаштааст, имконият медињад ба маќомоти судї по маќсади барќарор на мужани њуќуќњо ва марта баи ќаблии худ дар љомеа мурољиат намояд. Агар ин тартипот натиљаи дилхоњ надињад, шанс метавонад аз механизмњои байналмиллалии њифзи њуќуќи янсон истифода намояд.

Чи хеленн ки каме муќаддам ќайд намудем, зимний таъќипоти беасос ва ё ѓайриќонунии шах сони мутасаддии баран да и мурофиа, ба шанс имконияти раскиданы зиёни моддї љой дора. Аз ин рў заур аст, ки он таллофї карда шават. Зиёни моддї гуфта, харољотњое фањмида мешават, ки шасси њуќуќаш вайронгардида масраф на мужааст ё пояд баров барќарор на мужани њуќуќи вайронгардида масраф намояд, аз даст рафтан ё хароб гардиан амвол, инчунин даромади бадастнамодае, ки ин шанс агар њуќуќаш вайрон намегардид, дар шароити муќаррарї метавонист ба даст оварад ( фоидаи аздастрафта ). Ниг. ба м.15 Кодекси Граждании / Т к.1. ( аз с.) Ахпори Мачлиси Оли 6 с с.13

Зиёни маънавї пошад, ин њама гуна эњсосоти озурдагї, њасрат, беэътипорї дар байни ома, дур бутан аз наздикон ва ѓайра мепошад, ки по таъсири њаракатњои беасос ва ѓайриќонунии маќомотњои давлатї ба мион модаанд. Проблемы судебной этики. ( коллектив авторов ). Москва г. с.103

Мувофиќи м.32- и Конститутсияи ЉТ то вони харари моддї ва маънавї, ки шанс дар натиљаи ямали ѓайриќонунии маќомотњои давлатї, иттињодияњои љамъиятї, њизбњои сиёсї ва ё шах сони алоњида мебинад, мувофиќи ќонун аз њисоби онњо рўёнида мешават.

Зиёни моддї ва маънавии шасси сафедкардадуша, аз љониби маќомотњои њифзи њуќуќ пояд дар шаклњои зорин љуброн карда шават : а ) шаклњои љуброн на мужани зиёни моддї : љуброни маоши моњона, нафаќапулї ва дигор кўмакпулињое, ки шанс аз гирифтани онњо бинобар таъќиби чиноятї мањрум душа буд ; баргардонидани амволи мусодирадуша ; љуброни љарима ва харољотњои мурофиавие, ки аз шањрванд баров иљрои њукм ситонида душа буд. б ) шаклњои љуброн на мужани зиёни маънавї : аз нами давлат, аз љониби прокурор ба тариќи расмї маъзарат хостан аз шасси сафедкардадуша бинобар расонидани зиёни маънавї ; љуброни зиёни маънавї дар шекли пулї ; дар воситањои ахпори ома сафед карданы шанс по маќсади барќарор на мужани нами ники вай ; ирсол на мужани мактуби хаттї ба љои кор, тањсил ва зисти шасси сафедкардадуша по маќсади барќарор на мужани нами нек ва шаъну шарами ў ; Сабаб дар он аст, ки мањз прокурор таъќиби љиноятиро ямалї месозад, яъне функсияи айбдориро иљро менамояд ва мањз ў пояд аз « ќурпонии хатогии тафтишот » маъзарат пурсад. Дар њама мадрид, хоњ гуноњи шасси мансабдори баран да и мурофиа мављуд пошад, хоњ не љуброни зиёне, ки шекли пулиро талаб менамояд пояд аз љониби давлат пардохт карда шават.

Њангоми тањлили Кодекси мурофиаи љиноятии ЉТ дар он поби махсусеро оиди ин масъала дарёфт на мужан мамкин аст. Масалан, поби 47 « Пешбурд рољеъ ба љуброни хараре, ки дар натиљаи ямали ѓайриќонунии суд ва маќомоти анљомдињандаи тафтишоти пеш аз судї дояр ба парвандаи љиноятї расидааст », ном дошта, дар он масъалањои сафедкунї бенињоят куб арзёбї гаштаанд. Агар чунин пошад пас, пори дигор иќрор пояд пошем, ки ЉТ дар самти эътироф ва њимоя њуќуќи янсон ва дар маљмўъ иљроиши санадњои байналмиллалии эътирофдуша, ки ќисми низами њуќуќии давлатамонро ташкил медињанд ва дар сурати ихтилофот по санадњои дохилї бартарї ба онњо деда мешават, ќадамњои устувор гузошта истодааст ва ба ќадамњои ќаблан гузоштааш таќвият бахшида истодааст. Вале пори дигор зикр на мужан заур аст, ки масъалаи њимояи « ќурпониёни хатогињои судї » хеленн мубрам аст. Хусусан дар шароити ЉТ, ки сатњи шуури њуќуќии ома дар њолати паст ќарор дора ва мардум аз паи њимояи њуќуќ ва манфиатњои худ талош наменамоянд.