Жарлық

Кірме сөздер дегеніміз тілімізге басқа тілден енген сөздер. Бір тілден екінші тілге сөздердің ауысып тұруы барлық тілдерге тән құбылыс. Сөздік құрамына басқа тілден сөз енбеген тіл жоқ десе де болады. Дүние жүзіндегі түрлі – түрлі тілдерде сөйлейтін халықтар өз ара бір - бірімен қарым – қатынаста болады да, бір-біріне сөз ауысады. Әрбір тілдегі басқа тілдік сөздер санының аз я көптігі тарихи жағдайлармен тығыз байланысты. Өз тарихында қазақ халқы көптеген елдермен қарым – қатынас жасап, аралас – құралас болғаны мәлім. Соның нәтижесінде араб, парсы, монғол, орыс тілдерінен қазақ тіліне көптеген сөздер кірген. Қазақ тіліне енген кірме сөздердің тарихы өте ұзақ. ІХ – Х ғасырдан бастап араб, парсы сөздері кірсе, ХІХ ғасырдан бері қарай орыс тілі арқылы келген кірме сөздердің саны өте көп.

3 минут ішінде кірме сөздер туралы қосымша мәліметпен танысып, талқылау

Араб, парсы тілінен енген сөздер: Тәрбие, мұғалім, кітап, дәптер, емле, пән, мектеп, қағаз, тарих

А) Қазан төңкерісіне дейін енген сөздер: болыс, сот, жәшік, кереует, бөтелке, кәмпит, сөмке, тұрба, т.б. Ә) кеңестік дәуірде кірген термин сөздер: телефон, телеграф, автомобиль

Самолет – ұшақ Вертолет – тікұшақ Коллектив – ұжым Герб – елтаңба Гимн - әнұран

Монғол тілінен енген сөздер: ел билеуге байланысты сөздер: ұлыс, нөкер, жасақ, аймақ, жарлық т.б. жер – су атаулары: Тарбағатай, Нарынқол, Нұра, Баянауыл, Зайсан, Қордай, Алтай т.б.

Б і л і м А д а м Қ ұ н С а б а қ Т а л а п С а м а у р ы н Т е л е ф о н Т о л а ғ а й П е ш е н е

Оқу үйренумен санаға қонатын ақиқат жайлы түсінік. Үйренбей білім бітпес. / мақал. /

Ойлау, сөйлеу қабілеті бар, еңбек құралдарын жасап, оларды өз қажетіне жарата білетін саналы қоғам мүшесі. Адамнан үлкен ат жоқ, наннан үлкен ас жоқ. / мақал. /

1.Ынта, ықылас, ұмтылушылық.Ынта, ықылас, ұмтылушылық. Арман еткен баланың қайырмайық талабын 2. Міндет, жауапкершілік. Әдебиет өскен сайын оқу – үйрену талаптары да тереңдей беруге тиіс. / Ғ. Мүсірепов,Суреткер. /

Мектеп жүйесінде өтілетін пән және сол пәндерден оқушыларға берілетін тапсырма. Мұғалім әдебиет сабағында баланы әсемдікті ұғынуға, қоғам мен адам арасындағы қарым – қатынастардың сырын түсінуге үйретеді.

1.Толассыз соғатын жел.Толассыз соғатын жел. Тоқтамай соққан толағай Толастар мезгіл жеткей дүр. 2. / көнерген сөз / Түгі жоқ, тап – тақыр, жалаңаш. Тау толағай көрінер тасы кетсе.

Шай қайнатуға арналған, оттығы іш жағына орналасқан металл ыдыс. Әңгіме қызып отырғанда сары самаурын да быжылдап келіп қалды.

Техникалық аспаптар арқылы алыстан сөйлесетін құрал.

III тапсырма: «Ең биік мұнара» ойыны. Ең көп кірме сөз жазып және тапқан сөздеріне синоним сөз тауып жазыңыздар.

IV тапсырма: 5 минуттық эссе жазу Қазақ тілінде кірме сөздер болмаса, тіл байлығы болар ма еді?

Мысал дар Тура мағына Омоним Синоним Көнерген сөз Көп мағыналы Ауыспалы мағына Табу Дисфемизм Эвфемизм Жаңа сөз Кірме сөз Күннің көзі Уәзір Әдемі, көрікті, сұлу Ара Ерке бала Кілт Боқмұрын Сөзуар Сөмке Саяжай Әдебиет Аймақ

Мысал дар Тура мағына Омоним Синоним Көнерген сөз Көп мағыналы Ауыспалы мағына Табу Дисфемизм Эвфемизм Жаңа сөз Кірме сөз Күннің көзі+ Уәзір+ Әдемі, көрікті, сұлу + Ара+ Ерке бала+ Кілт+ Боқмұрын+ Сөзуар+ Сөмке+ Саяжай+ Әдебиет+ Аймақ+

173-жаттығу Мәтіннен араб-парсы тілінен енген сөздерді тауып жазыңдар