Б и т к ү р к е – к ү з, Т е л к ү рк е – с ү з. (Татар халык м ә кале)

К ү г ә рченн ә р кебек Алтын куллы Колак салу

Фразеологик ә йтелм ә л ә р

Лексикологияне ң 5 т ө п тармагы бар: семасиология, ул с ү зл ә рне ң м ә гън ә сен ө йр ә н ә ; фразеология, ул тотрыклы с ү зтезм ә л ә рне ө йр ә н ә ; лексикография, ул с ү злекл ә рне ө йр ә н ә ; ономастика, ул ялгызлык исемн ә рен ө йр ә н ә ; этимология, ул с ү зл ә рне ң тарихын, килеп чыгышын ө йр ә н ә

Кагыйд ә : Ике яки бернич ә с ү зд ә н т ө зелг ә н, бер к ү черелм ә м ә гън ә не а ң лата торган с ү зтезм ә фразеологизм, яки фразеологик ә йтелм ә дип атала. Фразеологизмнар с ө йл ә мд ә бер м ә гън ә а ң латалар, бер җө мл ә кис ә ге булалар, аерым кис ә кл ә рг ә таркалмыйлар.

Фразеологизмнарны бер с ү з бел ә н алыштырып була. < К ү зг ә -к ү з с ө йл ә ш ү (ик әү ) Акка кара бел ә н (яхшылап кара) > Тик утыру (эшл ә м әү ) > < Эт бел ә н м ә че кебек (ачуланышу)

Ирекле с ү зтезм ә Фразеологизм борчак сиб ү >>> <<< җ им сиб ү авызга су кабу >>> <<< алма кабу <<< ризык йоту ут йоту >>> <<< чикл ә век вату баш вату >>>

Рус һә м татар фразеологизмнарыны ң охшашлыгы Браться за ум Трай тиб ү Пальчики оближешь Ике тамчы су кебек Кот наплакал Алып кад ә р Полтора Ивана Борынын салындырган Как две капли воды Теле ң не йотарлык Повесил нос Эн ә очы кад ә р ген ә Бить баклуши Акылга утыру

а) Кош тоткандай, к ү з ачып йомганчы, су кебек эч ә, т ү б ә се к ү кк ә тиде, җ и ң сызганып, ялт иттерде. б) Сул аяктан, тел ә р-тел ә м ә с кен ә, йоклап утырды, сай й ө з ә, борынын салындырып, бармакка бармак сукмады. Ситуатив бирем: Тырыш укучы, Ялкау укучы

М ә с ә л ә н: Ирт ә бел ә н М ә кт ә пк ә ул барды. Д ә ресл ә рд ә М ә кт ә пт ә н кайтты. Ө йг ә кайткач ул

Ә д ә би ә с ә рл ә рд ә фразеологизмнар. Мисаллар: 1) Якын аланга җ ит ү бел ә н, та ң калабыз. 2) Т ө лке язын урман тавыклары тир ә сенд ә була, шу ң а аны ң авыз сулары кил ә. 3) Ә ле урманда агачларны шартлатып, т ө нге суыклар мылтык ата. 4) Җә ен куяннар ак йоннарын сорыга алыштыра башлыйлар,аннары, шушы с ә ер т ө сл ә ре бел ә н куркытып, табан ялтыраталар.

Бер к ө нем Бармакка бармак сукмадым, Тел очында торган җ авап, Ахры сул аяктан тордым. Э һ диг ә нче, башка килде. Урын- җ ирне д ә җ ыймыйча, С ү зне с ү зг ә ялгый белдем М ә кт ә бем ә китеп бардым. Алдым шулай яхшы билге. Борыным салынган иде, Башым к ү кк ә тия язды, Очрады, ярый, җ ан дустым. Борын к ү т ә рм ә дем л ә кин. К үң ел к ү т ә релде бераз, 5ле алгач, к ә еф яхшы, Ис ә нме!, дип, кулын кыстым. Ал да г ө лг ә ә йл ә нде к ө н. Без ик әү д ә н- ик әү ген ә – Очып кына кайттым ө йг ә, Яттан шигырь с ө йл ә п бардык. Ә ниемне ң мин у ң кулы. К ө не буе баш к ү т ә рми, Б ө тен савыт-сабаларны Җ и ң сызганып белем алдык. Ялт иттерде ү ск ә н улы! Судан коры чыктым б ү ген: Шайтан аяк сындырырлык Сорадылар – җ авап бирдем. Иде йокы б ү лм ә сенд ә. С ү зг ә кес ә г ә кермич ә, Трай тибеп эш чыкмас, дип, Матур итеп с ө йли белдем. Г ө л иттердем һә мм ә сен д ә (Г. Ә хт ә мова)