9 сыныпқа арналған металдар қасиеттері, шығу тарихы. Темір, хром металдары және олардың құймалары Дайындаған: химия,география пән мұғалімі: Рахметова Б.А оқу жылы

Мазм ұ ны: Металдарды ң физикалы қ қ асиеті, периодты қ ж ү йедегі орны. Металдар таби ғ атта таралуы Қ аза қ стан экономикалы қ картасы. Темір, хром,мырыш қ осылыстары. Металдар адам ө міріндегі ма ң ызы, тарихи табылу кезе ң дері, латынша атаулары. Металдар қ асиеттері тест, Қ. С ә тбаевты ң металдар туралы е ң бектері. Темір ж ә не оны ң қ осылыстар ж ә не қ асиеттері, алынуы.

Металдардың физикалық қасиеттерін ажырата білу Металдардың химиялық қасиеттерін анықтай білу Металдардың табиғатта кездесуін есте сақтау.

1. Мыс және мырыш металдарының периодтық жүйедегі орнын сипаттаңыз? 2. Мыс қандай металл? 3. Мырыш қандай металл? 4. Мыс пен мырыштың балқу температуралары? 5. Мыс қайда қолданылады? 6. Мырыштың қолданылуы? 7. Мыстың қандай қосылыстарын білесіз? 8. Мырыштың қандай қосылыстарын білесіз? 9. Мыс өндіретін кен орындар қайда орналасқан? 10. Мырыш өндіретін кен орындар қайда орналасқан?

1. Мыс және мырыш металдарының периодтық жүйедегі орнын сипаттаңыз? 2. Мыс қандай металл? 3. Мырыш қандай металл? 4. Мыс пен мырыштың балқу температуралары? 5. Мыс қайда қолданылады? 6. Мырыштың қолданылуы? 7. Мыстың қандай қосылыстарын білесіз? 8. Мырыштың қандай қосылыстарын білесіз? 9. Мыс өндіретін кен орындар қайда орналасқан? 10. Мырыш өндіретін кен орындар қайда орналасқан?

1. Мыс және мырыш металдарының периодтық жүйедегі орнын сипаттаңыз? 2. Мыс қандай металл? 3. Мырыш қандай металл? 4. Мыс пен мырыштың балқу температуралары? 5. Мыс қайда қолданылады? 6. Мырыштың қолданылуы? 7. Мыстың қандай қосылыстарын білесіз? 8. Мырыштың қандай қосылыстарын білесіз? 9. Мыс өндіретін кен орындар қайда орналасқан? 10. Мырыш өндіретін кен орындар қайда орналасқан?

183 бет бет 6

1.d – эелементтер қандай тотығу дәрежелерін көрсетеді? а) оң в) теріс с) екі жақты 2. Cu 2 О қосылысында мыс қандай тотығу дәрежесін көрсетеді? а) +3 в) +2 с) Мыстың балқу температурасы а) С в) С с) С 4. Қай реакция жүрмейді? а) Zn+НСІ в) Сu+НСІ с) Ғе+НСІ 5. Мырыш алу үшін қолданылатын тотықсыздандырғыш а) сутек в) көміртек с) көміртек оксиді 6. Мырыш гидроксиді әрекеттесуі мүмкін зат а) О 2 в) НСІ с) NаОН 7. Мыс хлориді ерітіндісінде анодта бөлінетін: а) Cu в) СІ 2 с) Н 2 8. Ең қатты металл а) алюминий в) мыс с) хром 9. Тұз қышқылымен әрекеттеседі: а) темір в) сынап с) мыс 10. d - элементтерді табыңыз: а) Na,Zn,K,Са в) Cu,Mg,AI,К с) Zn,Cu,Fe,Cr

1 а 6 в 2 с 7 в 3 а 8 в 4 в 9 а 5 а 10 с

Хром, темір металының периодтық жүйедегі орны Хром, темір металдарының физикалық қасиеттері Хром, темір металдарының алыну жолдары Хром, темір металдарының химиялық қасиеттері Хром, темір металдарының қолданылуы Хром, темір өндіретін кен орындар Хром, темір қосылыстары

Cr 2 O 3 + Al Al 2 O 3 + Cr FeO+H 2 H 2 O + Fe

Оттекпен галогендермен сумен қышқылдар оксидтер тұз Оксид+сутек газы Тұз+сутек газы тұздарТұз+металл

Хром Қара металлургияда Бояулар әзірлеу Қаптамалар жасауда Электрлік құралдар Тері илеуде техникадақұймалар Өндірісте Темір

Cr 2 О 3 ҒеО CrО 3 Ғе 2 О 3 Cr(ОН) 3 Ғе(ОН) 2 Ғе(ОН) 3

Хром тобына Темір тобына W (К) –26,5% W(Ғе) –51,9% W(Cr) – 35,4% W(О) –45,3% W(О) – 38,1% W (Н) – 2,8% К х Сr у О z -- ? Ғе х О у Н z -- ? Cr CrCI 3Cr(ОН) 2 Cr(NО 3 ) 2 Cr 2 (SО 4 ) 3 Ғе ҒеСІ 2 Ғе(ОН) 2 ҒеО ҒеSО 4

Cr CrCI 3Cr(ОН) 2 Cr(NО 3 ) 2 Cr 2 (SО 4 ) 3 Ғе ҒеСІ 2 Ғе(ОН) 2 ҒеО ҒеSО 4

Жанартаудың атқылауы (Хром тобына) Шегенің мыспен қапталуы (Темір тобына)

Мақал сөзде де металл жүреді, Металл қадірін халқым біледі.

Хром, темір қосылыстары реферат жазу 194 бет 4 есеп 200 бет 5 есеп

Туған жердің қара тасын мақтан ете білмеген азамат, бөгде жердің алтын тасын да мақтап жарытпақ емес Қаныш Сатпаев

Металдардың табылу кезеңдері. Металдың пайдаланыла бастаған дәуірі Алғаш табылған металдар. Біздің заманымызға дейінАлтын, күміс, мыс, темір, сынап, қалайы, қорғасын ХҮІІІ ғасырға дейінМырыш, сурьма, висмут ХҮІІІ ғасырдаПлатина ХІХ ғасырдаНатрий, магний, алюминий, хром, марганец, никель, молибден, кобальт, кадмий, иридий ХХ ғасырдың бірінші жартысында Жер қыртысында кездесетін қалған барлық металдар ХХ ғасырдың екінші жартысынан осы кезге дейін Жер қыртысында кездеспейтін жасанды жолмен алынған металдар (лантаноидтар,актиноидтар)

Алтын киімді адам

Металдардың халықаралық атаулары туралы Алтын(аурум) - жарқыраған таңғы арай түстес. Мыс(купрум) – Кипр аралы мысқа бай болғандықтан арал атымен аталған. Күміс (аргентум) – ақ түсті, жарық беруші. Темір (феррум) – латын тілінен аударғанда берік қамал дегенді білдіреді. Сынап (гидраргирум) – күмістей жылтыр сұйық, гидро деген су, аргентум деген күміс деп аударылады. Вольфрам (вольфрамум) – латын тілінен аударғанда қасқыр көбік. Платина (платинум) – латын тілінен аударғанда күміске ұқсас дегенді білдіреді. Бериллий (берилиум) – латын тілінен аударғанда тәтті. Конструкциялық бериллий ғарыш ісінде өте маңызды орын алады. Шойынға, болатқа қарағанда жеңіл, әрі мықты, әрі арзан.

МЕТАЛДАР - қосылыстарда тек қана оң тотығу дәрежесін көрсететін элементтер. Таблица Таблица

Өзіңді тексер. 1. Менделеев жасаған химиялық элементтердің периодтық жүйесіндегі металдардың пайыздық мөлшері. А) 90% Ә) 80% Б) 50% 2. Сілтілік Ме А) Li. Na. K.Rb. Cs. Fr.Ә) Li. Na.Ca. Mb. Al.Б) Na. K. Fr.Au. Al. 3. Жеңіл балқитын Ме А) Күміс, сынап, мыс.Ә) Сынап, цезий, галий.Б) Сынап, қорғасын, алтын. 4. Электр шамының қылын жасайтын, ең қиын балқитын Ме А) Ti. Ә)V Б) W 5. Негізгі топшаның Ме А) s.d элементтерӘ) p.d элементтерБ) s.p элементтер. 6.Қосымша топшаның элементтері. А) s.p Ә) d Б) p.d 7. Электр тогын ең күшті өткізетін Ме А) Күміс, мыс, алюминий.Ә) Мыс, титан, алюминий.Б) Күміс, алтын, хром. 8. Тез магниттелуге және магниттік қасиетін жоюға бейім Ме А) Марганец, Ә) Мыс Б) Темір Al Al 2 O 3 реакциясы бойынша 1 моль Al жанғанда неше моль Al.2 O3 түзіледі? А) 0,5 моль Ә) 2 моль Б) 1 моль 10. Қай элементке сәйкес келетің электрондық формула. 1s 2 / 2 s 2 2 р 6 / 3 s 2 3 р 6 / 4 s 2 А) Fr Ә) Ca В) K

Дұрыс жауаптар: 1. Ә6.Б 2. А7.А 3. Ә8.Б 4. Б9.А 5. Б10.Ә

Туған жердің қара тасын мақтан ете білмеген азамат, бөгде жердің алтын тасын да мақтап жарытпақ емес Қаныш Сатпаев

Қ. Сәтбаев-Қазақстан металлургиясының дамуына баға жетпес үлес қосқан ғалым.Ол Үлкен Жезқазған,Ұлытау мыс минералды шикізат қорларын тұңғыш рет жан-жақты зерттеді.Ғалымның өлшеусіз еңбегінің құрметіне Қаратаудағы ванадий кенінен табылған бір минерал сатпаевит деп аталады.Қоғамның өндіруші күштерінің өркендеуі металл өндірумен тікелей байланысты. Ақыл-ой енбегі машина арқылы жүзеге асуда. Ғарыштық техника арқылы әлемдік денелер игерілуде. Қазіргі адам тіршілігі металдарды қолданумен тығыз байланысты.

Мазмұны: Периодтық жүйедегі орны және атом құрылысы Табиғатта таралуы Өнеркәсіпте алынуы Физикалық қасиеттері Химиялық қасиеттері Темірдің маңызды қосылыстары Қолданылуы Құрамында темірі бар қосылыстар

Электрондық формуласы: 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 3d 6 4s 2 1s21s21s21s2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 3d 6 4s 2 Next

Темір химиялық реакцияларда 2 немесе 3 электрон беріп, өзінің тұрақты қосылыстарында +2 және +3 тотығу дәрежелерін көрсетеді: Fe 0 – 2e Fe 2+ Fe 0 – 3e Fe 3+ Темірдің тотығу дәрежесі +6 (K 2 FeO 4 – калий ферраты) болатын тұрақтылығы төмен қосылыстары белгілі. Back

Табиғатта таралуы Темір – табиғатта таралуы бойынша екінші металл. Оның жер қыртысындағы үлесі 5,1%. Көптеген метеориттердің құрамында темір бар, сондықтан оны ертеде аспан және жұлдыз тасы деп атаған. Жер қыртысында темір көптеген минералдар түзеді. Темірдің маңызды өнеркәсіптік кендері: қызыл теміртас (Fe 2 O 3 ), магниттік теміртас (Fe 3 O 4 ), пирит (FeS 2 ). Елімізде темір кендерінің үлкен қоры Рудный темір кені бассейінінде және Орталық Қазақстанда бар. Қазіргі уақытта елімізде бірнеше жүздеген кен орындары мен кен ошақтары белгілі. Көптеген кен орындарында кендердің аз тереңдікте орналасуы оларды арзан ашық әдіспен өндіруге мүмкіндік береді. Темір минералды сулардың құрамына сульфат (FeSO 4 ) және гидрокарбонат Fe(HCO 3 ) 2 түрінде кіреді. Темір тұздары теңіз суларында бар, мұхит түбінде темірге бай табиғи шөгінділер кездеседі.

Минералдың аты Химиялық формуласы (негізгі құрам бөлігі) Маңызды кен орындары Магнетит Fe 3 O 4, (Fe 2 O 3 FeO) (72 процентке дейін Fe болады). Оңтүстік Орал (Магнитогорск), Курск магнит аномалиясы Гематит Fe 2 O 3 (65 процентке дейін Fe болады) Кривойрог аймағы Лимонит Fe 2 O 3 nH 2 O (60 процентке дейін Fe болады) Қырым (Керч кен орны) Пирит FeS 2 (47 процентке дейін Fe болады) Урал Nxt

Минералдар:

Қазақстанда темірдің бай қоры бар, ол Торғай темір кенді бассейнінде және Орталық Қазақстанда орналасқан. Қазіргі кезде елімізде темірдің жүздеген кен орындары мен кен жылғалары белгілі болып отыр. Көптеген кен орындарындағы кеннің жер бетіне жақын жатуы оны арзан, ашық әдіспен өндіруге мүмкіндік береді. Темір сульфат және гидрокарбонат түрінде минералды сулардың құрамына кіреді. Темір тұздары теңіз суларында да бар, сол сияқты мұхиттардың түбінде де темірге әжептәуір бай табиғи шөгінділер кездеседі. Темір тірі организмдерде де болады. Ересек адамның денесінде 4-5 грамм темір бар. Оның 65%-і қандағы гемоглобиннің құрамына кіреді. Гемоглобин қанға қызыл түс береді және тыныс алу процесінде оттекті әр түрлі ұлпаларға тасымалдайды. Қанның құрамында темірдің жетіспеуі қан азаюына әкеліп, адам денсаулығын әлсіретеді. Байланысқан күйдегі темір көптеген тағамдық өнімдерде: қара нан, картоп, алма, өрік, қарақұмық жармасында кездеседі. Бұл өнімдерді әркім өзінің тамақтану рационына кіргізіп, қан азаюының алдын алуға тиісті. Байланысқан күйдегі темір көптеген тағамдық өнімдерде: қара нан, картоп, алма, өрік, қарақұмық жармасында кездеседі. Бұл өнімдерді әркім өзінің тамақтану рационына кіргізіп, қан азаюының алдын алуға тиісті.

Өнеркәсіпте алынуы: Темірді 3 түрлі әдіспен алуға болады: Пирометаллургиялық әдіспен: оксидінен тотықсыздандыру арқылы: оксидінен тотықсыздандыру арқылы: Fe 2 O 3 + 3H 2 = 2Fe + 3H 2 O соның ішінде алюминтермиялық әдіспен: соның ішінде алюминтермиялық әдіспен: Fe 2 O 3 + 2Al = Al 2 O 3 + 2Fe және көміртек (ІІ) оксидімен тотықсыздан- дыру арқылы: және көміртек (ІІ) оксидімен тотықсыздан- дыру арқылы: Fe 3 O 4 + 4CO = 3Fe + 4CO 2 Back

Физикалық қасиеттері: Темір – жылтыр, күміс түстес ақ металл, оның тығыздығы – 7,87 г/см 3. Балқу температурасы жоғары – С. Темір иілімді, магниттелетін және оны жоғалтатын қасиеті бар, осыған орай техникада кеңінен қолданылады. Темірді электрмотор, электрмагнит трансформаторларының өзекшесін және микрофон мембранасын жасауға қолданылады. Іс жүзінде темірдің құймалары – шойын мен болат көбірек қолданылады. Back

Химиялық қасиеттері: I. Жай заттармен әрекеттесуі: Темір оттекте жанғанда екі тотығу дәрежесін де (+2, +3) көрсетеді, ұшқын шашыратып жанады: Темір оттекте жанғанда екі тотығу дәрежесін де (+2, +3) көрсетеді, ұшқын шашыратып жанады: 3Fe + 2O 2 = Fe 3 O 4 Next

Ылғалды ауада тат түзеді: Ылғалды ауада тат түзеді: 4Fe + 2H 2 O + 3O 2 = 4FeO(OH) Белсенді бейметалдар темірді тотықтырады: Белсенді бейметалдар темірді тотықтырады: 2Fe + 3Cl 2 = 2Fe 3+ Cl 3 - Fe + S = FeS 3Fe + C = Fe 3 C

II. Күрделі заттармен әрекеттесуі: Қатты қыздырылған темір су буымен әрекеттеседі: Қатты қыздырылған темір су буымен әрекеттеседі: Fe + H 2 O = FeO + H 2 Концентрлі азот және күкірт қышқылдарында темір енжарланады, өйткені ерімейтін қосылыстардың қорғағыш қабатшасымен қапталады. Концентрлі азот және күкірт қышқылдарында темір енжарланады, өйткені ерімейтін қосылыстардың қорғағыш қабатшасымен қапталады. Сұйылтылған азот және күкірт қышқылдарымен әрекеттесіп, темір тотықсызданады: Сұйылтылған азот және күкірт қышқылдарымен әрекеттесіп, темір тотықсызданады: Fe + 4HNO 3(сұйық) = Fe(NO 3 ) 3 + NO + 2H 2 O Fe + H 2 SO 4(сұйық) = FeSO 4 + H 2 Темір белсенділігі төмен металдарды олардың тұздарынан тотықсыздандырып, ығыстырып шығарады: Темір белсенділігі төмен металдарды олардың тұздарынан тотықсыздандырып, ығыстырып шығарады: Fe + CuCl 2 = FeCl 2 + Cu Back

Темірдің маңызды қосылыстары: Темір (ІІ) оксиді немесе (FeO) – негіздік оксид, оңай тотығатын қара ұнтақ, оны мына реакция бойынша алады: Fe 2 O 3 + CO 2FeO + CO 2 Қышқылдармен және қышқылдық оксидтермен әрекеттесіп тұз түзеді: FeO + 2HCl = FeCl 2 + H 2 O FeO + 2HCl = FeCl 2 + H 2 O FeO + CO 2 = FeCO 3 FeO + CO 2 = FeCO 3 Next

Темір (ІІІ) оксиді Fe 2 O 3 – амфотерлі оксид, бірақ негіздік қасиеті басымдау, ең тұрақты оксид, қызыл-қоңыр түсті, минералы гематит. І. Алынуы: 1) 2Fe(OH) 3 = Fe 2 O 3 + 3H 2 O 2) 3Fe + 2O 2 = Fe 3 O 4 2) 3Fe + 2O 2 = Fe 3 O 4 3) 3Fe + 4HOH = Fe 3 O 4 + 4H 2 3) 3Fe + 4HOH = Fe 3 O 4 + 4H 2 ІІ. Химиялық қасиеттері: қышқылмен Fe 2 O 3 + 3H 2 SO 4 = Fe 2 (SO 4 ) 3 + 3H 2 O қышқылдық оксидпен Fe 2 O 3 + 3SO 3 = Fe 2 (SO 4 ) 3 негізбен Fe 2 O 3 + 2NaOH = 2NaFeO 2 + H 2 O Next

Темірдің гидроксидтері Темірдің ІІ және ІІІ валентті оксидтеріне екі түрлі гидроксидтері сәйкес келеді. Fe (II) гидроксиді – ақ түсті, ал Fe (III) гидроксиді – қызыл-қоңыр түсті. Олар суда ерімейтін заттар. І. Алынуы. FeCl 2 + 2NaOH = Fe(OH) 2 + 2NaCl FeCl 3 + 2NaOH = Fe(OH) 3 + 3NaCl 4Fe(OH) 2 + O 2 + 2H 2 O = 4Fe(OH) 3 Next

Темірдің маңызды қосылыстарын анықтау: Fe +2 және Fe +3 иондарын сары және қызыл қан тұздарының көмегімен анықтайды. 3FeCl 2 + 2K 3 [Fe(CN) 6 ] = Fe 3 [Fe(CN) 6 ] 2 + 6KCl турунбул көгі турунбул көгі 4FeCl 3 + 3K 4 [Fe(CN) 6 ] = Fe 4 [Fe(CN) 6 ] KCl берлин көгі берлин көгі Back

Қолданылуы: Темір купоросы (FeSO 4 7H 2 O) – ағаш сүрлеуде; Темір купоросы (FeSO 4 7H 2 O) – ағаш сүрлеуде; Fe 3 C – цементит шойында қолданылады. Fe 3 C – цементит шойында қолданылады. (NH 4 ) 2 SO 4 FeSO 4 6H 2 O – Мор тұзы, тотықсыздандырғыш ретінде пайдаланылады. (NH 4 ) 2 SO 4 FeSO 4 6H 2 O – Мор тұзы, тотықсыздандырғыш ретінде пайдаланылады. Fe(NH 4 ) 2 (SO 4 ) 2 12H 2 O – темір-аммонийлі ашудас, тері илеуде қолданылады. Fe(NH 4 ) 2 (SO 4 ) 2 12H 2 O – темір-аммонийлі ашудас, тері илеуде қолданылады. Fe 2 O 3 – темір сүрегі (бояу) шатырларды бояуда, болат пен шыны беттерін тегістеуде, термиялық пісіруде қолданылады. Fe 2 O 3 – темір сүрегі (бояу) шатырларды бояуда, болат пен шыны беттерін тегістеуде, термиялық пісіруде қолданылады. Next

Ерте кездегі темірден жасалған қайшы. Ұзындығы – 15,5 см. XIV ғасырдың екінші жартысы. Next

Балта. Ұзындығы – 16 см. ХІ ғасыр. Next

Темірден жасалған құлып. Ұзындығы – 8,5 см. ХІІ ғасыр. Next

Темірден жасалған әр түрлі қару- жарақтар. Х – ХІІ ғасырлар. t

Темірден жасалған кілттер Back

Құрамында темір бар қосылыстар. Кальций силикаты Кальций силикаты және темір және темір Хром және темір Хром және темір қосылыстары Темір, ванадий Темір, ванадий және т.б. және т.б. Темір, марганец Темір, марганец және стронций және стронций Темір және Темір және алюминий қосылысы алюминий қосылысы Құрамында 9%-дық Құрамында 9%-дық темірі бар қоспа темірі бар қоспа Next

Back

Next

Back

Next