1

Саба қ ты ң ма қ саттары: Білімдік: А қ паратты қ модельдер, ж ү йе ж ә не ж ү йе құ рылымы туралы т ү сінік қ алыптастыру. Дамытушылы қ : Негізгіні к ө рсете білуге, жалпылау мен ж ү йелей білуге ү йрету. Т ә рбиелік: эмоционалды- ерік сферасын дамыту, ал ғ ан білімін қ олдана білуге баулу. 2

Үй тапсырмасын сұрау. Модель дегеніміз не? Модельдеу деген не? Статикалы қ модель динамикалы қ тан қ андай ерекшелігі бар? 3

Кестені толтыр ОбъектАдамЖерАвток ө лік Модель 4

Модель мен түпнұсқаны көрсет 5

Жаңа сабақты түсіндіру 6

Классификация моделей: 7 Модельдер Заттық модельдерАҚПАРАТТЫҚ МОДЕЛЬДЕР Материалдық формадағы геометриялық, физикалық және басқа да қасиеттері бар объектілердің заттық модельдері. Объектілер мен процестердің образды және таңбалы формада көрсетілуін ақпараттық модельдеу деп атайды. глобус, анатомиялық муляж, кристал торларының модельі, ғимараттың үлгісі. сурет, фото суреттер ж ә не т.б.

8 Образды а қ паратты қ модельдер білім саласында ( ә р т ү рлі п ә н плакаттары) ғ ылымда (ботаника, биология, планеталогия т.б. ) объектілерді ң сырт қ ы құ рлысына байланысты классификациясы қ ажет бол ғ анда ке ң інен қ олданылады

9 Та ң балы а қ паратты қ модельдеу ә р т ү рлі тілдерді ң қ олданылуымен құ рылады. Та ң балы а қ паратты қ модельдер Мәтін (мысалы, программалау тіліндегі программа) Формула (мысалы Ньютонның екінші заңы F=m·a) Кесте (мысалы Менделевтың периодтық кестесі)

Кей кезде та ң балы а қ паратты қ модельдер құ руда бір уа қ ытта бірнеше ә р т ү рлі тілдер қ олданылады. Б ұ ндай модельдерді ң мысалы ретінде географикалы қ карта, графика, диаграмма болуы м ү мкін. А қ паратты қ моделдер жасауда бір уа қ ыта осы барлы қ графикалы қ элементтер тілдері мен қ оса адамны ң ө мір с ү ру тарихында ғ ы ә р т ү рлі ә дістер мен құ ралдар қ олданылып келеді. Б ұ л ә дістер ү немі дамып отырды. Бірінші а қ паратты қ модельдер ү нгірлер ішіндегі суреттер,, ал қ азіргі кездегі а қ паратты қ модельдер компьютерлік технология к ө мегімен жасалып зерттеледі. 10

Ақпараттық модель дегеніміз не? Ақпараттық модельобъект, процесс, құбылыстардың жағдайы мен қасиеттерін және де олардың сыртқы ортамен байланысын сипаттайтын ақпараттардың жиынтығы. 11

Дәптерге: Тік бұрышты үшбұрыштың ақпараттық моделі Геометриялық модель: Сөзбен көрсетілген модель: «Тікбұрышты ұшбұрыш деп бір бұрышы тік болатын үшбұрышты айтады. Математикалы қ модель: <А+<В+<С=180°, АВ 2 =АС 2 +ВС 2 12 А В С

Математикалық модельге анықтама берейік. Ол математикалық тілмен бе әлде формалды тілмен жазылған ба? Таби ғ и тіл ауызша суреттеп жазыл ғ ан а қ паратты қ модельдеуде қ олданылады. Формалды тілді ң к ө мегімен формалды а қ паратты қ модельдер құ рылады. (математематикалы қ, логикалы қ ж ә не т.б.). 13

Ең көп қолданылатын формалды тіл математика Математикалы қ т ү сініктер мен формулалар ар қ ылы құ рыл ғ ан модельдер математикалы қ модельдер деп аталады Математика тілі формалды тілдерді ң жиынты ғ ы болып табылады. Мектепте таныс қ ан тілдер (алгебра, геометрия, тригонометрия), бас қ аларымен (ы қ тималды қ теориясы,т.б.) ары қ арай білімдері ң ізді тере ң деткенде танысасыздар. 14

Формалды тілді ң к ө мегімен а қ паратты қ модель жасау процесін формализациялау деп атайды Кез келген а қ паратты қ ж ү йе ж ү йе болып табылады. Ж ү йе = элементтер + араларында ғ ы байланыс. 15 Ж ү йелер: Заттық (Адам, самолет, А ғ аш) Заттық емес (адам тілі, математика) Аралас (мектеп ж ү йесі)

Жүйенің қандай ерекшелігін атауға болады? Жүйеге элементтерді біріктіргенде жүйеде жаңа қасиет пайда болады, яғыни бірде бір жүйе элементтерінде жоқ қасиет. Ә р ж ү йені ң құ рылымы бар. Ж ү йені ң құ рылымы деп сол ж ү йе элементтеріні ң байланысу т ә ртібін айтады. 16

Схемаға қарайық: 17 Құ рылымды қ а қ паратты қ модельдер алгоритмдер ж ү йелік кестелік схемалар (графы) иерархиялы қ

Ақпараттық модельді граф формасы түрінде көрсету. Граф Граф - құ рылымды қ а қ паратты қ модельдерді к ө рнекті т ү рде к ө рсету Жо ғ арыда орналас қ ан графа Жо ғ арыда орналас қ ан графа – ж ү йе элементтері деп аталады.. Графаны ң до ғ асы деп Графаны ң до ғ асы деп элементтер арасында ғ ы байланысты к ө рсетеді.

Иерархиялық модель– бұл компьютердің файлдық жүйесі Компьютерді ң классификациясын к ө рсететін ирархиялы қ модель. Графиктер т ү рінде берілген. 19 Супер компьютер Серверлер Компьютер Дербес компьютер Стол компьютері Ноутбуктер Қ алта компьютері

Ирархиялық динамикалық модель Тарихи процестердегі ә улеттерді ң дамуын генеологиялы қ то ғ ай формасында к ө рсетуге болады

Абай Құнанбаевтың генеологиялық тоғайы 21 Ө скенбай Құ нанбай Майбасар Құ дайбердіЫс қ а қ Т ә кежан Абай Оспан А қ ылбай Ә кімбай Ә бдірахманМа ғ ауя Мекайл КенжеІзкайл Қ алиолла Сма ғұ л

Қандай желілік модельді білесіңдер? Ол ғ аламды қ желі интернет. Қ андай модельді динамикалы қ деп, ал статистикалы қ деп қ андайды айтамыз. Берілген модельдерді ң қ айсысы динамикалы қ а ж ә не статистикалы ққ а жатады. 22

СЕРГІТУ СӘТІ 23

Практикалық жұмыс. Компьютерде әр бір оқушы өз жанұясының генеологиялық моделін сызады. 24

ӨЗінді тексер Модельдерді ң типі бойынша класификациясын жаса ң дар: Глобус, Г ү лді ң суреті, ү йді ң макеті, карта, формула, Химиялы қ элементтерді ң периодты қ ж ү йесі, Самалетті ң моделі, алма муляжі, манекен 25 Затты қ А қ паратты қ

26 Затты қ А қ паратты қ Глобус Ү йді ң макеті Самолетті ң моделі Алма муляжы Манекен Г ү лді ң суреті Карта Формула Химиялы қ элементтерді ң периодты қ ж ү йесі

Жаңа материалды қорытындылау: Бақылау сұрақтар : Ү йге кіргенде қ андайда бір иісті сезсендер қ андай бейнелі модельдер к ө здеріне елестейді. А қ паратты қ модель дегеніміз не? Ол неден «жасал ғ ан»? Мектептегі тарих кітаптарында со ғ ыста ғ ы шай қ астар бейнеленген схемалар бар. Оларды модель деп айту ғ а болама? Оларды қ андай модель типтеріне жат қ ызу ғ а болады? 27

Үйге тапсырма. Желілік модель құ ры ң ыз. Бірінші қ атарда достары ң ызды ң атын к ө рсеті ң із, екінші қ атарда – оларды ң қ ызы ғ ушылы қ тарын. Оларды ң байланысын до ғ амен к ө рсет : аты – қ ызы ғ ушылы ғ ы. 28