ГЕОАХБОРОТ ТИЗИМЛАР. ОФИСНИ АВТОМАТЛАШТИРИШ Режа. 1. Геоахборот тизимлари ва технологиялари. 2. Офисни автоматлаштириш.

1. Геоахборот тизимлари ва технологиялари. 1. Геоахборот тизимлари ва технологиялари. Геоахборот тизимлари (ГАТ) ўзида компьютерли картография ва Геоахборот тизимлари (ГАТ) ўзида компьютерли картография ва маълумотлар базасини бошқариш тизимларини мужассамлантиради. (ГАТ)- маълумотлар базасини бошқариш тизимларини мужассамлантиради. (ГАТ)- технологияси асосида кўп қатламли электрон карта тади (қатлам – замонавий расм технологияси асосида кўп қатламли электрон карта тади (қатлам – замонавий расм таҳрирлагичларнинг асосий тушунчаларидан бири). Электрон картанинг таянч таҳрирлагичларнинг асосий тушунчаларидан бири). Электрон картанинг таянч қатламида территориянинг географияси тасвирланган, кейинги ҳар бир қатламда қатламида территориянинг географияси тасвирланган, кейинги ҳар бир қатламда террриториянинг бирор хусусияти (фойдали қазилмалар, сисий- территориал террриториянинг бирор хусусияти (фойдали қазилмалар, сисий- территориал бўлиниши, қишлоқ хўжалик экинлари, қурилиш ишлари...) тасвирланган. Шундай бўлиниши, қишлоқ хўжалик экинлари, қурилиш ишлари...) тасвирланган. Шундай қилиб ГАТ – технология жойнинг махсус географик, табиий, сисий ва ҳ.к. ларини қилиб ГАТ – технология жойнинг махсус географик, табиий, сисий ва ҳ.к. ларини ўз ичида сақлайдиган махсус ахборотлар тўпламидан иборат экан. Мисол учун, ўз ичида сақлайдиган махсус ахборотлар тўпламидан иборат экан. Мисол учун, GoogleEarthWin.exe дастури шундай дастур ҳисобланади. GoogleEarthWin.exe дастури шундай дастур ҳисобланади.

ГАТ-технология территория бўйича та қ симланган ахборот ГАТ-технология территория бўйича та қ симланган ахборот ишлатиладиган ва та қ димот қ илинадиган ҳ ар бир со ҳ ада зарур. ГАТ – ишлатиладиган ва та қ димот қ илинадиган ҳ ар бир со ҳ ада зарур. ГАТ – технологиядан фойдаланувчилар сифатида ер билан бо ғ ли қ ҳ ар қ андай технологиядан фойдаланувчилар сифатида ер билан бо ғ ли қ ҳ ар қ андай ташкилот: нефть-газ ташкилотлари, экологик хизматлар, коммунал- ташкилот: нефть-газ ташкилотлари, экологик хизматлар, коммунал- қ урилиш ташкилотлари, савдо-соди қ ташкилотлари, банклар ва ҳ.к.лар қ урилиш ташкилотлари, савдо-соди қ ташкилотлари, банклар ва ҳ.к.лар бўлиши мумкин. Ҳ ар қ андай ГАТ асосида ернинг бирор қ исми, бўлиши мумкин. Ҳ ар қ андай ГАТ асосида ернинг бирор қ исми, континент, давлат, ша ҳ ар, кўча ҳ а қ идаги ҳ ар хил маълумотлар тади континент, давлат, ша ҳ ар, кўча ҳ а қ идаги ҳ ар хил маълумотлар тади ГАТда маълумотлар базаси ахборотларниг тўплами сифатида ташкил ГАТда маълумотлар базаси ахборотларниг тўплами сифатида ташкил этилади. Асосий жадваллардан бири жойнинг географик картасидан этилади. Асосий жадваллардан бири жойнинг географик картасидан иборат. Унга қ атламлардаги объектлар ҳ а қ идаги маълумотлар қ ўшилиб боради. иборат. Унга қ атламлардаги объектлар ҳ а қ идаги маълумотлар қ ўшилиб боради.

. Улар территориядаги нефть, газ, водопровод, саноат объектлари,. Улар территориядаги нефть, газ, водопровод, саноат объектлари, ер участкалари, экин майдонлари, майдонлардаги тупроқ ер участкалари, экин майдонлари, майдонлардаги тупроқ характеристикалари, ва ҳ. к. лар тўғрисидаги ахборотлардан иборат характеристикалари, ва ҳ. к. лар тўғрисидаги ахборотлардан иборат бўлади. бўлади. Қатламларни бирин - кетин, устма - уст жойлаштириш натижасида улар Қатламларни бирин - кетин, устма - уст жойлаштириш натижасида улар орасидаги боғланишлар ўрнатилиб боради. орасидаги боғланишлар ўрнатилиб боради. Одатда, ахборот вектор - графикали тасвир кўринишда бўлади ва Одатда, ахборот вектор - графикали тасвир кўринишда бўлади ва сақланадиган ахборот ва амаллар ҳажмини камайтириш имкониятини сақланадиган ахборот ва амаллар ҳажмини камайтириш имкониятини беради. График ахборот билан бирга матнли, жадвалли, ҳисобланадиган беради. График ахборот билан бирга матнли, жадвалли, ҳисобланадиган ахборот ҳам бирга келади. Ҳисобланадиган ахборот ГАТ дан фойдаланиш ахборот ҳам бирга келади. Ҳисобланадиган ахборот ГАТ дан фойдаланиш жаранида, ҳисобот тайрлаш жаранида пайдо бўлади. жаранида, ҳисобот тайрлаш жаранида пайдо бўлади.

Кўпгина ГАТ лар аналитик функцияларга эга бўлиб, картограграфик Кўпгина ГАТ лар аналитик функцияларга эга бўлиб, картограграфик ахборотларга таяниб, жаранларни моделлаштириш имкониятларига ҳам эга. ахборотларга таяниб, жаранларни моделлаштириш имкониятларига ҳам эга. ГАТ нинг ядросини шартли равишда 2 га бўлиш мумкин: ГАТ нинг ядросини шартли равишда 2 га бўлиш мумкин: маълумотлар базасини бошқариш тизими (МББТ) ва график тасвирларни маълумотлар базасини бошқариш тизими (МББТ) ва график тасвирларни бошқариш тизими. МББТ сифатида SQL-серверлар ишлатилади. бошқариш тизими. МББТ сифатида SQL-серверлар ишлатилади. ГАТ-технологиянинг типик схемаси қуйидагидан иборат: ГАТ-технологиянинг типик схемаси қуйидагидан иборат: Маълумотларни тайрлаш ва дастлабки ишлов бериш;Маълумотларни киритиш ва жойлаштириш; Маълумотларни тайрлаш ва дастлабки ишлов бериш;Маълумотларни киритиш ва жойлаштириш; Маълумотларни бошқариш; Маълумотларни бошқариш; Маълумотларга ишлов бериш ва уларнинг таҳлили; Маълумотларга ишлов бериш ва уларнинг таҳлили; Натижавий маҳсулотни яратиш. Натижавий маҳсулотни яратиш.

ГАТ-технология компоненталарининг функционал вазифалари ГАТ-технология компоненталарининг функционал вазифалари қуйидагилардан иборат: қуйидагилардан иборат: Маълумотларни тайёрлаш ва дастлабки ишлов бериш – бошланғич Маълумотларни тайёрлаш ва дастлабки ишлов бериш – бошланғич карталарни танлаш ва ишлов бериш билан боғлиқ ишлар, қаттиқ ва карталарни танлаш ва ишлов бериш билан боғлиқ ишлар, қаттиқ ва юмшоқ асосга эга материаллар, масофадан олинган расмлар, дала юмшоқ асосга эга материаллар, масофадан олинган расмлар, дала экспериментлари натижалари, матн ва жадвал маълумотлар, архив экспериментлари натижалари, матн ва жадвал маълумотлар, архив материаллари. материаллари. Маълумотларни киритиш ва жойлаштириш – олдинги этапдаги Маълумотларни киритиш ва жойлаштириш – олдинги этапдаги маълумотларни компьютер хотирасига, маълумотлар базасига жойлаштириш. маълумотларни компьютер хотирасига, маълумотлар базасига жойлаштириш. Маълумотларни бошқариш – маълумотларни компьютер хотирасига Маълумотларни бошқариш – маълумотларни компьютер хотирасига оптимал жойлаштириш ва уларга киришни эффектив ташкил этишни кўзда оптимал жойлаштириш ва уларга киришни эффектив ташкил этишни кўзда тутади. тутади.

Маълумотларга ишлов бериш ва уларнинг таҳлили – текширилатган Маълумотларга ишлов бериш ва уларнинг таҳлили – текширилатган объект учун уни бошқариш, тадқиқ қилиш учун, башорат қилиш учун янги объект учун уни бошқариш, тадқиқ қилиш учун, башорат қилиш учун янги маълумот яратиш. маълумот яратиш. Натижавий маҳсулотни яратиш – фойдаланувчилар учун карталар, Натижавий маҳсулотни яратиш – фойдаланувчилар учун карталар, графиклар, тасвирлар, статистик маълумотлар тайрлаш. графиклар, тасвирлар, статистик маълумотлар тайрлаш. Ундан ташқари картографик объект атрибутив ахборотни ҳам ўзида Ундан ташқари картографик объект атрибутив ахборотни ҳам ўзида сақлайди. Атрибутив ахборот карталарда тасвирланмайдиган, геометрик объект сақлайди. Атрибутив ахборот карталарда тасвирланмайдиган, геометрик объект хусусиятларини аниқлайдиган ахборотлардан иборат. Масалан, кўп қавватли хусусиятларини аниқлайдиган ахборотлардан иборат. Масалан, кўп қавватли уйнинг квартиралари, улардаги одамлар сони ва улар ҳақидаги ҳар хил уйнинг квартиралари, улардаги одамлар сони ва улар ҳақидаги ҳар хил ахборотлардан иборат бўлади. Кўпгина ГАТ–технологиялар геометрик ахборотлардан иборат бўлади. Кўпгина ГАТ–технологиялар геометрик (картографик) ва атрибутив ахборотлардан иборат маълумотлар базаси (МБ) да (картографик) ва атрибутив ахборотлардан иборат маълумотлар базаси (МБ) да ахборот сақлашади. ахборот сақлашади.

Картографик ахборот нуқталар, эгри чизиқлар, сиртлар, ҳажмлар Картографик ахборот нуқталар, эгри чизиқлар, сиртлар, ҳажмлар билан белгиланади. билан белгиланади. Атрибутив ахборот картографик ахборот ҳақида матнли, сонли, Атрибутив ахборот картографик ахборот ҳақида матнли, сонли, мантиқий ахборотлардан иборат бўлади. ГАТ-технологиялар уларни реляцион мантиқий ахборотлардан иборат бўлади. ГАТ-технологиялар уларни реляцион МБ да жадваллар кўринишда DBF, PARADOX, ORACLE, INGRESS МБ да жадваллар кўринишда DBF, PARADOX, ORACLE, INGRESS форматларда сақлайди форматларда сақлайди 2. Офисни автоматлаштириш. 2. Офисни автоматлаштириш. Офисни автоматлаштириш ходимлар коммуникациясининг мавжуд Офисни автоматлаштириш ходимлар коммуникациясининг мавжуд анъанавий тизими (уларнинг кенгашлари, телефон қўнғироқлари ва анъанавий тизими (уларнинг кенгашлари, телефон қўнғироқлари ва буйруқлари) ўрнини босиш эмас, балки фақат тўлдиришга йўналтирилган. Бу буйруқлари) ўрнини босиш эмас, балки фақат тўлдиришга йўналтирилган. Бу ҳар икки тизим биргаликда қўлланиб, бошқарув меҳнатини ҳар икки тизим биргаликда қўлланиб, бошқарув меҳнатини автоматлаштириш ва бошқарувчиларга ахборот етказиб беришни янада автоматлаштириш ва бошқарувчиларга ахборот етказиб беришни янада яхшилашни таъминлайди. яхшилашни таъминлайди.

Автоматлаштирилган офиснинг ахборот технологияси – ахборот Автоматлаштирилган офиснинг ахборот технологияси – ахборот билан ишлаш ва уни узатишнинг компьютерлар тармоғи ва бошқа замонавий билан ишлаш ва уни узатишнинг компьютерлар тармоғи ва бошқа замонавий воситалари базасида ҳам ташкилот ичида, ҳам ундан ташқарида коммуникация жаранларини ташкил этиш ва сақлаб туришдан иборат. воситалари базасида ҳам ташкилот ичида, ҳам ундан ташқарида коммуникация жаранларини ташкил этиш ва сақлаб туришдан иборат. Офиснинг автоматлаштирилган технологияларидан бошқарувчилар, Офиснинг автоматлаштирилган технологияларидан бошқарувчилар, мутахассислар, котибалар ва идора хизматчилари фойдаланадилар, улар мутахассислар, котибалар ва идора хизматчилари фойдаланадилар, улар айниқса муаммоларни гуруҳ бўлиб ҳал қилишда жуда қулайдир. айниқса муаммоларни гуруҳ бўлиб ҳал қилишда жуда қулайдир. Ҳозирги вақтда офисни автоматлаштириш технологиясини Ҳозирги вақтда офисни автоматлаштириш технологиясини таъминлайдиган компьютерлар ва нокомпьютер техник воситалар учун бир таъминлайдиган компьютерлар ва нокомпьютер техник воситалар учун бир неча ўнлаб дастурий маҳсулотлар маълум: матнли процессор, жадваллар неча ўнлаб дастурий маҳсулотлар маълум: матнли процессор, жадваллар процессори, электрон почта, электрон тақвим, аудиопочта, компьютер ва процессори, электрон почта, электрон тақвим, аудиопочта, компьютер ва телеконференциялар, видеоматн, тасвирларни сақлаш, шунингдек бошқарув телеконференциялар, видеоматн, тасвирларни сақлаш, шунингдек бошқарув фаолиятининг ихтисослашган дастурлари: ҳужжатларни юритиш, фаолиятининг ихтисослашган дастурлари: ҳужжатларни юритиш, буйруқларнинг бажарилишини назорат қилиш ва ҳ.к. буйруқларнинг бажарилишини назорат қилиш ва ҳ.к.

Шунингдек, нокомпьютер воситалари: аудио- ва видеоконференциялар, факсимал алоқа, Шунингдек, нокомпьютер воситалари: аудио- ва видеоконференциялар, факсимал алоқа, ксерокс ва бошқа оргтехника воситаларидан кенг фойдаланилади. ксерокс ва бошқа оргтехника воситаларидан кенг фойдаланилади. Электрон почта ( ) - компьютерлардан тармоқда фойдаланишга Электрон почта ( ) - компьютерлардан тармоқда фойдаланишга асосланган бўлиб, фойдаланувчига тармоқ бўйлаб ўзининг шерикларига асосланган бўлиб, фойдаланувчига тармоқ бўйлаб ўзининг шерикларига хабарлар юбориш, олиш ва сақлаш имкониятини беради. Бу ерда фақат бир хабарлар юбориш, олиш ва сақлаш имкониятини беради. Бу ерда фақат бир томонлама алоқа бўлади. Бундай чеклов, кўплаб тадқиқотчиларнинг фикрига томонлама алоқа бўлади. Бундай чеклов, кўплаб тадқиқотчиларнинг фикрига кўра, жуда муҳим эмас, чунки юзтадан элликта ҳолатда хизмат бўйича кўра, жуда муҳим эмас, чунки юзтадан элликта ҳолатда хизмат бўйича телефонда сўзлашувларнинг мақсади фақат ахборот олишдан иборат бўлади. телефонда сўзлашувларнинг мақсади фақат ахборот олишдан иборат бўлади. Икки томонлама алоқани таъминлаш учун электрон почта бўйича хабарларни Икки томонлама алоқани таъминлаш учун электрон почта бўйича хабарларни кўп карра жўнатиш ва олишга ки коммуникациянинг бошқа усулидан кўп карра жўнатиш ва олишга ки коммуникациянинг бошқа усулидан фойдаланишга тўғри келади. фойдаланишга тўғри келади.

Аудиопочта. Бу почта хабарларни овоз билан юбориш учун Аудиопочта. Бу почта хабарларни овоз билан юбориш учун мўлжалланган. У электрон почтага ўхшаб кетади, фақат фарқи Сиз мўлжалланган. У электрон почтага ўхшаб кетади, фақат фарқи Сиз хабарларни компьютер клавиатураси рдамида териб эмас, балки телефон хабарларни компьютер клавиатураси рдамида териб эмас, балки телефон орқали узатасиз. Юборилган хабарларни ҳам худди шу тарзда телефон орқали узатасиз. Юборилган хабарларни ҳам худди шу тарзда телефон орқали оласиз. Тизим аудиосигналларни рақамли кодга ва аксинча - рақамли орқали оласиз. Тизим аудиосигналларни рақамли кодга ва аксинча - рақамли кодларни аудиосигналларга ўзгартириш учун махсус қурилмани, шунингдек кодларни аудиосигналларга ўзгартириш учун махсус қурилмани, шунингдек аудиохабарларни рақамли шаклда сақлаш учун компьютерни ўз ичига олади. аудиохабарларни рақамли шаклда сақлаш учун компьютерни ўз ичига олади. Аудиопочта ҳам тармоқда амалга оширилади. Аудиохабарларни узатиш Аудиопочта ҳам тармоқда амалга оширилади. Аудиохабарларни узатиш почтасидан муаммоларни гуруҳ бўлиб ҳал қилиш учун муваффақиятли почтасидан муаммоларни гуруҳ бўлиб ҳал қилиш учун муваффақиятли фойдаланиш мумкин. Бунинг учун хабар юборувчи қўшимча тарзда, ушбу фойдаланиш мумкин. Бунинг учун хабар юборувчи қўшимча тарзда, ушбу хабар кимларга мўлжалланган бўлса, шу шахсларнинг рўйхатини кўрсатиши хабар кимларга мўлжалланган бўлса, шу шахсларнинг рўйхатини кўрсатиши зарур. Тизим барча кўрсатилган шахсларга хабарни узатиш учун уларга зарур. Тизим барча кўрсатилган шахсларга хабарни узатиш учун уларга мунтазам қўнғироқ қилиб туради. Аудиопочтанинг электрон почтага мунтазам қўнғироқ қилиб туради. Аудиопочтанинг электрон почтага нисбатан асосий афзаллиги унинг оддийлигида бўлиб, ундан фойдаланишда нисбатан асосий афзаллиги унинг оддийлигида бўлиб, ундан фойдаланишда хабарларни клавиатура рдамида киритиб ўтириш зарур эмас хабарларни клавиатура рдамида киритиб ўтириш зарур эмас

Жадвалли процессор. У ҳам, матнли процессор каби, ҳар қандай Жадвалли процессор. У ҳам, матнли процессор каби, ҳар қандай ходимнинг ва автоматлаштирилган офис технологиялари ахборот ходимнинг ва автоматлаштирилган офис технологиялари ахборот маданиятининг базавий таркибий қисми ҳисобланади. Унда ишлаш маданиятининг базавий таркибий қисми ҳисобланади. Унда ишлаш технологияларининг асосларини билмасдан туриб, шахсий компьютерлардан технологияларининг асосларини билмасдан туриб, шахсий компьютерлардан ўз фаолиятида тўлақонли фойдаланиш мумкин эмас. Жадвалли ўз фаолиятида тўлақонли фойдаланиш мумкин эмас. Жадвалли процессорларнинг замонавий дастурий муҳитининг функциялари жадвал процессорларнинг замонавий дастурий муҳитининг функциялари жадвал шаклида берилган маълумотлар устида кўп сонли операцияларни бажариш шаклида берилган маълумотлар устида кўп сонли операцияларни бажариш имкониятини беради. Бу операцияларни умумий белгилари бўйича бирлаштириб, технологик операцияларнинг энг кўп сонли ва қўлланиладиган имкониятини беради. Бу операцияларни умумий белгилари бўйича бирлаштириб, технологик операцияларнинг энг кўп сонли ва қўлланиладиган гуруҳларини ажратиб кўрсатиш мумкин: гуруҳларини ажратиб кўрсатиш мумкин:

Жадвалли процессор. У ҳам, матнли процессор каби, ҳар қандай Жадвалли процессор. У ҳам, матнли процессор каби, ҳар қандай ходимнинг ва автоматлаштирилган офис технологиялари ахборот ходимнинг ва автоматлаштирилган офис технологиялари ахборот маданиятининг базавий таркибий қисми ҳисобланади. Унда ишлаш маданиятининг базавий таркибий қисми ҳисобланади. Унда ишлаш технологияларининг асосларини билмасдан туриб, шахсий компьютерлардан технологияларининг асосларини билмасдан туриб, шахсий компьютерлардан ўз фаолиятида тўлақонли фойдаланиш мумкин эмас. Жадвалли ўз фаолиятида тўлақонли фойдаланиш мумкин эмас. Жадвалли процессорларнинг замонавий дастурий муҳитининг функциялари жадвал процессорларнинг замонавий дастурий муҳитининг функциялари жадвал шаклида берилган маълумотлар устида кўп сонли операцияларни бажариш шаклида берилган маълумотлар устида кўп сонли операцияларни бажариш имкониятини беради. Бу операцияларни умумий белгилари бўйича бирлаштириб, технологик операцияларнинг энг кўп сонли ва қўлланиладиган имкониятини беради. Бу операцияларни умумий белгилари бўйича бирлаштириб, технологик операцияларнинг энг кўп сонли ва қўлланиладиган гуруҳларини ажратиб кўрсатиш мумкин: гуруҳларини ажратиб кўрсатиш мумкин:

. Бундан Электрон тақвим. У жадвал процессоридан иборат, маълумотларни. Бундан Электрон тақвим. У жадвал процессоридан иборат, маълумотларни тармоқ бўйлаб узатиш воситасига эга бўлиб, ташкилот бошқарувчилари ва тармоқ бўйлаб узатиш воситасига эга бўлиб, ташкилот бошқарувчилари ва бошқа ходимларининг иш жадвалини сақлаш ва улар билан турли бошқа ходимларининг иш жадвалини сақлаш ва улар билан турли ҳаракатларни амалга ошириш учун компьютернинг тармоқ вариантидан ҳаракатларни амалга ошириш учун компьютернинг тармоқ вариантидан фойдаланишнинг яна битта имкониятидир. Менежер (ки унинг котибаси) фойдаланишнинг яна битта имкониятидир. Менежер (ки унинг котибаси) учрашув ки бошқа бир тадбир санаси ва вақтини белгилайди, ҳосил бўлган учрашув ки бошқа бир тадбир санаси ва вақтини белгилайди, ҳосил бўлган иш жадвалини кўриб чиқади, клавиатура рдамида ўзгартиришлар киритади. иш жадвалини кўриб чиқади, клавиатура рдамида ўзгартиришлар киритади. Электрон тақвимнинг техника ва дастурий таъминоти электрон почтанинг Электрон тақвимнинг техника ва дастурий таъминоти электрон почтанинг ана шундай компонентлари билан тўла мос келадиташқари, ана шундай компонентлари билан тўла мос келадиташқари, тақвимнинг дастурий таъминоти аксарият ҳолларда электрон почта дастурий тақвимнинг дастурий таъминоти аксарият ҳолларда электрон почта дастурий таъминотининг бир қисми ҳисобланади. таъминотининг бир қисми ҳисобланади.

. Бундан ташқари,. Бундан ташқари, тақвимнинг дастурий таъминоти аксарият ҳолларда электрон почта дастурий тақвимнинг дастурий таъминоти аксарият ҳолларда электрон почта дастурий таъминотининг бир қисми ҳисобланади. Тизим қўшимча равишда бошқа таъминотининг бир қисми ҳисобланади. Тизим қўшимча равишда бошқа менежерларнинг тақвимларига ҳам эркин кириш имконини беради. У менежерларнинг тақвимларига ҳам эркин кириш имконини беради. У уларнинг ўз жадваллари билан автоматик тарзда учрашувлар вақтини уларнинг ўз жадваллари билан автоматик тарзда учрашувлар вақтини келишиши ҳам мумкин. Электрон тақвимдан фойдаланиш иш кунлари анча келишиши ҳам мумкин. Электрон тақвимдан фойдаланиш иш кунлари анча олдиндан режалаштириб қўйиладиган юқори бошқарув даражасидаги олдиндан режалаштириб қўйиладиган юқори бошқарув даражасидаги менежерлар учун айниқса самаралидир. менежерлар учун айниқса самаралидир.