Туган тел. И туган тел, и матур тел, әткәм-әнкәмнең теле! Дөньяда күп нәрсә белдем син туган тел аркылы. Иң элек бу тел белән әнкәм бишектә көйләгән, Аннары төннәр буе әбкәм хикәят сөйләгән. Габдулла Тукай.
Габдулла Тукай (1886 – 1913) Шагыйрьне ң туган ягы матур табигатьле Казан арты. Ул 1886 елны ң 26 апреленд ә х ә зерге Арча районыны ң Кушлавыч авылында туа елны Габдулланы ә тисе ягыннан апасы Уральск ш әһә рен ә алдыра. Монда ул м ә др ә с ә д ә һә м бер ү к вакытта ө чьеллык рус м ә кт ә бенд ә укый елларда аны Казанда, Оренбургта, Петербургта яхшы бел ә башлыйлар. Габдулла Тукай 1907 елны ң к ө зен ә чаклы Уралъскида яши, аннан Казанга кил ә һә м гомерене ң со ң гы к ө нн ә рен ә кад ә р Казанда була. Сигез ел буена и җ ат ит ү чорында ул ун ме ң юлдан артык шигырь, кырык-илле басма табак чамасы проза ә с ә рл ә ре язарга ө лгер ә.
Кызыклы шәкерт Ә йд ә ле, Акбай! ө йр ә н син, арт аягы ң берл ә тор; Аума, аума! туп-туры тор, т ө з утыр, яхшы утыр! Ник газаплыйсы ң болай син, мин ә ле бик кечкен ә ; Мин туганга тик ике айлап булыр, й ә ө ч кен ә. Юк, кир ә кми, мин ө йр ә нмим, минем уйныйсым кил ә ; Шул болыннарда ятасым, шунда ауныйсым кил ә. Ах, юл ә р маэмай! Тырыш яшьл ә й, зурайгач җ айсызул; Картаеп каткач буыннар, эш бел ү у ң айсыз ул!
Бишек җыры Ә лли-б ә лли ит ә р бу, М ә др ә с ә г ә кит ә р бу, Тырышып сабак укыгач, Галим булып җ ит ә р бу. Йокла, угълым, йом к ү зе ң, Йом, йом к ү зе ң, йолдызым; Кичт ә н йокы ң кала да, Егълап ү т ә к ө ндезе ң. Ә лли-б ә лли к ө йл ә рем, Хик ә ятл ә р с ө йл ә рем, Си ң а тел ә к тел ә рем, Б ә хетле бул диярем. Гыйзз ә тем син, кадрем син, Минем й ө р ә к б ә гърем син, Куанычым, шатлыгым Тик син минем, синсе ң, син!
Cу анасы Җәй көне.Эссе һавада мин суда коенам, йөзәм; Чәчрәтәм, уйныйм, чумам, башым белән суны сөзәм. Шул рәвешчә бер сәгать ярым кадәрле уйнагач, Инде шаять бер сәгатьсез тирләмәм дип уйлагач, Йөгереп чыктым судан, тиз-тиз киендем өс-башым; Куркам үзем әллә нидән, юк янымда юлдашым. Бервакыт китәм дигәндә, төште күзем басмага; Карасам: бер куркыныч хатын утырган басмада. Көнгә каршы ялтырый кулындагы алтын тарак; Шул тарак берлән утыра тузгыган сачен тарап. Тын да алмыйча торам, куркып кына, тешне кысып, Шунда яр буендагы куе агачларга посып.
... Тау башына салынгандыр безнең авыл, Бер чишмә бар, якын безнең авылга ул; Авылыбызның ямен, суын тәмен беләм, Шуңа күрә сөям жаным, тәнем белән.
Тукай – күпкырлы талант
Г.Тукай иҗаты буенча тест сораулары 6.Г.Тукайның Пар атшигыре нинди эчтәлекле? а)тәнкыйди б)реалистик в)романтик 7.Г.ТукайныңӨзелгән өмид шигыре нинди лирикага карый? а)модернистик б)реалистик в)романтик 8.Г.Тукайның Эш беткәч уйнарга ярыйәсәре ничәнче елда басылган? а)1906 б)1909 в) Г.Тукайның Көзге җилләршигыре беренче мәртәбә кайда һәм кайчан басыла? а)Вакыт 1912ел б)Йолдыз 1911ел в)Нур 1907ел 10.Г.Тукайның Туган телшигыре беренче басылган җыентыкның исеме? а)Әдәбият б)Балалар күңеле в)Күңелле сәхифәләр 1.Г.Тукай халык әдәбияты турында лекцияне кайчан, кайда укый? а)1909 ел.25 май Укытучылар йорты. б)1910ел. 15 апрель Шәрыкъ клубы. в)1912 ел. 20 март Болгар гостиницасы. 2.Г.Тукай 1911 елның маенда кайсы шәһәргә килә? а)Мәскәү б)Пермь в)Әстерхан 3.Әстерханда Тукай кемдә яши? а)М.Галәү б)С.Сүнчәләй в)С.Рәмиев 4.Г.Тукайның Государственная Думага шигыре нинди жанрда язылган? а)нәсер б)памфлет в)мәдхия 5.Г.Тукайның Пәйгәмбәр шигыре нинди иҗат юнәлешендә язылган? а)романтизм б)реализм в)модернизм