Азмы какканны в ә сукканны к ү т ә рдем мин ятим?! Азрак ү стерде сыйпап тик ма ң лаемнан милл ә тем.

Кушлавыч Әтисе Мөхәммәтгариф Әнисе Мәмдүдә Кушлавыч Әтисе Мөхәммәтгариф Әнисе Мәмдүдә Минем атам М ө х ә мм ә тгариф, Кушлавыч авылында М ө х ә мм ә тгалим исемле мулланы ң угылы булып, яшьл ә ренд ә Кышкар м ә др ә с ә сен ә китеп, анда укып т ә мам ит ә рг ә гад ә тт ә нич ә ел кир ә к булган булса, шулкад ә р торып, карт атасы тере вакытта ук авылымыз Кушлавычка кайтып, мулла булмыштыр. Мулла булгач та ө йл ә ндеке бер җә м ә гате ил ә бернич ә ген ә еллар торгач, җә м ә гате вафат булып, бер ир в ә бер кыз баласы калмыштыр. Моннан со ң ра атам, икенче м ә рт ә б ә ө йл ә н ү е уларак, Ө чиле авылы Зинн ә тулла х ә зр ә тне ң М ә мд ү д ә исемле кызын (минем анамны) алмыштыр. Анам ил ә бер ел ярым кад ә р торгач, беренче бала уларак, мин д ө ньяга килг ә нмен. Минем туганыма 5 ай заман ү тк ә ч, атам аз гына вакыт авырып т ә рке д ө нья итмештер (д ө нья куйган, ү лг ә н). Минем атам М ө х ә мм ә тгариф, Кушлавыч авылында М ө х ә мм ә тгалим исемле мулланы ң угылы булып, яшьл ә ренд ә Кышкар м ә др ә с ә сен ә китеп, анда укып т ә мам ит ә рг ә гад ә тт ә нич ә ел кир ә к булган булса, шулкад ә р торып, карт атасы тере вакытта ук авылымыз Кушлавычка кайтып, мулла булмыштыр. Мулла булгач та ө йл ә ндеке бер җә м ә гате ил ә бернич ә ген ә еллар торгач, җә м ә гате вафат булып, бер ир в ә бер кыз баласы калмыштыр. Моннан со ң ра атам, икенче м ә рт ә б ә ө йл ә н ү е уларак, Ө чиле авылы Зинн ә тулла х ә зр ә тне ң М ә мд ү д ә исемле кызын (минем анамны) алмыштыр. Анам ил ә бер ел ярым кад ә р торгач, беренче бала уларак, мин д ө ньяга килг ә нмен. Минем туганыма 5 ай заман ү тк ә ч, атам аз гына вакыт авырып т ә рке д ө нья итмештер (д ө нья куйган, ү лг ә н).

Тол калган анам янында мин бернич ә вакыт торгач, анам мине авылымыздагы Ш ә риф ә исемле бер ф ә кыйр ә карчыкка вакытлыча асрарга биреп калдырып, ү зе Сасна авылыны ң имамына кия ү г ә чыкмыштыр. Бу вакыт атамны ң ата-анасы (бабай в ә ә би) к ү пт ә н вафат булып, авылда башка туганнарым булмаганлыктан, мин бу карчык янында кадерсез, артык бер бала булганлыктан, ул мине, ә лб ә тт ә, т ә рбиял ә м ә г ә н; т ә рбиял әү т ү гел, яшь балаларны ң и ң мохта җ булдыклары ачык й ө зне д ә к ү рс ә тм ә г ә н. Мин ү зем ул карчыкта ү тк ә н заманны ң ничеклеген белмим. Ул вакыт мин ике-ике ярым яшемд ә ген ә булганмын дип уйлыйм. Х ә зер авылда сабый вакытымны к ү рг ә н карчык в ә хатыннар т ә рбияче карчыгымны ң минем ил ә бик начар м ө гам ә л ә д ә булганлыгын ү зем ә хик ә ят ит ә л ә р. Җө мл ә д ә н берсе. Мин кыш к ө нн ә ренд ә т ө нл ә яланаяк, к ү лм ә кч ә н к ө енч ә тышка чыгам ик ә н д ә, бераздан ө йг ә керм ә кче булып, ишекк ә кил ә м ик ә н. Кыш к ө не авыл ызбаларыны ң ишекл ә рен ачмак балага т ү гел, шактый ү смер кешел ә рг ә д ә м ә ш ә кать в ә к ө ч булганлыктан, табигый, мин ишекне ача алмыйм в ә ишек т ө бенд ә аякларым бозга ябышып катканча к ө теп торам ик ә н. Карчык ис ә ү зене ң «Кадалмас ә ле килмеш ә к!» диг ә н «ш ә фкатьле» фикере ил ә мине ү зе тел ә г ә н вакытта орыша-орыша керт ә ик ә н. Ул карчык ү лг ә н инде; Алла һ ы а ң ар р ә хм ә т итсен. Тол калган анам янында мин бернич ә вакыт торгач, анам мине авылымыздагы Ш ә риф ә исемле бер ф ә кыйр ә карчыкка вакытлыча асрарга биреп калдырып, ү зе Сасна авылыны ң имамына кия ү г ә чыкмыштыр. Бу вакыт атамны ң ата-анасы (бабай в ә ә би) к ү пт ә н вафат булып, авылда башка туганнарым булмаганлыктан, мин бу карчык янында кадерсез, артык бер бала булганлыктан, ул мине, ә лб ә тт ә, т ә рбиял ә м ә г ә н; т ә рбиял әү т ү гел, яшь балаларны ң и ң мохта җ булдыклары ачык й ө зне д ә к ү рс ә тм ә г ә н. Мин ү зем ул карчыкта ү тк ә н заманны ң ничеклеген белмим. Ул вакыт мин ике-ике ярым яшемд ә ген ә булганмын дип уйлыйм. Х ә зер авылда сабый вакытымны к ү рг ә н карчык в ә хатыннар т ә рбияче карчыгымны ң минем ил ә бик начар м ө гам ә л ә д ә булганлыгын ү зем ә хик ә ят ит ә л ә р. Җө мл ә д ә н берсе. Мин кыш к ө нн ә ренд ә т ө нл ә яланаяк, к ү лм ә кч ә н к ө енч ә тышка чыгам ик ә н д ә, бераздан ө йг ә керм ә кче булып, ишекк ә кил ә м ик ә н. Кыш к ө не авыл ызбаларыны ң ишекл ә рен ачмак балага т ү гел, шактый ү смер кешел ә рг ә д ә м ә ш ә кать в ә к ө ч булганлыктан, табигый, мин ишекне ача алмыйм в ә ишек т ө бенд ә аякларым бозга ябышып катканча к ө теп торам ик ә н. Карчык ис ә ү зене ң «Кадалмас ә ле килмеш ә к!» диг ә н «ш ә фкатьле» фикере ил ә мине ү зе тел ә г ә н вакытта орыша-орыша керт ә ик ә н. Ул карчык ү лг ә н инде; Алла һ ы а ң ар р ә хм ә т итсен. Кушлавыч Шәрифә карчык Кушлавыч Шәрифә карчык

Сасна Үги әтисе Әнисе Мәмдүдә Сасна Үги әтисе Әнисе Мәмдүдә Мин бу карчыкта торган вакыт эченд ә анам да теге муллага ү зл ә шеп җ итк ә н булырга кир ә к: ул бервакыт мине ү зе янына Саснага алдырырга атлар җ иб ә ртк ә н. Мине бу атлар, ә лб ә тт ә, Саснага алып китк ә нн ә р.... Саснага барып җ итк ә нмен. Ничек, ни р ә веш бардым, мине кемн ә р каршылады анысын белмим, л ә кин ү ги ә тиемне ң мине с ө юе, ми ң а ч ә й янында к ә р ә зле балны ак к ү м ә чк ә ягып бир ү е, минем шунда куанганнарым, биш минутлык т ө ш шикелле ген ә, ә ле д ә булса х ә теремд ә. Л ә кин бу р ә х ә т бик озакка бармаган. Минем анам, бу муллада бер ел кад ә рме к ү пмедер торгач, белмим, нинди авырудандыр вафат булган. … ә нк ә мне ң җ еназасын к ү т ә реп алып китк ә нн ә рен сизг ә ч, яланаяк, яланбаш х ә лемд ә капка астыннан ү кереп җ ылый- җ ылый җө гереп чыгып: « Ә нк ә йне кайтарыгыз, ә нк ә йне бире ң ез!» дип, шактый гына җ ир м ә ет к ү т ә р ү чел ә рд ә н калмый барганымны х ә зер д ә х ә терл ә вемне язамын. Ә ни д ә ү лг ә ч, мин б ө тенл ә й ятим булып җ итк ә нг ә, мин бу Сасна мулласы ө ен ә д ә сыймаганга, ул мулла мине Ө чиле авылындагы анамны ң атасы булган бабайга кайтарып бирг ә н. Мин бу карчыкта торган вакыт эченд ә анам да теге муллага ү зл ә шеп җ итк ә н булырга кир ә к: ул бервакыт мине ү зе янына Саснага алдырырга атлар җ иб ә ртк ә н. Мине бу атлар, ә лб ә тт ә, Саснага алып китк ә нн ә р.... Саснага барып җ итк ә нмен. Ничек, ни р ә веш бардым, мине кемн ә р каршылады анысын белмим, л ә кин ү ги ә тиемне ң мине с ө юе, ми ң а ч ә й янында к ә р ә зле балны ак к ү м ә чк ә ягып бир ү е, минем шунда куанганнарым, биш минутлык т ө ш шикелле ген ә, ә ле д ә булса х ә теремд ә. Л ә кин бу р ә х ә т бик озакка бармаган. Минем анам, бу муллада бер ел кад ә рме к ү пмедер торгач, белмим, нинди авырудандыр вафат булган. … ә нк ә мне ң җ еназасын к ү т ә реп алып китк ә нн ә рен сизг ә ч, яланаяк, яланбаш х ә лемд ә капка астыннан ү кереп җ ылый- җ ылый җө гереп чыгып: « Ә нк ә йне кайтарыгыз, ә нк ә йне бире ң ез!» дип, шактый гына җ ир м ә ет к ү т ә р ү чел ә рд ә н калмый барганымны х ә зер д ә х ә терл ә вемне язамын. Ә ни д ә ү лг ә ч, мин б ө тенл ә й ятим булып җ итк ә нг ә, мин бу Сасна мулласы ө ен ә д ә сыймаганга, ул мулла мине Ө чиле авылындагы анамны ң атасы булган бабайга кайтарып бирг ә н.

Өчиле Зиннәтулла бабасы һәм үги әбисе гаиләсе Өчиле Зиннәтулла бабасы һәм үги әбисе гаиләсе …Мен ә шул ф ә кыйрь в ә шуны ң ө стен ә ә лл ә нич ә авызлы булган семья эчен ә мин ятим бала булып килеп керг ә нмен. Ү ги ә бине ң алты к ү г ә рченн ә ре эченд ә мин бер ч әү к ә булганга, мине җ ыласам юатучы, ирк ә л ә ним дис ә м с ө юче, ашыйсым-эч ә сем килс ә, кызганучы бер д ә булмаган, мине этк ә нн ә р д ә т ө ртк ә нн ә р. …Бу гаил ә д ә һә мм ә се (бер җ итеп кил ә торган Са җ ид ә исемле кыздан башкасы) минем авыруыма: «Ичмасам, ч ә нчелс ә, бер тамак кимер иде», дип кен ә караганнар. Мин ә ле х ә зер аерып алып с ө йл ә г ә н кешем Са җ ид ә апайны ң ү ги ә бид ә н яшереп кен ә мине юатканын в ә с ө йг ә нен, ә би кил ә башлагач та, минем бел ә н эше юк кеше шикелле, ү зен ә икенче кыяф ә т бирг ә нен һ аман х ә теремд ә саклыйм. Мен ә шул вакыттан бирле ул апа минем к үң елем ә ф ә решт ә булып утырган да калган. К үң елем аны уйлый башладис ә, х ә зер к ү зем ә аппак саф бер ф ә решт ә к ү рен ә. Ни к ү рс ә м д ә к ү рг ә нмен, ни булса да булган һә р ничек мин бу семьяга сыймаганмын. Берк ө нне бабай, ү ги ә бине ң ки ңә ше ил ә булырга кир ә к, авылымыздан Казанга бара торган бер ямщикк ә мине утыртып, Казанга озаткан. …Мен ә шул ф ә кыйрь в ә шуны ң ө стен ә ә лл ә нич ә авызлы булган семья эчен ә мин ятим бала булып килеп керг ә нмен. Ү ги ә бине ң алты к ү г ә рченн ә ре эченд ә мин бер ч әү к ә булганга, мине җ ыласам юатучы, ирк ә л ә ним дис ә м с ө юче, ашыйсым-эч ә сем килс ә, кызганучы бер д ә булмаган, мине этк ә нн ә р д ә т ө ртк ә нн ә р. …Бу гаил ә д ә һә мм ә се (бер җ итеп кил ә торган Са җ ид ә исемле кыздан башкасы) минем авыруыма: «Ичмасам, ч ә нчелс ә, бер тамак кимер иде», дип кен ә караганнар. Мин ә ле х ә зер аерып алып с ө йл ә г ә н кешем Са җ ид ә апайны ң ү ги ә бид ә н яшереп кен ә мине юатканын в ә с ө йг ә нен, ә би кил ә башлагач та, минем бел ә н эше юк кеше шикелле, ү зен ә икенче кыяф ә т бирг ә нен һ аман х ә теремд ә саклыйм. Мен ә шул вакыттан бирле ул апа минем к үң елем ә ф ә решт ә булып утырган да калган. К үң елем аны уйлый башладис ә, х ә зер к ү зем ә аппак саф бер ф ә решт ә к ү рен ә. Ни к ү рс ә м д ә к ү рг ә нмен, ни булса да булган һә р ничек мин бу семьяга сыймаганмын. Берк ө нне бабай, ү ги ә бине ң ки ңә ше ил ә булырга кир ә к, авылымыздан Казанга бара торган бер ямщикк ә мине утыртып, Казанга озаткан.

Казан Яңа Бистә Әтисе Мөхәммәтвәли Әнисе Газизә Казан Яңа Бистә Әтисе Мөхәммәтвәли Әнисе Газизә Ми ң а ә ти булганы М ө х ә мм ә тв ә ли исемле булып, ә ни булганы Газиз ә исемле иде. Торулары Я ң а бист ә д ә иде. Ә ти талчокта сату ит ә идеме, ә лл ә тирече идеме шунда анысын яхшы белмим. Ә ни, бер д ә армый-талмый, байларга к ә л ә п ү ш эшл ә п чыгара иде. Бу ата-анам икесе д ә эш кешел ә ре булдыкларыннан, монда ми ң а ач торырга тугъры килми иде.... Кайчакта ә ни бел ә н Ташаяк базарына барып, андагы уенчык базарларына кызыгып в ә самокатларда шатланып-шатланып агач атларга атланган малайларны карап, к ө нл ә шеп тора идем. Мин д ә атланыр идем акчам юк. Ә нид ә н сорарга куркам, ул ү зе белеп бирми иде. Шулай итеп, мин кеше р ә х ә тен ә ген ә кызыгып кайта идем. Мин бу ата-анамда ике елмы, к ү пмедер торгач, ә ти д ә, ә ни д ә икесе берьюлы авырый башлаганнар. Алар, ү зл ә рене ң ү л ә ч ә кл ә ренн ә н куркып: «Без ү лс ә к, бу бала кем кулына кала, ичмасам, авылына кайтарыйк...» дип, теге мине Казанга китерг ә н ямщикне табып, мине ян ә д ә н а ң ар утыртып, Ө чиле авылына җ иб ә рг ә нн ә р. Ми ң а ә ти булганы М ө х ә мм ә тв ә ли исемле булып, ә ни булганы Газиз ә исемле иде. Торулары Я ң а бист ә д ә иде. Ә ти талчокта сату ит ә идеме, ә лл ә тирече идеме шунда анысын яхшы белмим. Ә ни, бер д ә армый-талмый, байларга к ә л ә п ү ш эшл ә п чыгара иде. Бу ата-анам икесе д ә эш кешел ә ре булдыкларыннан, монда ми ң а ач торырга тугъры килми иде.... Кайчакта ә ни бел ә н Ташаяк базарына барып, андагы уенчык базарларына кызыгып в ә самокатларда шатланып-шатланып агач атларга атланган малайларны карап, к ө нл ә шеп тора идем. Мин д ә атланыр идем акчам юк. Ә нид ә н сорарга куркам, ул ү зе белеп бирми иде. Шулай итеп, мин кеше р ә х ә тен ә ген ә кызыгып кайта идем. Мин бу ата-анамда ике елмы, к ү пмедер торгач, ә ти д ә, ә ни д ә икесе берьюлы авырый башлаганнар. Алар, ү зл ә рене ң ү л ә ч ә кл ә ренн ә н куркып: «Без ү лс ә к, бу бала кем кулына кала, ичмасам, авылына кайтарыйк...» дип, теге мине Казанга китерг ә н ямщикне табып, мине ян ә д ә н а ң ар утыртып, Ө чиле авылына җ иб ә рг ә нн ә р.

Мин кайтып бераз торгач та, ә би бел ә н бабай, инде мине ш әһә рг ә җ иб ә р ү д ә н ө мид кисеп, кайда булса да бер чит авылга асрарга бирерг ә уйлашканнар. Болар Ө чилег ә килг ә н һә рбер чит авыл кешесен ә ү зл ә ренд ә асрарга бирерг ә бер ятим бала барлыгын с ө йл ә г ә нн ә р. Шулай м ә ш ә катьл ә н ә торгач, Кырлай исемле безд ә н җ иде ген ә чакрым авылдан С ә гъди исемле бер ир баласыз кеше, килеп, мине ү зен ә алып китк ә н. Мин кайтып бераз торгач та, ә би бел ә н бабай, инде мине ш әһә рг ә җ иб ә р ү д ә н ө мид кисеп, кайда булса да бер чит авылга асрарга бирерг ә уйлашканнар. Болар Ө чилег ә килг ә н һә рбер чит авыл кешесен ә ү зл ә ренд ә асрарга бирерг ә бер ятим бала барлыгын с ө йл ә г ә нн ә р. Шулай м ә ш ә катьл ә н ә торгач, Кырлай исемле безд ә н җ иде ген ә чакрым авылдан С ә гъди исемле бер ир баласыз кеше, килеп, мине ү зен ә алып китк ә н. Өчиле Зиннәтулла бабасы һәм үги әбисе гаиләсе Өчиле Зиннәтулла бабасы һәм үги әбисе гаиләсе

Арба кузгалды. С ә гъди абзый бел ә н без ян ә ш ә утырып киттек. Ул юлда ми ң а: «Мен ә х ә зер Кырлайга кайтып җ ит ә без, анда ә ние ң каршы чыгып к ө теп тора торгандыр. Алла һ ы боерса, безд ә катык, с ө т, ипи к ү п, тел ә г ә нч ә ашарсы ң », дип, ми ң а барып йит ә рг ә ике- ө ч кен ә чакрым калган б ә хетл ә р ил ә мине җ уатып бара иде. … Ә ти бел ә н без бик-бик тату идек. Ул бер д ә ми ң а каты с ү з ә йтми иде. М ә с ә л ә н, бервакыт минем Казаннан киеп кайткан к ү лм ә к-ыштаннарым, читек-к ә вешл ә рем, казакил ә рем тузгач, ә ти ү зене ң мин килм ә ст ә н бер ел элек ү лг ә н угылыны ң к ү к киндер к ү лм ә ге бел ә н бишм ә тен ми ң а бирм ә кче булды. Шунда ә ни: Мин ү з угылымны ң т ө се итеп саклаган киемн ә рне кешег ә бирер х ә лем юк, дип, бик озак тарткалашты. Ахырда ә ти: Җә, хатынланма ә ле юкка, ү зе ң н ә н тумаган бала дип, ә лл ә аны шыр ялангач й ө ртерсе ң ме? дип, киемн ә рне к ө чл ә п диярлек ми ң а алып киертте. … К ө з җ итте. Гад ә тт ә ге б ә р әң ге хезм ә темне итк ә ч, мине бу юлы (кызлар бел ә н берг ә абыстайга т ү гел) м ә др ә с ә г ә бирдел ә р. Мин м ә др ә с ә д ә, « һә фтияк» и җ еген в ә с ү р ә сен бик тиз белг ә ч, «Б ә д ә вам», «Кисекбаш»ларга кердем. Ү земне ң сабагымны тиз белеп, ми ң а к ү п вакыт тик торырга тугъры килг ә нг ә, ми ң а ө йр ә терг ә ү земн ә н наданрак балаларны да бир ә башладылар. … Бер яктан, мин сабагымны яхшы белс ә м, икенче яктан, аз булса да йорт хезм ә тл ә рен ә д ә ярый башладым. Бу Кырлай авылы минем д ө ньяга и ң элек к ү зем ачылган урыным булганга, андагы хатир ә л ә рд ә озаграк туктарга тугъры килде. Арба кузгалды. С ә гъди абзый бел ә н без ян ә ш ә утырып киттек. Ул юлда ми ң а: «Мен ә х ә зер Кырлайга кайтып җ ит ә без, анда ә ние ң каршы чыгып к ө теп тора торгандыр. Алла һ ы боерса, безд ә катык, с ө т, ипи к ү п, тел ә г ә нч ә ашарсы ң », дип, ми ң а барып йит ә рг ә ике- ө ч кен ә чакрым калган б ә хетл ә р ил ә мине җ уатып бара иде. … Ә ти бел ә н без бик-бик тату идек. Ул бер д ә ми ң а каты с ү з ә йтми иде. М ә с ә л ә н, бервакыт минем Казаннан киеп кайткан к ү лм ә к-ыштаннарым, читек-к ә вешл ә рем, казакил ә рем тузгач, ә ти ү зене ң мин килм ә ст ә н бер ел элек ү лг ә н угылыны ң к ү к киндер к ү лм ә ге бел ә н бишм ә тен ми ң а бирм ә кче булды. Шунда ә ни: Мин ү з угылымны ң т ө се итеп саклаган киемн ә рне кешег ә бирер х ә лем юк, дип, бик озак тарткалашты. Ахырда ә ти: Җә, хатынланма ә ле юкка, ү зе ң н ә н тумаган бала дип, ә лл ә аны шыр ялангач й ө ртерсе ң ме? дип, киемн ә рне к ө чл ә п диярлек ми ң а алып киертте. … К ө з җ итте. Гад ә тт ә ге б ә р әң ге хезм ә темне итк ә ч, мине бу юлы (кызлар бел ә н берг ә абыстайга т ү гел) м ә др ә с ә г ә бирдел ә р. Мин м ә др ә с ә д ә, « һә фтияк» и җ еген в ә с ү р ә сен бик тиз белг ә ч, «Б ә д ә вам», «Кисекбаш»ларга кердем. Ү земне ң сабагымны тиз белеп, ми ң а к ү п вакыт тик торырга тугъры килг ә нг ә, ми ң а ө йр ә терг ә ү земн ә н наданрак балаларны да бир ә башладылар. … Бер яктан, мин сабагымны яхшы белс ә м, икенче яктан, аз булса да йорт хезм ә тл ә рен ә д ә ярый башладым. Бу Кырлай авылы минем д ө ньяга и ң элек к ү зем ачылган урыным булганга, андагы хатир ә л ә рд ә озаграк туктарга тугъры килде. Кырлай Әтисе Сәгъди һәм әнисе Зөһрә Кырлай Әтисе Сәгъди һәм әнисе Зөһрә

Бернич ә к ө н торгач, Җ аекка юн ә лдек. Мине, чыпталы чананы ң ө стен каплап, Алты-биш Сапыйны ң хатыны алдына утырттылар да һ ичбер яктан сулыш алырга бирм ә дел ә р. Тик бер-бер авылга ч ә й эч ә рг ә т ө шк ә ч кен ә, иркенг ә чыгаралар иде. Мин никад ә рле: « Җә я ү барсам да, тышта, иркенд ә барам», дип гозерл ә нс ә м д ә : «Тунарсы ң, җ изн әң ту ң дырмаска кушты», дип, мине чыгармыйлар иде. Шул с ә б ә пле ябык чана зинданында, ме ң т ө рле газаплар эченд ә, т ә мам унсигез к ө н булды диг ә нд ә, кичк ә таба Җ аекка барып кердек. Җ аекта и ң элек Сапый абзыйны ң ө ен ә т ө штек. «Монда ч ә й эчик т ә, җ изн әң н ә рг ә кичк ә илтербез», дидел ә р. Кичк ә таба, икенде-ахшам арасында, Сапый абзыйны ң җ ит ә генд ә җ изнил ә рг ә киттем. Юлда яшел чапан б ө рк ә нг ә н бер яшь кен ә хатын очрады, Алты-биш Сапый: «Бу апае ң, к ү реш», диг ә ч, моны ң ил ә к ү рештем. Җ изнил ә рне ң ө е бер ун сажин гына булыр ераклыкта ик ә н; капкадан кереп, биек-биек баскычлардан менеп, ө йне ң икенче катына кердем. Бернич ә к ө н торгач, Җ аекка юн ә лдек. Мине, чыпталы чананы ң ө стен каплап, Алты-биш Сапыйны ң хатыны алдына утырттылар да һ ичбер яктан сулыш алырга бирм ә дел ә р. Тик бер-бер авылга ч ә й эч ә рг ә т ө шк ә ч кен ә, иркенг ә чыгаралар иде. Мин никад ә рле: « Җә я ү барсам да, тышта, иркенд ә барам», дип гозерл ә нс ә м д ә : «Тунарсы ң, җ изн әң ту ң дырмаска кушты», дип, мине чыгармыйлар иде. Шул с ә б ә пле ябык чана зинданында, ме ң т ө рле газаплар эченд ә, т ә мам унсигез к ө н булды диг ә нд ә, кичк ә таба Җ аекка барып кердек. Җ аекта и ң элек Сапый абзыйны ң ө ен ә т ө штек. «Монда ч ә й эчик т ә, җ изн әң н ә рг ә кичк ә илтербез», дидел ә р. Кичк ә таба, икенде-ахшам арасында, Сапый абзыйны ң җ ит ә генд ә җ изнил ә рг ә киттем. Юлда яшел чапан б ө рк ә нг ә н бер яшь кен ә хатын очрады, Алты-биш Сапый: «Бу апае ң, к ү реш», диг ә ч, моны ң ил ә к ү рештем. Җ изнил ә рне ң ө е бер ун сажин гына булыр ераклыкта ик ә н; капкадан кереп, биек-биек баскычлардан менеп, ө йне ң икенче катына кердем. Җаек (Уральск) шәһәре Апасы Газизә һәм җизнәсе Галиәсгар гаиләсе Җаек (Уральск) шәһәре Апасы Газизә һәм җизнәсе Галиәсгар гаиләсе

Пар ат Җ иктереп пар ат, Казанга туп-туры киттем карап; Чаптыра атларны кучер, суккалап та тарткалап. … Сау бул инде, хуш, б ә хил бул, и минем торган җ ирем, Мин болай, шулай ит ә м дип, т ө рле уй корган җ ирем. Хуш, гомер итк ә н ш әһә р! инде еракта калдыгыз; А һ ! таныш йортлар, т ә мам к ү зд ә н д ә сез югалдыгыз. … Бер тавыш килде колакка, я ң гырады бер заман: «Тор, ш ә керт! Җ иттек Казанга, алдыбызда бит Казан». Бу тавыш бик ачты к үң лем, шатлыгымнан җ ан яна; « Ә йд ә чап, кучер, Казанга! Атлары ң ку: на! на-на!» Ә йт ә ирт ә нге намазга бик матур, мо ң лы азан; И Казан! д ә ртле Казан! мо ң лы Казан! нурлы Казан! Мондадыр безне ң бабайлар т ү рл ә ре, почмаклары; Мондадыр д ә ртле к үң елне ң хурлары, о җ махлары. Монда хикм ә т, м ә гъриф ә т һә м монда гыйрфан, монда нур; Монда минем нечк ә билем, җә нн ә тем һә м монда хур... Габдулла Тукай Пар ат Җ иктереп пар ат, Казанга туп-туры киттем карап; Чаптыра атларны кучер, суккалап та тарткалап. … Сау бул инде, хуш, б ә хил бул, и минем торган җ ирем, Мин болай, шулай ит ә м дип, т ө рле уй корган җ ирем. Хуш, гомер итк ә н ш әһә р! инде еракта калдыгыз; А һ ! таныш йортлар, т ә мам к ү зд ә н д ә сез югалдыгыз. … Бер тавыш килде колакка, я ң гырады бер заман: «Тор, ш ә керт! Җ иттек Казанга, алдыбызда бит Казан». Бу тавыш бик ачты к үң лем, шатлыгымнан җ ан яна; « Ә йд ә чап, кучер, Казанга! Атлары ң ку: на! на-на!» Ә йт ә ирт ә нге намазга бик матур, мо ң лы азан; И Казан! д ә ртле Казан! мо ң лы Казан! нурлы Казан! Мондадыр безне ң бабайлар т ү рл ә ре, почмаклары; Мондадыр д ә ртле к үң елне ң хурлары, о җ махлары. Монда хикм ә т, м ә гъриф ә т һә м монда гыйрфан, монда нур; Монда минем нечк ә билем, җә нн ә тем һә м монда хур... Габдулла Тукай Казан

Габдулла Тукай яшәгән урыннар Габдулла Тукай яшәгән урыннар Кушлавыч Ә тисе М ө х ә мм ә тгариф Ә нисе М ә мд ү д ә Ш ә риф ә карчык Кушлавыч Ә тисе М ө х ә мм ә тгариф Ә нисе М ә мд ү д ә Ш ә риф ә карчык Сасна Ү ги ә тисе Ә нисе М ә мд ү д ә Сасна Ү ги ә тисе Ә нисе М ә мд ү д ә Ө чиле Зинн ә тулла бабасы һә м ү ги ә бисе гаил ә се Ө чиле Зинн ә тулла бабасы һә м ү ги ә бисе гаил ә се Казан Я ң а Бист ә Ә тисе М ө х ә мм ә тв ә ли Ә нисе Газиз ә Казан Я ң а Бист ә Ә тисе М ө х ә мм ә тв ә ли Ә нисе Газиз ә Ө чиле Зинн ә тулла бабасы һә м ү ги ә бисе гаил ә се Ө чиле Зинн ә тулла бабасы һә м ү ги ә бисе гаил ә се Кырлай Ә тисе С ә гъди Ә нисе З өһ р ә Кырлай Ә тисе С ә гъди Ә нисе З өһ р ә Җ аек (Уральск) ш әһә ре Апасы Газиз ә Җ изн ә се Гали ә сгар Җ аек (Уральск) ш әһә ре Апасы Газиз ә Җ изн ә се Гали ә сгар Казан Казан

. Чыганак: Г.Тукайга багышланган интернет-портал: &id=848&Itemid=99 &id=848&Itemid=99 Г.Тукайны ң портреты: %BA%D0%B0%D0%B9&pos=13&rpt=simage&uinfo=sw-1263-sh-862-fw fh-598-pd- 1&img_url=http%3A%2F%2Fworks.tarefer.ru%2F45%2F100224%2Fpics%2Fi mage001.jpg. Чыганак: Г.Тукайга багышланган интернет-портал: &id=848&Itemid=99 &id=848&Itemid=99 Г.Тукайны ң портреты: %BA%D0%B0%D0%B9&pos=13&rpt=simage&uinfo=sw-1263-sh-862-fw fh-598-pd- 1&img_url=http%3A%2F%2Fworks.tarefer.ru%2F45%2F100224%2Fpics%2Fi mage001.jpg