148 қазақ орта мектебі

Бұл жұмыстың мақсаты Қызылорда облысының еңбек нарығын реттеу және халықты жұмыспен қамтуды жетілдіру бойынша ғылыми тәжірибелік ұсыныстар жасау болып табылады. Ғылыми зерттеу мақсатына, еңбек нарығын дамытудың ерекшеліктеріне сәйкес мынадай міндеттер қойылады:

еңбек нарығы мен халықты жұмыспен қамтудың жалпы теориялық- әдістемелік негіздерін зерттеу; еңбек нарығын реттеудің қызмет ету тетіктерін және әлеуметтік-экономикалық мазмұны мен факторларын анықтау; облыстағы еңбек нарығы мен жұмыспен қамтудың жалпы сипаттамасын қарастыру; облыстағы халықты жұмыспен қамтудың облыстық бағдарламасының қажеттілігі мен жұмыспен қамту шараларының тиімділігін арттыру жолдарын негіздеу ;

Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Қазіргі кездегі нағыз пәрменді әлеуметтік саясат – ол халықты жұмыспен тұрлаулы қамту саясаты болып келеді. Бүгінгі күні елімізде еңбек нарығы экономикалық жүйенің ерекше инфрақұрылымына айналып отыр. Дамыған және дамушы елдердің тәжірибесін үйренуде жүйелік және нақты тарихи көзқарас халық шаруашылығындағы еңбек нарығын реттеудің әлеуметтік- экономикалық, ұйымдастырушылық – инфрақұрылымдық қызмет ету тетіктерін жетілдіру, облыс тұрғындарын жұмыспен қамту, әлеуметтік қорғаудың белсенді формасы ретінде жұмыссыздарды кәсіби даярлау және қайта даярлау.

Дамыған нарықтық экономикалық жүйеде барлық еңбек өнімдері тәріздес жұмыс күші де тауарлы форманы иеленеді. Сондықтан, қазіргі кездегі әлеуметтік- экономикалық әдебиеттерде, саяси- шаруашылық тәжірибеде «жұмыс күші нарығы» мен «еңбек нарығы» деген ұғымдар бір-біріне сәйкес ұғымдар ретінде қабылданған.

Жапониядағы жұмыспен қамтуды басқару. «Өмірлік жалдану» жүйесінің мағынасы, жұмысшы нақтылы түрде өмір бойы бір кәсіпорында жұмыс істейді, бірте-бірте қызмет баспалдағымен көтеріледі. Білім деңгейіне (орта білім немесе жоғары білімді) байланыссыз жұмысшы карьерасын қарапайым жұмысшыдан бастайды және бір орында 2-3 жылдан көп отырмайды. Өйткені оның жұмыс орнында алған білімін жоғалтуға мұрша бермейді. Ал екіншіден, төменнен бастап, жас маман бірдеңені өзгертуге, жаңалық ашуға мүмкіндік алады.

Швециядағы жұмыспен қамтуды басқару. Қоғамдағы өмірді ұйымдастырудың Шведтік түрі экономикалық және өмірлік деңгейді жоғарлату, экологиялық стандартты қамтамасыз етеді. Бұл модель ерекше «технологиялық рента» алуды негіздейді, ішкі және әлемдік нарықта елдің алатын өнімінің жоғары сапасы мен инновациялығы. Әрине Швеция өте жақсы әлеуметтік-экономикалық модельді құруды көздейді.

Нарық дегеніміз –сатушылар мен сатып алушылардың өзара әрекеттестігі.Еңбек нарығында жұмыс күші өзінің құнын айқындайды, сонымен қатар оның жалдану шарттары, соның ішінде еңбекақы көлемі, еңбек жағдайлары, білім алу мүмкіндігі, кәсіпқойлық өсу т.б айқындалады. Нарықтық экономикада адамнан ой,күш, қуат және уақыт талап ететін оның кез келген қызметі еңбек деп аталады. Еңбекақы дегеніміз – кәсіпорын ұжымы қызметінің нәтижелеріне тәуелді болып келетін, жұмысшының сіңірген еңбегінің саны мен сапасына сай алатын сыйы.

Келісімдерде жұмыс берушілер жұмыскерлерді бір жыл ішінде немесе бірнеше жыл ішінде босатуға міндеттеме алады. Мұндай келісімдер белгілі бір жағдайда және берілген саланың кәсіпорындағы жеткілікті түрде кезекті бағыт ұстанғанда мүмкін болады.

Еңбек нарығын реттеу үлгісі Қолданыстағы үлгісіЕрекшелігіЕскерту Америкалық үлгі Жұмысқа алу мен жұмыстан шығу еркіндігі; Тұрғындардың еңбек нарығына кірудің қиындығы Жұмыссыз кедейлердің көптігі Шведтік үлгіЖұмыс орындарын құруға, кәсіби даярлау мен қайта даярлауға көп шығын жұмсау Еңбек нарығына жастардың жұмысқа орналасу қиындығы Еңбек ақы төлеудің төмен болуы Жапондық үлгі«Өмірлік жалдану» жүйесінің қолданылуы Бұл жүйе жастардың еңбек етуіне өз әсерін тигізуі Жастардың қызмет ету аясының тар болуы Қазақстандық үлгі Еңбек нарығын белсенді түрде жүргізу, жұмыспен қамту саясатын іске асыру Еңбекке орналастыру бойынша жалпы қоғамдық жүйенің жұмыс істемеуі Жас маманды жұмысқа алу кезінде мемлекет тарапынан кәсіпорындарға қолдау көрсетудің жоқтығы

Қазақстан республикасы Президентінің 2006 жылдың ақпан айындағы Жолдауында Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясы қарастырылды. Экономиканың аса маңызды басымды дамуының бірі бұл – мемлекет Басшысының «Жұмыспен қамтуды тұрақтандыру саясаты ең пәрменді саясаты болған және болып қалады» деп анықтаған қазіргі тұрақты саясат болып табылады. Барлық бағыттар бойынша бізде бағдарламалар бар, олар қозғалыссыз емес: біз халықаралық тәжірибені енгізіп және жаңа беталыстарға сәйкес, алға қойған міндеттерге жетуді жалғастыруымыз керек.

Еңбек нарығының негізгі көрсеткіші еңбек ресурсы болып табылады. Еңбек ресурстарының саны мен сапасы халықтың саны мен жас- жыныстық құрамына байланысты анықталады. Қоғамдық даму қажеттілігі мемлекеттің демографиялық процестерді қалыптастыруға белсенді араласуын міндеттейді. Демографиялық процестер өз табиғаты жағынан тікелей жоспарлау объектісі бола алмайды, бірақ оны жанама әдістер арқылы реттеуге болады. Ол қоғамның жалпы әлеуметтік-экономикалық саясатының құрамдас бөлігі болып табылады.

ЕҢБЕК НАРЫҒЫН РЕТТЕУ ЖӘНЕ ХАЛЫҚТЫ ЖҰМЫСПЕН ҚАМТУДЫ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ Қазіргі ғылыми өндірістер еңбек ресурсына жаңа көзқараспен қарауды талап етуде. Бұл арақатынастар макро деңгейінде ұлттық жұмыс күнін ақы төлеуде кемшіліктерінің сақтау саясатын білдіреді. Аралық деңгейде жұмыс ету жағдайлары шартты, ақысы төмен аймақтарға мамандардың жұмыс ету қызығушылығын арттыру