Шымкент қаласы Лермонтов атындағы 17 жалпы орта мектебінің биология пәні мұғалімі Сапарбекова Талша Мусакуловна

Витамины. Витамины – биологически активные вещества, необходимые для жизнедеятельности организма. Дәрумендер дегеніміз - ағзаның тіршілік әрекетіне қажет органикалық заттардың жеке чтобы.

Витаминдер (дәрумендер) Витаминдер (латыншаvita-тіршілік, өмір) тағамдық заттардың құрамында болатын ерекше ағзалалық қосылыстар. Олар ағзада ферменттің түзілуіне қатысады. Витаминсіз ағзаның өсуі дамуы және тіршілігін жалғастыруы мүмкін емс. Витамин жетіспесе - авитаминоз, ал шок тенты с көп бокса –гипервитаминоз деп аталады.

1880 жилы орыс дәрігері Н.И.Лунин өз эксперименттері негізінде ашты.

Дәрумендердің классификациясы Дәрумендер АДЕКВ1В1 В2В2 В6В6 В 12 НСРР Майда еритін Суда еритін

Витамин D (Кальциферол) Д (кальциферол) Сүйектердің қалыпты дұрыс дамуын қамтамасыз етеді; бұлшықет тону сын күшейтеді; ферментер жұмысына әсер етеді; ағзадағы кальций алмазуын жүзеге эстрады; күннің ультракүлгін сәулелері арқылы ағзада түзіледі; Кездеседі: Балық майында, бауырда, жұмыртқа сарыуызында т.б. кездеседі.

Тәулігіне қалыпты жағдайда D-дәрумені 2,5 мг. Жетіспесе:Фосфор– кальцийлік алмазу бұзылады; бойдың өсуі баяулайды; сүйек беріктігінен айырылады; аяқ сүйектері қисаяды; бас, қарын үлкен болады.

Витамин Е (токоферол) Е (токоферол) ағзаның зат алмазуына және көбеюіне әсер етеді. Кездеседі: көкөністерде, астық тұқымдастарында, өсімдік майында, жұмыртқада.

Тәулігіне қалыпты жағдайда Е-дәрумені 15 мг. Жетіспесе: әйелдерде бедеулікке ұшырайды кейде қаңқаның бұлшықтетері қатая бастарды.

Витамин К (филлохинон) К (филлохинон) 1935 жилы дат биохимигі Хенрик Дам анықтады, қан ұюына,ішекте органикалық заттардың сіңірілуіне қатысады; Кездеседі: Салат жапырағында, бауырда көп кездеседі; К витамині жетіспеушілігі өте сирек кездеседі, себебі ішек қабырғасында жеткілікті мөлшерде түзіледі.

Тәулігіне қалыпты жағдайда К-дәрумені 1 мг/1 кг. Жетіспесе: қан ұюы баяулайды.

Витамин А (ретинол) А (ретинол) Эпителий ұлпаларының дамуын,қалыпты өсуін ртетейді; ферментер жұмысын күшейтеді; көру пигменті – родопсиннің түзілуін қамтамасыз етеді; өсу витамині деп атайды. Кездеседі: Бауырда, сарымайда,балық майында көп.Өсімдіктекті өнімдерде-құрамында каротин бар сәбіз,қызан, асқабақ, тәтті қызыл бұрыш,өрікте көп.

Тәулігіне қалыпты жағдайда А-дәрумені 1,5 мг. Жетіспесе: тері құрғап жарылып, қасаң қабығы бұзылады, іңірде нашар көреді, ақшам соқыр ауруына шалдығады. Басыңызда қайызғақ пайда болады, тамағыңыздың сілемейлі қабықшасы жиі-жиі қабынады

Витамин В 1 (тиамин) Витамин В1 (Тиамин) Көмірсулар алмазуына қатысады; жүрек, бұлшықет, жүйке жүйесі мүшелерінің қызметін ртетейді; Кездеседі: тазартылмаған астық тұқымынының дәндерінде, бұршақ тұқымдастарында, жұмыртқа сарыуызында кездеседі; Тәулігіне: 2,3 мг.

Тәулігіне қалыпты жағдайда В 1 – 2,3 мг Жетіспесе: В1 витамині жетіспеуінен Бери- бери (полиневрит), сал ауруы пайда болды.

Витамин В 2 (рибовламин) Витамин В 2 (Рибофлавин) ХІХ ғасырдың 30 жылдары алғаш анықталды; зат алмазуға, көзге, қан жасалу мүшелеріне әсер етеді. Кездеседі: Етте, сүтте, бауырда, жұмыртқада,астық дәндерінде кездеседі; Тәулігіне: 3-4 мг.

Тәулігіне қалыпты жағдайда В 2 –3-4 мг Жетіспесе: Көздің мөлдір қабықшасы қабынады, ауыз қуысының сілемейлі қабықшасы қабынады, көзден жас ағады.

Витамин В 6 (пиридоксин) Витамин В6 (Пиридоксин) Ақуыз алмазуына қатысады; қантамырлар қабырғасында холестериннің жинақталуына кедергі жасайды; Кездеседі: Арпа, бауыр, бидай ұнтақтарында кездеседі. Тәулігіне: 2,3 мг.

Тәулігіне қалыпты жағдайда В 6 – 2,3 мг Жетіспесе: атеросклероздың дамуы; бауырдың семіруі;көкбауырдың бұзылуы; қалқанша безі қызметінің нашарлауы байқалады.

Витамин В 12 (цианкобаламин) Витамин В12(цианкобаламин) Қан жасушалары- эритроците, тромбоциттердің түзілуін жүзеге эстрады; Кездеседі: бауырда, бүйректе,балықта, жұмыртқада, кездеседі. Тәулігіне: 2-3 мг.

Тәулігіне қалыпты жағдайда В 12 – 2-3 мг Жетіспесе: қаназдық, көп жетіспесе адам өліп кетуі мүмкін,бұл дәрумен екіқабат әйелдерге және жемсау (зоб) ауруына шалдыққан адамдарға өте пайдалы.

Витамин С (аскорбиновая кислота) С (аскорбин қышқылы) Тотығу-тотықсыздану реакция айналымына қатысады; көптеген ферментер құрамына кіреді; ақуыз синтезіне қатысады; антиденелердің қалыптасуын жүзеге эстрады; дентин, шеміршектің қалыптасуына қатысады, ішекке темір элементінің сіңірілу процесін күшейтеді; бүйрек үсті бездерінде норадреналиннің түзілуін жүзеге эстрады; Кездеседі: Итмұрын, қара жидок, бүлдірген,апельсин, лимон, пияз, сарымсақ, қырыққабат, алма т.б. Тәулігіне мг қажет.

Тәулігіне қалыпты жағдайда С – мг Жетіспесе: Қызылиек қанталайды, қан кетеді; бұлшықтетер ауырады; қылтамырлар үзіледі; буын ауырады; тістер босап түседі; ағзаның ауруларға қарсы тұруы төмендейді, тез шаршау

Витамин РР (никотиновая кислота) Витамин РР (никотин қышқылы) ХХ ғасырдың 20 жылдары ғана қасиеті вертеле баста ты;тотығу реакцияларындағы катализатор-ферментердің құрамына енеді; май қышқылдарының синтезіне қатысады; аминқышқылдары айналымына қатысады; Кездеседі: бауырда, тете, жұмыртқада,қара нан, жер жаңғағынде көп кездеседі. Тәулігіне мг.

Тәулігіне қалыпты жағдайда РР – мг Жетіспесе: көңіл күйі өзгереді, теріде күлдіреген көпіршіктер пайда болады. Адам пеллагра ауруына шалдығады.

Дәрумендердің анықтамасы Дәрумендер дің аты Атқаратын қызметі Қандай заттарда кездеседі Дәрумен жетіспегенде шалдығатын аурулар

Сабақты бекіту Жұппен жұмыс. Ізденушілік жұмыс 1-топ Витаминнің маңызы 2-топ. Майда еритін витаминдер: 3-топ Суда еритін витаминдер:

Жорға Тіршілік, өмір деген мағына береді.... Витаминді тапқан ғалым?... Витаминнің жетіспеуінен болатын ауру... Адамға тәулігіне қажетті витамин мөлшері.. Витаминді көп пайдалану... Суда еритін витаминдер.... Көздің көруін жақсартады... Жас сәбилерде жетіспесе рахит ауруы п.б жетіспесе әйел бедеулікке ұшырайды.. Қанның ұюына қатысады жетіспесе адам құрқұлақ ауруына шалдығады......жетіспесе адам анимияға шалдығады.... Витаминдер Лунин Авитаминоз мг Гипервитаминоз С, РР, В чтобы А витамині Т витамині Е витамині К витамині С витамині В12 ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ?

Витаминдер (дәрумендер) Сұрақтарға жауап жазу