ته واوكه ری محازه ره ی پله ی گه رمی Temperature

ئامێره كانی پێوانه كردنی پله ی گه رمی Temperature Instruments هه موو ماده یه ك به گه رم داهاتن ده كشێ و به سارد داهاتن ده چێته وه بار یه ك ته نها ئاو نه بێ به پێچه وانه وه یه. جا بیرۆكه ی داهێنانی ئامێره كانی پله ی گه رمی ده وه ستێته سه ر زانینی هاوكێشه ی كشانی فیزیایی ماده كان كه له پێوانی پله ی گه رمی به كار دێن. له شوێنه سارده كانیش كحول له جیاتی جیوه به كاردێت، چونكه دره نگتر ده یبه ستێ. 1. ته رمۆمه تر Thermometer 2. گه رمی پێوی تۆماركه ر ( ته رمۆگراف Thermograph) 3. گه رمی پێوی پله ی گه رمی هه ره گه وره 4. گه رمی پێوی پله ی گه رمی هه ره بچووك 5. گه رمی پێوی شێدار 6. گه رمی پێوی پله ی گه رمی خاك

ته رمۆگراف Thermograph ته رمۆمه تر Thermometer

پێناسه ی زاراوه كانی پله ی گه رما پله ی گه رمی هه ره گه وره : بریتی یه له به رزترین پله ی گه رما كه له شه و و رۆژێكدا تۆمارده كرێت. پله ی گه رمی هه ره بچوك : بریتی یه له نزمترین پله ی گه رمی كه له شه و و رۆژێكدا تۆمار ده كرێت. ماوه ی گه رمی رۆژ Daily Range : بریتی یه له جیاوازی نێوان پله ی گه رمی هه ره گه وره و پله ی گه رمی هه ره بچوك. زیاده ڕۆیی پله ی گه رمی : بریتی یه له تۆماركردنی پله ی گه رمای زۆر نزم یان زۆر به رز یاخود تۆماركردنی ماوه ی گه رمی زۆر به رز. بۆ نمونه تۆماركردنی به رزترین پله ی گه رما 58 پله ی سه دی له جیهاندا له وێستگه ی عه زیزیه له وڵاتی لیبیا له ساڵی 1922 ، یان تۆماركردنی نزمترین پله ی گه رمی (-88.3 ) پله ی سه دی له ساڵی 1983 له وێستگه ی ڤۆستۆك له كیشوه ری جه مسه ری باشور.

ره وتی رۆژانه ی گه رمی Diurnal Temperature كاتێ رۆژهه ڵدێ ئه و بڕه وزه یه ی كه زه وی وه ریده گرێ زیاتره له وه ی كه وا ونی ده كات، بۆیه گه رمدادێ. له نیوه ڕۆش بڕی تیشكی خۆر ده گاته ئه وپه ڕی، بۆیه به رده وام پله ی گه رمی به رزده بێ. دوای نیوه ڕۆ به هۆی لاربوونی خۆر بڕی تیشكی گه یشتوو به ره و كه می ده چێ. كاتێ بڕی به ده ست هاتووی تیشكی خۆر یه كسانده بێ به بڕی له ده ست دراو، ئه وا به رزترین پله ی گه رمی ئه و رۆژه تۆمار ده كرێ. ئه وه ش ده كاته ده وروبه ری كاتژمێر 3 ی دوای نیوه ڕۆ. دواتر به به رده وامی تیشكی له ده ست دراو له وه رگیراو زیاتر ده بێ. دوای ئاوابوونی خۆر پله ی گه رمی له دابه زین به رده وام ده بێ. نزمترین پله ی گه رمی كاتێ تۆمارده كرێ كه زه وی زۆرترین بڕی وزه له ده ست ده دا له شه ودا، ئه و كاته ش ده كاته پێش خۆر هه ڵاتن.

ره وتی رۆژانه ی گه رمی

ره وتی ساڵانه ی گه رمی Annual Temperature كاتێ خۆر ستونی ده بێ له سه ر هێڵی یه كسانی له مانگی ئازار خۆر به رده وام ده بێ له جوڵه به ره و باكور. بۆیه پله ی گه رمی له و وه رزه به رزده بێته وه. له و كاته دا بڕی وزه ی به ده ست هاتوو زیاتره له وزه ی له ده ست دراو. له مانگی حوزه یرانیش خۆر له سه ر خولگه ی قرژاڵ ستونی ده بێت. له و كاته دا تیشكی وه رگیراو زۆر زیاتره له ون بوو. كاتێكیش خۆر تاراده یه كی باش له حولگه ی قرژاڵ دور ده كه وێته وه ، ئه وا بڕی وزه ی وه رگیراو یه كسانده بێ به وزه ی له ده ست دراو. له و مانگه دا به رزترین پله ی گه رمی تۆمارده كرێ، كه ده كاته مانگی ته موز له ناوچه كیشوه ریه كان و مانگی ئاب له ناوچه ده ریاییه كان. له مانگی ئه یلول خۆر ستوونی ده بێ له سه ر هێڵی یه كسانی. له مانگی ك 1 كاتێ خۆر له دوورترین خاڵه له نیوه ی باكور، وزه ی ونبوو زیاتره له وزه ی به ده ست هاتوو. دواتر كاتێ خۆر به ئاراسته ی هێڵی یه كسانی دێته وه ئه وا وزه ی له ده ستدراو یه كسانه به وزه ی وه رگیراو. له و كاته دا نزمترین پله ی گه رمی تۆمارده كرێت. ئه وه ش ده كاته مانگی ك 2 له ناوچه ی كیشوه ره كان و مانگی شوبات له ناوچه ده ریاییه كان، ئه وه ش ده گه ڕێته وه بۆ سروشتی ئاو و خاك.

ره وتی ساڵانه ی گه رمی جیهان

ئه و هۆكارانه ی كه كارده كه نه سه ر دابه شكردنی گه رمی 1. تیشكی خۆر Solar Radiation : بڕی زۆری تیشكی خۆر پله ی گه رمی به رزده كاته وه. پله ی گه رمی له نێوان هه ردوو خولگه به رز ده بێته وه به هۆی به رزی بڕی تیشكی خۆر، به ڵام له جه مسه ره كان داده به زێ. 2. دابه شبوونی ئاو و وشكانی Distribution of Water and Land: ئاو به هێواشی وزه وه رده گرێ و به هێواشی ده یداته وه ، به ڵام وشكانی خێرا وه ریده گرێ و خێراش ده یداته وه. ئه وه ش ده گه ڕێته وه بۆ : أ - تیشكی خۆر تا 60 م له ئاودا ده چێته خوارێ، به ڵام له وشكانی له سانتیمه ترێ زیاتر نابڕێ. ب - رووی ئاو بڕێكی زۆر وزه له به هه ڵم بوون به فیڕۆ ده دا به ڵام له وشكانی هه مووی بۆ به رزكردنه وه ی پله ی گه رمی به كار دێت. ج - گه رمی جۆری ئاو به رزتره ، گرامێك له ئاو پێویستی به یه ك گه رمۆكه هه یه بۆ ئه وه ی یه ك پله ی گه رمی به رز بێته وه ، به ڵام خاك پێوییستی به نزیكه ی 0.5 گه رمۆكه هه یه. د - گه رمی له ئاودا له رێی هه ڵگرتن ده گوازرێته وه كه خێتره له گه یاندن كه وا له وشكانی گه رمیی پێ ده گوازرێته وه.

3. ته وژمی زه ریا Ocean Current ته وژمه كانی زه ریا كاریگه ری راسته وخۆیان هه یه له سه ر دابه شكردنی پله ی گه رمی، به ڵام ئه م كاریگه ریه تایبه ته به ناوچه كه ناریه كان. ته وژمی ساردی زه ریایی پله ی گه رمی ئه و كه نارانه داده به زێنێ كه به نزیكی تێده په ڕێ. به ڵام ته وژمه گه رمه كان پله ی گه رمی كه ناره كان به رزده كه نه وه. 4. به رزی له ئاستی رووی ده ریا Sea Level Altitude به به رزبوونه وه ی هه ر 100 م یه ك پله ی سه دی داده به زێ. ئه وه ش به هۆی دوركه وتنه وه له سه رچاوه ی گه رمی كه تیشكی زه وی یه. هۆكارێكی تر ئه وه یه به به رز بوونه وه هه وا ده كشێ و وزه ی ناو هه واش به سه ر روبه رێكی فراوانتردا دابه ش ده بێت و گه رمیی كه مده بێته وه. 5. هۆكاری ناوخۆیی Local Factors: وه كو به رگه رووه ك و رێژه ی تیشكدانه وه ی زه وی ( ئه لبیدۆ ).