1 КУРСИ ТАКМИЛИ ХИЗМАТЧИЁНИ ДАВЛАТИИ ЉУМЊУРИИ ТОЉИКИСТОН СИЁСАТИ ДАВЛАТИИ ИТТИЛООТИИ ЉУМЊУРИИ ТОЉИКИСТОН Душанбе, феврали соли 2009

СИЁСАТИ ДАВЛАТИИ ИТТИЛООТИИ ЉУМЊУРИИ ТОЉИКИСТОН Сиёсати иттилоотии давлатии Љумњурии Тољикистон – ин љузъи узвии сиёсати беруна ва дохилии Љумњурии Тољикистон буда фаъолияти системањои маќомоти њокимияти давлатиро дар соњаи иттилоотї муайян менамояд.

Консепсияи сиёсати давлатии иттилоотии Љумњурии Тољикистон бо Фармони Президенти Љумњурии Тољикистон аз 30 апрели соли тасдиќ шуд.

Заминаи њуќуќии Консепсия Конститутсияи (Сарќонуни) Љумњурии Тољикистон, Ќонуни Љумњурии Тољикистон «Дар бораи матбуот ва дигар воситањои ахбори омма», Ќонуни Љумњурии Тољикистон «Дар бораи иттилоотонї», Ќонуни Љумњурии Тољикистон «Дар бораи алоќаи барќї», Ќонуни Љумњурии Тољикистон «Дар бораи њуљљати электронї», Ќонуни Љумњурии Тољикистон «Дар бораи иттилоот», Ќонуни Љумњурии Тољикистон «Дар бораи њифзи иттилоот», Ќонуни Љумњурии Тољикистон «Дар бораи имзои электронии раќамї», Кодекси граждании Љумњурии Тољикистон, Консепсияи амнияти иттилоотии Љумњурии Тољикистон, Стратегияи давлатии «Технологияњои иттилоотию коммуникатсионї барои рушди Љумњурии Тољикистон», Паёмњои Президенти Љумњурии Тољикистон ба Маљлиси Олии Љумњурии Тољикистон, дигар санадњои меъёрии њуќуќие, ки соњаи иттилоотию сиёсии Љумњурии Тољикистонро танзим мекунанд, ташкил менамоянд.

КОНСЕПСИЯИ СИЁСАТИ ИТТИЛООТИИ ДАВЛАТИИ ЉУМЊУРИИ ТОЉИКИСТОН Консепсияи сиёсати иттилоотии давлатии Љумњурии Тољикистон – ин системаи диди расмии давлат оиди маќсад, вазифањо, принсипњо ва самтњои асосии фаъолият дар соњаи иттилоотї мебошад.

Мазмуни Консепсия Консепсия аз преамбула, 5 боб ва хулоса иборат аст: I. Муќаррароти асосии Консепсия II. Роњњои татбиќи Консепсия III. Сиёсати иттилоотї дар шароити экспансияи иттилоотї IV. Таъминоти иттилоотии амнияти давлатї V. Сиёсати иттилоотию нуфузии Љумњурии Тољикистон VI. Xулоса

Дар шароити љањонишавии иттилоотии иљтимоию сиёсї, иќтисодї, минтаќабандии он, ки шаклњои бештари њущдордињандаи таъсири иттилоотиро касб мекунад, зарурати нигоњдорї ва њифзи манфиатњои миллии Љумњурии Тољикистон дар соњаи иттилоот, таъмини амнияти онњо аз тариќи тањияи њуљчати консептуалии муайянкунандаи сиёсати давлатї дар ин соња - консепсияи сиёсати давлатии иттилоотї (минбаъд Консепсия) ба миён омадааст.

Объект ва Субъекти Консепсия Объекти сиёсати иттилоотї муносибатњои иттилоотии чамъиятї ё муносибатњои байни субъектњое, ки ба љамъоварї, ташаккул, тањлил, интишор ва истифодаи иттилоот ба манфиати шахсият, љомеа ва давлат машѓе воситањои ахбори оммаи чопї ва электронї, инчунин њуќуќ ва амнияти иттилоотї мебошанд. Субъектњои сиёсати иттилоотї шахсони њуќуќї (маќомоти њокимият ва идораи давлатї, маќомоти худидораи мањаллї, иттињодияњои љамъиятї, соњибони воситањои ахбори омма ва ѓайра), шахсони воќеии Љумњурии Тољикистон ва давлат мебошанд.

Самтњои стратегии сиёсати давлатии иттилоотї ташкил, рушд ва таъмини амнияти захирањои давлатии иттилоотї; истифодаи васеи технологияњои иттилоотї дар идоракунии давлатї ва дар идораи системањои иљтимої, иќтисодї ва ѓайра; эљод, дастгирї ва такмили нуфузи иттилоотии Тољикистон бо роњи истифодаи босамари технологияњои иттилоотї њифзи манфиатњои иттилоотии давлат, таъмини амнияти иттилоотии давлат, дифоъ аз њамлањои иттилоотї, тањдидњо ва амалиётп дигар, бартарафсозии онњо; воридшавї ба љомеаи иттилоотии љањонї.

Вазифањои афзалиятноки давлат дар татбиќи Консепсия ташкили механизми самаранок ва такмили идоракунии давлатии захирањои иттилоотї; таъмини талаботи иттилотии љомеа ва афрод; - ташкили заминањои иттилоотии рушди љамъиятии устувор ва босуботи Љумњурии Тољикистон; Њалли масъалањои афзалиятноки сиёсати давлатии иттилоотї бо роњњои зерин ба даст меоянд: иттилоотонии сохторњои маќомоти њокимияти давлати, созмону муасснса ва корхонањо сарфи назар аз шакли моликият; ташкил ва истифодаи самараноки захирањои иттилоотии давлатї ва таъмини дастёбии васеъ ва озод ба онњо, инчунин таъмини шањрвандон бо иттилооти дорои ањамияти љамъиятї; - рушди воситањои ахбори оммаи мустаќили дорои тамоюли иљтимої; - такмили заминаи меъёрии њуќуќии бунёди љомеаи иттилоотї.

Мушкилоти эљоди стратегияи татбиќи Консепсия сиёсати давлатии иттилоотї аз тањлили вазъи воќеии захирањои иттилоотии вобаста ба заминањои иљтимоию сиёсї ва иќтисодии давраи гузариш бармеояд ва дорои хусусиятњои зерин мебошад: номувофиќии сатњи рушди инфраструктурањои иттилоотию коммуникатсионї ба талаботи љомеа; набудани маблаѓгузории буљетии захирањои иттилоотии мављуда ва бунёди захирањои иттилоотии нав; вуљуд надоштани саноати истењсоли воситањои техникї ва иттилоотию коммуникатсионї, вобастагии бозори иттилоотию коммуникатсионии Љумњурии Тољикистон аз воситањои техникии инњисороти љањонї ва мутобиќан ба ин - набудани заминаи мањаллии васли тањљизоти электронї, аз љумла комютерњо, аз њисоби ќисмњои воридотї; набудани системаи омўзиши муттамарказ ва ташаккули афкори омма тавассути истифодаи технологияњои иттилоотию коммуникатсионї; тањия нашудани заминаи ягонаву томи њуќуќї ва маъноии майдони иттилоотї; сатњи нокифояи муљањњазгардонии иттилоотию коммуникатсионии маќомоти њокимият ва идораи давлатї; мављуд набудан ё инкишофи сусти шабакањои минтаќавї дар маќомоти марказї ва мањаллии њокимияти давлатї ва маќомоти худидораи мањаллї.

Роњњои татбиќи Консепсия Татбиќи Консепсия аз хусусиятњои мављудаи сиёсї, иљтимоию иќтисодї ва иљтимоию фарњангии рушди Љумњурии Тољикистон вобаста аст

Роњњои татбиќи Консепсия - таъсиси маќомоти ягонаи идораи давлатї оид ба танзими фаъолияти матбуот, телевизиону радио, коммуникатсияи омма бо дарназардошти татбиќи ислоњоти системаи идораи давлатї; - ќабул ва амалї намудани Барномаи фарогирии пурраи ањолии Љумњурии Тољикистон бо барномањои телевизион ва радиоњои давлатии љумњуриявиву мањаллї; - роњ надодани тобеъгардонии воситањои ахбори омма ба манфиатњои вазъии њокимият, тиљорат, гурўњи шахсон ва имконияти таъсиррасонии онњо ба воситањои ахбори омма (фишори бевосита, таъмини воситањои ахбори омма бо иттилооти нопурра, номуайян, таѓйирдодашуда ё бардурўѓ, фиреби мањз, пешгирии пурзўр шудани таъсироти вазъї ба воситањои ахбори омма ва ѓайра); такмили конунгузорї дар кисми кафолати озодии сухан ва иттилоот, интишори озоди иттилооти оммавї, роњ надодан ба таблиѓи зўроварї ва тањаммулнопазирї тавассути воситањои ахбори омма, таъмини гуногунандешї дар воситањои ахбори омма, дастрасї ба иттилооти расмї, роњнамоии воситањои ахбори омма ба усулњои бунёдии сиёсати иттилоотї; роњ надодан ба табдили воситањои ахбори омма ба олоти истифодаи ѓаразноки технологияњои таъсиррасонии иттилоотї ба ањолї, барномакунонии муљаддади одам, фосиќшавии маънавї ва фасоди ахлоќии ў, пешгирии найрангбозии иттилоотї, ки эхсосоти тангназарона, нигилистї ва дигар эњсосоти барои љомеаи Тољикистон ѓайри ќобили ќабулро ташаккул медињад;

Роњњои татбиќи Консепсия - муќовимат ва бартарафсозии њамла ва ѓасби иттилоотию психологї ва иттилотию фарњангї ва дигар амалњои тањдидовар; - фароњам овардани шароити ташкилї, њуќуќї, иќтисодї ва технологї барои аз љониби воситањои ахбори омма самаранок иљро шудани вазифаи расондани иттилооти воќеї ба ањолї, нињодњои иљтимої ва давлат; танзими хуќуќии љавобгарї барои њуќуќвайронкунињо дар соњаи иттилоотї; тањияи тадбирњои њуќуќї, иќтисодї ва ташкилие, ки дар фаъолияти воситањои ахбори омма тавозуни манфиатњои давлат, љомеа ва афроди алоњидаро таъмин менамоянд; њалли масъалањои рушди фаъолияти воситањои ахбори оммаи љумњуриявиву мањаллии давлатї, мавќеъгирї нисбат ба воситањои ахбори оммаи ѓайрињукуматї; таъмини тањрири њуќуќии конунгузории амалкунанда дар соњаи матбуот ва воситањои ахбори омма мувофиќан бо таѓйирёбии шароити сиёсї, иќтисодї ва иљтимої; риояи ќатъии меъёрњои луѓавии забони давлатї, роњ надодан ба вайронкунии онњо, талќини эњтироми онњо дар воситањои ахбори омма.

Сиёсати иттилоотї дар шароити экспансияи иттилоотї Фаъолиятњои иттилоотии хадафноки берунї ва/ё дохилї ва тадбирњои хусусияти ѓасбкунидошта метавонанд барои манфиатњои давлатии Љумњурии Тољикистон хатарнок бошанд. Ин њолатњоро метавон њамчун вазъияти махсус арзёбї намуд. Вазъияти махсуси иттилоотї дар иншооту нињодњои иттилоотї метавонад њангоми пайдоиши хатари беруна, ѓасби иттилоотї, њамчунин њангоми офатњои табиї, њолатњои фавќулодда, амалњои террористї, њолатњое, ки бо амалњои барои љомеа хатарнок ба вуќўъ пайвастаанд ва ѓайра ба миён оянд. Пайдоиши чунин вазъият вобаста ба афзудани ошкории иттилоотии љомеа, ки дар натиљаи боло рафтани сатњи ошкории захирањои иттилоотии давлатї ва рушди нињодњои демократї ба амал меоянд, низ аз эњтимол дур нест. То андозае бењудудии ошкории иттилоотии системаи идоракунии давлат метавонад боиси тањриби устувории он ва ќисман аз даст додани идораи вазъият гардад, ки он дар шароити рушд надоштани технологияњои иттилоотию идоракунї мумкин аст сабаби бесарусомонињо гардад. Дар маљмўъ ин њама боиси аз даст рафтани назорат аз болои система мегардад.

Сиёсати махсуси таъминоти иттилоотии маќомоти њокимияти давлатї ва субъектњои иттилоотї таъмини бе осеб нигоњ доштани система ва захирањои давлатии иттилоотї, инчунин воситањое, ки кори онњо фаъолияти мутаќобилаи байни худ, ањолї ва ташкилотњоро таъмин менамояд; тањияи санадњои меъёрие, ки фаъолиятро оид ба нигоњдории иттилооти давлатї дар вазъияти махсус танзим менамоянд; мунтазам гузаронидани санљишу тамринњо бо нишон додани вазъияти махсус; ташкили механизми расонидани иттилоот ва нигоњдории он дар минтаќањои вазъияти махсус; ташкил ва таќвияти таъмини пахши мунтазами барномањои телевизион ва радиои ватанї дар минтаќањои наздисарњадие, ки дар он таъсири иттилоотии маќсаднок ба ањолии Љумњурии Тољикистон бештар ба чашм мерасад; муњайё сохтани заминањои меъёрї ва техникие, ки дорои маводи иттилоотии намунавї барои фаъолияти зудамал ва пурмањсул дар вазъияти махсус мебошанд; омўзиш ва тањлили таљрибаи чањонии сиёсати иттилоотї дар вазъияти махсус; баланд бардоштани фарњанги иттилоотии амнияти ањолї; танзими љараёнњои иттилоотї дар воситањои ахбори омма ва коммуникатсияи омма; мањдудкунии таносуби реклама ва мўњтавои асосї дар воситањои иттилоотї (рўзномањо, маљаллањо, фазои интернетї ва ѓайра).

Таъминоти иттилоотии амнияти давлатї Сиёсати иттилоотї бо сиёсати давлатии иттилоотии таъмини амнияти Љумњурии Тољикистон тавассути низоми амнияти иттилоотї, ки Консепсияи амнияти иттилоотии Љумњурии Тољикистон мукаррар мекунад, зич алоќаманд аст. Низоми амнияти иттилоотї ба таъмини нигоњ доштани сирри давлатї ва асрори дигар, њимояи захирањои иттилоотї ва инфраструктураи иттилоотию коммуникатсиони аз таъсири иттилоотие, ки барои амнияти давлатї хатарнок мебошанд, равона карда мешавад. Проблемањои вобаста ба имкониятњои истифодаи воситањои иттилоотию равонии таъсиррасонї, ки он љанбаи тањдидњои имконпазир ба амнияти шахсї ва чамъиятї мебошад, таваљљўњи махсусро касб менамояд. Масъалаи љиддие, ки тањлили амиќ ва таваљўхи доимиро такозо дорад, њимояи иттилоотї дар робита бо љоришавии мубодилаи иттилоотии байналмилалї тавассути шабакањои байниминтакавї ва глобалї аст.

Сиёсати иттилоотию нуфузии (информационно-имиджиевая политика) Љумњурии Тољикистон Нуфузи давлат аз фаъолияти мураттаб ва муназзаме иборат аст, ки талошу нерўи маќомоти њокимият ва идораи давлатї, васоити ахбори омма, љомеаи илмї, созмонњои љамъиятї, доирањои сиёсї ва тиљоратиро њидоят ва муттањид месозад. Таъсирноктарин ва босамартарин воситаи эљоди нуфуз ва таъмини он матбуот ва воситањои ахбори омма мебошанд. Матбуоти даврї: радио, телевизион, захирањои фазои интернетї дар маљмўъ муњимтарин нињоди иљтимої буда, бо сабаби оммавї будан, теъдоди зиёди нашр, мудовимот ва афзоиш дорои имкониятњои васеъ ва ќудрати таъсир ба ташаккули афкор ва шуури омма мањсуб меёбанд. Аз ин рў, ин нињод бояд фишанги асосии татбиќи сиёсати иттилоотию нуфузи давлат бошад.

Татбиќи сиёсати давлатии нуфузи иттилоотии Љумњурии Тољикистон таъсиси маркази ягонае, ки барои њамоњангсозии фаъолияти маќомоти њокимият ва идораи давлатї, воситањои ахбори омма љињати истифодаи иттилоот дар роњи амалигардонии сиёсати нуфузи иттилоотї масъул аст; таъсиси рўзномаи њаррўзаи оммавї бо забони тољикї ва забонњои дигар (вобаста ба талаботи љомеа), бо нархи дастрас; истифодаи густурдаи имкониятњои мубодилавии шабакањои мањаллї, минтаќавї ва глобалї барои тавсеаи фазои иттилоотї; дар шабакањои глобалї ва минтаќавї ташкили њузури он-лайн, конфронсњои аудио ва видеои интернетї, омўзиши афкори омма, нашри мавод; таъмини дастрасии воситањои ахбори омма барои шањрвандон аз тариќи интишори рўзномањои пуриттилову хушсифат ва арзон кардани хизматрасонии почта; тањия ва такмили воситањои эљод ва муаррифии нуфуз, яъне маљмўи технологияњои рекламавї, сиёсї ва пиар оид ба коркарди консепсияи сиёсати иттилоотии таъмини нуфузи мамлакат барои њоричиён бо дарназардошти хусусият ва навъњои фарњангњои миллї.

Вазифањои коммуникативї, иљтимої ва геополитикии фазои иттилоотї Барои њадафњои Консепсия дар марњилаи кунунии татбиќи сиёсати иттилоотии давлат истифодаи вазифањои коммуникативї, иљтимої ва геополитикии фазои иттилоотї хеле муњим аст. Коммуникативї будан тавассути иртиботи фаромарзї, мубодилавї ва мобилии субъектњои гуногуни фаъолият муњити мубодилаи иттилоотиро фароњам меоварад. Иљтимої будан њайати љомеаро таѓйири шакл дода ба ин васила хислат ва мўњтавои муносибатњои чамъиятиро дигаргун месозад. Вазифаи геополитикии фазои иттилоотї аз тариќи бунёди захирањои иттилоотї ањамияти захирањои дигар (табиї, инсонї, сармоягузорї, илмию техникї, тиљоратї)-ро таѓйир дода, фазои нави муносибатњои геополитикиро эљод мекунад. Татбиќи Консепсия барои пешоянди наздик ташаккул ва рушди фазои ягонаи иттилоотию фарњангиро хамчун шарти зарурии вањдати сиёсї ва маънавии ањолии Љумњурии Тољикистон ва вуруди кишварро ба љомеаи иттилоотии чањонї таъмин менамояд.

1.Њаст! СИ озодиро мањдуд ва пахш менамояд; 2.Дар ЉТ бесарусомонии иттилоотї љорист – СИ умуман нест; 3.Набудани СИ – ин худ сиёсат аст. Дар Тољикистон СИ њаст ё не? – 3 аќида

ТАМСИЛАЊОИ (МОДЕЛЊОИ) СИ 1) тоталитарї, механистї; 2) манипулятивї (найрангбозона): 3) муколамавї тамсилаи демократї. Имрўз дар фазои иттилоотии ЉТ - бештар хаос бошад њам, аммо љузъњои тамсилаи 1 ва 2 бештар вомехўранд. Тамсилаи 3 – дар зинаи тавлид аст.

ХУСУСИЯТЊОИ ИСТИФОДАИ ТИ ДАР МЊД Мустаќилияти фаъолияти манбањои асосии иттилоъ; Пуррагии фарогирии фазои иттилоотие, ки барои ќабули ќарори њал (управленческое решение) зарур аст; Њаддалимкон нест кардани «халал»-и («шум») иттилооти ва ба роњбарияти олимаќом пешкаш кардани иттилои барои њали масоили идоракуни зарур; Бо мурури гузориши иттилоъ аз сатњи поён ба сатњи оли бештар чалб намудани манбањои коркарди тањлилии он; Таъмини амнияти коркард, њифз ва гардиши иттилоот;

МАСОИЛИ ЊАЛТАЛАБИ ИТТИЛООТОНИИ МЊД Эњтиёљи МЊД ба иттилои объективї, боваринок ва сариваќтї доир ба вазъи ин ё он соња, корхона ё мањалл бо сабабњои зер пурра конеъ намегардад: Фазои ягонаи иттилоотии ЉТ созмон дода нашудааст (ЗМ кам ва парокандаанд); Алоќамандии кунунии номукаммали байнињамдигарии иттилоотии маќомоти ЊД ба аниќ намудани масъулияти маќомот оиди созмон ва таъмини фаъолияти захирањои иттилоотї мусоидат намекунад; Барномањои љумњуриявї ва мањаллї оиди иттилоотонї хамљур набуда, ба такроркорї дар амал ва ѓайрисамаранок истифодабарии воситањои бе ин њам ночизи буљетї оварда мерасонанд; Дар љараёни навтаъсиси иттилоотонии МЊД њамоњангсозии умумї вуљуд надорад.

ОЁ ИДЕОЛОГИЯИ ДАВЛАТЇ ЗАРУР АСТ? Бе идеологияи давлатї сиёсати иттилоотии самараноки давлатї ѓайриимкон аст; Бе таъмини озодии «њокимияти иттилоъ» озодии инсонро дар давлати озод ноил шудан мушкил аст.

«... њокимияти иттилоъ – ягона њокимиятест, ки ба шарофати рушди техника мутассил пурзўр мегардад. Сабаби ин: њељ кас иттилоъро нодидагирї карда наметавонад … (Жан-Луи Серван-Шрейбер – медиамутахассис) Њокимияти иттилоъ тавассути сиёсати иттилоотї, коммуникатсионї амалї мегардад.