Культурна-маўленчы кампанент у арганізацыі аўдыявізуальнага тексту Міхалевіч Дарына Вітальеўна Навуковы кіраўнік: кандидат філалагічных навук, дацэнт Цікоцкі Аляксандр Міхайлавіч

Змест Актуальнасць працы Мэта:Задачы:Абект і предмет даследавання Навуковая навізна Палажэнні, якія выносяцца на абарону

Актуальнасць працы У апошняе дзесяцігоддзе прыйшло ўсведамленне того, что радыё і телебачанне – гэта бізнес, які прапануе продукт на продаж, а мова СМІ - адзін са сродкаў прыцягнення ўвагі аўдыторыі - способ дасягнуць камерцыйнага по спеху. Персона журналіста – стыржнёвая ў маўленчай рэчаіснасці журналісцкага тексту – становіцца канцэптуальна важной і для самой радыё- і телевізійнай кампаніі.

Сучасная практика дэманструе, что майстэрства аўтара выражаецца ў яго здольнасці адбіраць для свайго двора найбольш стылістычна дакладныя і дарэчныя для сітуацыі зносін славы і вырезы. Я чуў па радыё…, Гэта казалі па телебачанні…, Так сцвярджаў дыктар… Заўсёды СМІ выклікаюць вялікі дайвер у аудыторыі. Радыё і телебачанне зяўляюцца асноўнымі прапагандыстамі культуры вуснага маўлення і тым самыйм фарміруюць моўны густ эпохі.

Мэта: вызначыць асноўныя асаблівасці культуры маўлення сучасных аўдыявізуальных СМІ Беларусі і правесці аналіз культуры маўлення сучасных радыё- і телевізійных программ з пункту гледжання іх адпаведнасці моўным нормам і патрабаванням якасці добрага маўлення (дакладнасць, дарэчнасць, лінгвістычная разнастайнасць, вобразнасць, вырезанасць, чысціня).

даследаваць асаблівасці тексту, прызначанага для выходу ў эфір; разгледзець пазатэкставыя факторы, псіхалінгвістычныя, якія могуць істотна ўплываць на культуру маўлення журналіста; прааналізаваць лепшыя ўзоры сучаснай беларускай аўдыявізуальнай журналістыкі, вызначыць асаблівасці аўтарскага майстэрства; адзначыць памылкі, якія найчасцей сустракаюцца ў эфіры беларускага радыё і телебачання і причины іх узнікнення; на подставе навуковай літаратуры і сабранага фактычнага матэрыяла вызначыць агульныя тэндэнцыі фанетычнай арганізацыі мовы сучасных беларускіх радыё і телебачання. Задачы:

Абект і предмет даследавання абект беларускія аўдыявізуальныя СМІ предмет аўтарскія программы і проекты на беларускіх теле- і радыёканалах. Актуальнасць працы Актуальнасць працы Абект і предмет даследавання Абект і предмет даследавання Навуковая гіпотэза Навуковая гіпотэза Палажэнні, якія выносяцца на абарону Палажэнні, якія выносяцца на абарону Асноўныя вынікі

Навуковая навізна У вучэбнай і навуковай літаратуры сустракаюцца звесткі пра дзейнасць радыё і телебачання БССР і станаўленне аўдыявізуальных СМІ Беларусі ў постсавецкі (пераходны) перыяд. Гэта доследование - першая спроба вывучыць фанетычную арганізацыю тексту сучасных аўдыявізуальных СМІ Беларусі і вылучыць тэндэнцыі, якія прасочваюцца ў эфіры, пачынаючы з 2000-х гг. Навуковая навізна працы праяўляецца ў вызначэнні асноўных інтра- (унутрытэкставых) і экстралінгвістычных (пазатэкставых) фактораў, якія ўплываюць на культуру маўлення сучасных аўдыявізуальных СМІ Беларусі, а так сама ў выяўленні шэрагу типовых асаблівасцей, характерных для теле- і радыёэфіру.

Палажэнні, якія выносяцца на абарону 1. Соння вырезана прасочваюцца маўленчыя асаблівасці выражэння ў СМІ камунікатыўных установок. Калі раней, асабліва ў савецкія часы, моўная особа журналіста была параўнальна з пісьменніцкай сацыяльна-арыентаванай, пасіўна аўтарызаванай, то зараз праз призму светапоглядаў і індывідуальных меркаванняў журналіста вырезана выяўляецца асэнсаванне жыццёвых фактаў, якія ў публіцыстычным маўленні атрымліваюць пэўнае тлумачэнне і ацэнку з адпаведнымі каментарыямі. Актуальнасць працы Актуальнасць працы Абект і предмет даследавання Абект і предмет даследавання Навуковая гіпотэза Навуковая гіпотэза Палажэнні, якія выносяцца на абарону Палажэнні, якія выносяцца на абарону Асноўныя вынікі

Індывідуалізацыя выражаецца праз канцэнтрацыю ўвагі на аўтарскім я: я ведаю, что…, я чытаў у адным інтэрвю, что…, мне цікава, я нагадваю вам… і г.д., актуалізацыя модальных працэсаў у маўленні журналіста і вядучага вынікуе частотная ўжыванне звароту да аўдыторыі А это ведь очень много значит, правда?, А что вы думаете по этому вопросу, дорогие телезрители?, Я думаю, телезрители со мной согласятся, что…, асабовага займенніка мы ў значэнні аўтар і слухач/глядач Мы соння яшчэ не разумеем велічыні гэтай проблемы, Мы вельмі любім слухаць у вашей інтэрпрэтацыі дасціпныя жарты аўцюкоўцаў, Мы поздравляем нашего собеседника с юбилеем.

2. З другого боку, вырезана наглядаецца тэндэнцыя да максімальнага вуаліравання сваёй субектыўнасці пад відам абектыўнасці выкладу. Для гэтага выкарыстоўваюцца прыёмы паліфаніі тексту і гульні з прэцэдэнтнымі феноменамі ў разліку на зяўленне ў адресата патрэбных асацыяцый. Паліфанія праяўляецца ў выкарыстанні сродкаў дыялагічнасці (імітацыя дыялога, пытальна-адказная форма, прамыя пытанні-апеляцыі да адресата, рытарычныя пытанні, імператыўныя канструкцыі і г.д.). У якасці прэцэдэнтных феноменаў выкарыстоўваюцца ўсе іх віды: прэцэдэнтныя сітуацыі, імоны, выказванні…

ПРЫКЛАД: рэпартаж АТН, аўтар Дзмітрый Кахно спа ссылка на рэпартаж: cs.asp?id= cs.asp?id= Калі ў савецкія часы высокая ступень лексічнай разнастайнасці ў вкусных текстах лічылася негатыўнай зевай, якая ўскладняе ўспрыманне паведамлення, то зараз гэта паказчык багацця аўтарскага стилю. Журналісты ўсё часцей выкарыстоўваюць крылатые вырезы, метафоры, параўнанні, маўленчыя прыёмы гульні і іншыя вобразныя сродкі.

ПРЫКЛАД: рэпартаж АТН, аўтар Якаў Бута спа ссылка на рэпартаж: Але, на жаль, захапіўшыся моўнай гульнёй, творцы часта рызыкуюць патрапіць у маўленчую пастку, як гэта, напрыклад, адбылося ў сюжэце пра загадчика вясковага ФАПа. Карэспандэнт: У вёсцы Покрышава, что пад Слуцкам, Сяргея Іванавіча ведае, як гаворыцца, кожная собака. Ужо больш за шэсцьдзяс Ят гадоў он тут - мясцовы доктор Айбаліт. У ФАПе пять абсталяваных кабінетаў і нават аптека… Памятаем з дзяцінства, что доктор Айбаліт лячыў звяроў. Для мясцовых жыхароў такі інтэртэкст мог прагучаць як образа. Ды і апроч усяго, аўтар павінен быў ведаць, что собака ў беларускай мове мужчынскага роду.

4. У выніку зненаў у палітычным, эканамічным, сацыяльным, культурным жыцці грамадства маўленчая арганізацыя тэкстаў аўдыявізуальных СМІ трансфармавалася. Узрасла роля дыялагічнасці. Сціраюцца межи паміж вкусным маўленнем і пісьмовай традыцыяй. У СМІ назіраецца тэндэнцыя да дэмакратызацыі мовы, якая ў значной ступені фарміравалася пад уздзеяннем фактора разбурэння ўсяго савецкага. У апошняе дзесяцігоддзе рысамі аўдыявізуальных СМІ сталі свобода ў выборы фармулёвак, фамільярнасць у зносінах (з субяседнікам). Так, даследчыкі заўважаюць, что ў сучаснай журналісцкай практыцы зявілася тэндэнцыя адказу ад імя па бацьку ў асабістых імонах, что можа гаварыць аб крызісе аўтарытэтаў у грамадстве.

У мове сучасных СМІ сустракаецца шмат інтэрнацыянальных тэрмінаў. Асабліва шмат іншамоўных тэрмінаў у передачах і сюжетах пра эканоміку. Гэта можно патлумачыць тым, что рыначныя ідэі маюсь устойлівую широкую тэрміналогію, яркую ўжываюць справавыя колы ўсяго свету. На телеканалах і радыёстанцыях можно пачуць зніжаную лексіку (турэмна-блатны, міліцэйскі, армейскі, моладзевы і іншыя жаргоны). Ужыванне ў текстах СМІ эўфемізмаў, наадварот, прыводзіць да зніжэння ступені ненарматыўнай лексікі і павышэння ўзроўню культуры мовы. Часцей за ўсё эўфемічныя вырезы сустракаюцца ў программах на военную, медыцынскую і эканамічную тэматыку. Помощник по хозяйству – замест «прислуга», «домработница»; оператор машинного доения – замест «доярка» і інш.

У мове сучасных СМІ, не толькі аўдыявізуальных, з'яўляюцца новые клішэ. Приоритетное направление, национальные проекты, монетизация льгот, либерализация экономики, финансовый кризис. Новым становіцца і маўленчае "смецце". (как бы, на самом деле (замест літаратурнага «в самом деле»), достаточно (ясно), ужасно (очень), в этой связи (в связи с этим), озвучить (прочесть). Для тэкстаў СМІ так сама характерна інтэртекстуальнасць - адкрытасць тексту, уключэнне яго ў сацыяльна-культурны вопыт, здольнасць "адсылаць" аўдыторыю да агульнавядомых вобразаў, "да клішэ массовой культуры ". Сегодня, когда к нам едет ревизор, это еще вопрос, откуда он. Чаще всего им оказывается представитель так называемого внутреннего финансового контроля. Асабліва вялікай папулярнасцю карыстаецца маўленчы прыём гульні са словам. Дамінантай гэтага прыёму выступает іронія і сарказм. Не в цифрах счастье; Белорусский рубль идет по коридору на свет; Не так страшен черт, как его валютчик; Хорошими лидерами не рождаются, прекрасными лидерами становятся?; Кто не рискует, тот Мясникович; Белорусы из читающей нации превратились в считающую.

5. Адбываецца трансфармацыя жанровых формаў: Вялікае значэнне для прыцягнення аўдыторыі набывае інтэрмедыйнасць і інтэрактыўнасць, что вынікае на будове эфіру. Зусім не выпадкова новы від ФМ-журналістыкі зрабіў стаўку на размоўныя жанры. З'яўленне новых программ оказала ўплыў на ўвесь радыёэфір. Журналісты адмовіліся ад программ, падрыхтаваных на паперцы, узрасла дыялагізацыя эфіра. Зразумела, у гэтым можно знайсці і негатыў, але радыё стала бліжэй да слухача. Дыялагізацыя эфіру абумоўлівае папулярнасць жанру інтэрвю. Раней у аналітычным вяшчанні проблемы разглядаліся праз призму канкрэтнай жыццёвай сітуацыі з канкрэтным героем. Праз человека паказаць грамадства – якасць, яркую згубіла Беларускае радыё і адмаўляецца набываць зноў, аддаючы перавагу больш агульнаму і абстрактному асвятленню падзей.

Жанр аналітычная карэспандэнцыя, самый папулярны жанр мінулага стогоддзя, зараз сустракаецца даволі рэдка. Жанр журналісцкага расследования ў беларускіх СМІ стаў сапраўдным рарытэтам. Папулярны зараз жанр ток-шоу адносіцца да аналітычных передач і азначаецца як размоўнае відовішча. Ён сумяшчае ў сабе істотныя прыкметы дыялагічных (інтэрвю, дыскусія), документальных (заснавана на реальных падзеях), мастацкіх (экспрэсіўная форма) жанрах.

Дзякуй за ўвагу