Turbo Pascal 7.0 proqramla ş dırma dili

Proqramla ş dırma dili Pascal Paskal dili, ci ill ə rd ə İ sveç ali politexnik m ə kt ə binin informatika institutunun direktoru professor Niklaus Virt t ə r ə find ə n t ə l ə b ə l ə rin proqramla ş dırmanı öyr ə nm ə si m ə qs ə dil ə i ş l ə nib hazırlanmı ş dır.

Niklaus Virt Paskalın t ə kc ə t ə hsil üçün oldu ğ unu dü ş ünm ə k olmaz- N.Virt (1984-cü il): «Sübut olunmu ş dur ki, Paskal dili t ə lim m ə qs ə dil ə yaradılmı ş dır. Lakin t ə lim üçün yalnız bu dilin istifad ə olunması yegan ə yol deyil.....». * *

Pascal dili İ ll ə r keçdikc ə sübut olundu ki, bu dil t ə kc ə t ə lim m ə qs ə dil ə deyil, h ə m d ə mür ə kk ə b proqram t ə minatının yaradılması üçün populyar bir dil oldu. Paskal dilinin ba ş lan ğ ıc variantı m ə hdud imkanlara malik idi, indi is ə y ə ni onun geni ş l ə ndirilmi ş forması daha böyük imkanlara malikdir.

N ə üçün PASCAL? Paskal dili fransız alimi Blez Paskalın şə r ə fin ə adlandırılmı ş dır. B.Paskal 1642-ci ild ə birinci mexaniki hesablama ma ş ını icad etmi ş dir.Paskalın ma ş ını toplama ma ş ını idi.

Proqramlaşdırma dilləri haqqında əsas məlumat Proqramlaşdırma dilləri haqqında əsas məlumat Dil – i ş ar ə l ə r sistemidir. EHM dili (ma ş ın dili) – ikilik i ş ar ə l ə r sistemidir. Ona gör ə d ə yazılmı ş proqramı kompüterin ba ş a dü ş m ə si üçün kompüter ə aydın bir dil olmalıdır. Bu çevrilm ə prosesi translyasiya adlanır..

İ nterpretator v ə kompilyator Translyatorlar iki yer ə bölünür – interpretatorlar v ə kompilyatorlar: İ nterpretator proqramı s ə tirb ə s ə tir t ə rcüm ə edir v ə yerin ə yetirir. Kompilyator proqramı bütövlükd ə t ə rcüm ə edir, sonra is ə yerin ə yetirir.

İ nteqralla ş mı ş Turbo Pascal-7.0 mühiti İ nteqralla ş mı ş sistem ə a ş a ğ ıdakılar aiddir: M ə tn redaktoru Kompilyator Uy ğ unla ş dırma( Отладчик ) Arayı ş (sor ğ u) sistemi Proqramın icrası sistemi

Dilin əsas vasitələri Dilin əsas vasitələri Dilin simvolları – m ə tnl ə rin qurulmasında istifad ə olunan i ş ar ə l ə r. Dilin ə lifbası – Simvollar yı ğ ımı. Turbo Pascal 7.0-d ə dilin ə lifbası bunlardır: Böyük v ə kiçik latın h ə rfl ə ri Ə r ə b r ə q ə ml ə ri (0 – 9) simvollar + - * / =,. ; : _ ( ) { } və s. Xüsusi xidm ə ti ( зарезервированные ) sözl ə r

Turbo Pascal 7.0 –da komandalar, funksiyanın adları xüsusi xidm ə ti v ə ya ə vv ə lc ə d ə n mü ə yy ə nl əş dirilmi ş sözl ə rd ə n istifad ə olunur. Xidm ə ti sözl ə r üç qrupa ayrılır: operatorlar (READ, WRITELN v ə s.) Funksiya adları (SIN, COS v ə s.) Açar sözl ə r (VAR, BEGIN, END v ə s.) Dilin əsas vasitələri

Proqramın strukturu 1. Proqramın ba ş lı ğ l 2. T ə svir hiss ə si 3. Proqramın gövd ə si Paskal dilind ə ist ə nil ə n proqram mü ə yy ə nl əş dirilmi ş struktura malikdir:

Proqramın strukturu PROGRAM ad; Const; - sabitl ə rin t ə sviri; Var; - d ə yiş ə nl ə rin t ə sviri; BEGIN operator 1; operator 2; ….. operator n-1; operator n; Readln END.

İ xtiyari proqram istifad ə çi il ə giri ş -çıxı ş operatorları vasit ə sil ə mübadil ə edir. Giri ş v ə çıxı ş operatorları

Klaviaturadan informasiyanın daxil edilm ə si READ operatoru vasit ə sil ə yerin ə yetirilir. READ, operatoru vasit ə sil ə veril ə nl ə r daxil edilirv ə onun i ş i veril ə nl ə ri daxil ed ə n ə q ə d ə r davam edir. Yazılı ş ı bel ə dir: READ( а,b,...) READLN( а,b,..,), burada а,b,... – daxil edil ə n d ə yi şə nl ə rin adlarıdır READLN – ENTER klavi ş i basılana q ə d ə r öz i ş ini görür. READ giri ş operatoru

WRITE çıxı ş operatoru İ nformasiyanı ekrana çıxarmaq üçün WRITE Operatorundan istifad ə edilir. Yazılı ş ı bel ə dir: WRITE( а,b,...) WRITELN( а,b,..), burada а,b,... – çıxı ş da olan sabitl ə r, d ə yi şə nl ə r v ə ifad ə l ə r siyahısıdır.

WRITE çıxı ş operatoru 1. WRITE(2*2) – 4 ə d ə dini ekrana çıxarır 2.WRITE(2*2=) – ekrana çıxarır: 2*2= 3. WRITE(2*2=, 2*2) – ekrana çıxarır: 2*2=4

mühiti Turbo Pascal 7.0 mühiti bağlayan düymə Faylın adı Pəncərənin nömrəsi Masştab düyməsi Sürüşdürmə zolağı Redaktə olunası sətrin nömrəsi Номер позиции в строке

İ ki tam ə d ə din hasilini hesablayan ilk proqram: Program p1; Var a,b,с: integer; { tam ədədlərin təsviri} Begin WriteLn(probellə ayrılan 2 tam ədəd daxil edin:'); ReadLn(a,b); с:=a*b; WriteLn(onların hasili bərabərdir: ', с); ReadLn End.

Proqramın kompilyasiyası - Proqram yazıldıqdan sonra m ə tn ma ş ın koduna çevrilm ə lidir. Bunun üçün ba ş menyuda - Compile menyusunda Compile (v ə ya Alt+F9). Ə vv ə lc ə kompilyator proqramın sintaktik s ə hvl ə rin olub-olmamasını yoxlayır. S ə hv tapılsa, kursor s ə hv tapılan yerd ə dayanır v ə s ə hvi qırmızı fonda sarı r ə ngl ə bildirir.

Proqramın yerin ə yetirilm ə si Bunun üçün Run menyusunda Run (v ə ya Ctrl+F9). Bundan sonra ekranda bel ə bir m ə lumat yazılır: probell ə ayrılan 2 tam ə d ə d daxil edin: Kursor növb ə ti s ə trd ə dayanır. Probell ə ayrılan 2 tam ə d ə di daxil edib düym ə sini basırıq, bundan sonra bel ə bir m ə lumat ekrana çıxır: onların hasili b ə rab ə rdir:... Nöqt ə l ə rin yerin ə cavab yazılır v ə düym ə si basılana q ə d ə r m ə lumat ekranda qalır

Proqramın yadda saxlanılması Proqramı yadda saxlamaq üçün: - Ə sas menyuda File seçirik; - Save v ə ya Save as...; - Açılan p ə nc ə r ə d ə fayla ad verilir v ə düym ə si basılır.