Ес адамның бұрын көрген, естіген, білген нәрселері мен бейнелерін ойында ұзақ уақыт сақтап, қажет кезінде қайта жаңғырту қабілеті, жүйке жүйесінің негізгі қызметтерінің бірі.жаңғыртужүйке жүйесінің Адамның есте сақтау қабілеті үнемі дамып, жетіліп отырады.

Қазақ ғұламасы Абай ес туралы Отыз бірінші сөзінде: Естіген нәрсені ұмытпастыққа төрт түрлі себеп бар: бірінші көкірегі байлаулы берік болмақ керек; екінші сол нәрсені естігенде иә көргенде ғибратлану керек, көңілденіп, ынтамен ұғу керек; үшінші сол нәрсені ішінен бірнеше уақыт ойланып, көңілге бекіту керек; төртінші ой кеселді нәрселерден қашық болу керек, дейді.АбайОтыз бірінші сөзінде

Психикалық белсенділік сипатына байланысты ол қимыл-қозғалыс есі, эмоциялық-сезімдік ес, бейнелі-көрнекілік ес және сөздік-мағыналық (логикалық) ес болып бөлінеді. Іс-әрекеттің мақсат сипатына қарай ерікті ес, еріксіз ес болып бөлінеді. Адамның ақпаратты қанша уақытқа дейін есте сақтай алатындығына қарай қысқа ес және ұзақ мерзімді (түпкілікті) ес, сондай-ақ, шұғыл ес болып бөлінеді. Психикалық эмоциялық(логикалық)ақпаратты

Ал арнайы есте қ алдыру ү шін мынадай шарттар қ ажет: 1) арнайы ма қ сат қ ою, оны ме ң геруге ұ мтылу; 2) Есте қ алдыруды ң қ о ғ амды қ, т ә жірибелік м ә ніні ң адам қ ажетіне байланысты болуы; 3) Есте қ алдыруды жоспарлап, о қ ы ғ ан материалдарды ң ішінен еске т ү серлік т ү йінді м ә селелерді ң м ә нін білу; 4) сол м ә н-ма ғ ыналарды т ү сіну ү шін оларды ойлау процесімен ты ғ ыз ұ штастыру; 5) қ абылда ғ ан н ә рселерді ө з с ө зімен құ растыру, с ө йтіп, қ ажетті материалдарды есте қ алдыруды же ң ілдету.

Есте са қ тауды ң тиімді ә дісі қ ажетті материалдарды жаттап алу. Ғ ылымда есті дамыту ғ а арнал ғ ан жаттау т ә сілін мнемоника (жаттап алу амалы) деп атайды. Қ айта жа ңғ ырту еріксіз ж ә не арнайы болып екіге б ө лінеді. Еріксіз қ айта жа ңғ ырту ма қ сатсыз ж ү зеге асады. Мысалы, музыкантты ң белгілі ә н-к ү йлерді к ү нде орындауы. Арнайы қ айта жа ңғ ыртуда белгілі ма қ сат болады. Адам о ғ ан ө зіні ң ерік-к ү шін ж ұ мсайды, арнайы ә діс-т ә сілдер қ олданып, б ұ рын ғ ы қ абылда ғ андарын қ айта жа ңғ ыртады.

«Жасырын суреттерді табу» ойыны. Ойын бастауыш сынып балаларына арнал ғ ан. Ойыннын ма қ саты балаларды ң ойлау қ абілетін жа қ сарту ж ә не досты қ сезімдерді арттыру. Ойынны ң басты кеіпкері Асан мен Айгерім. Асан досы Айгерімге сынып қ ал ғ ан қ уырша ғ ын ж ө ндеуге к ө мектескісі келеді. Ол ү шін, ол ойындарды д ұ рыс ойнап шы ғ уы керек. Ә р ойында қ уырша қ бірте-бірте ж ө нделеді. Ойын жалпы қ атты қ иындатылма ғ ан. Б ұ л ойынды кез келген бастауыш сыныптын о қ ушысы ойнай алады. Ойын қ ызы қ ты ж ә не интерфейсі ашы қ, Ойында ғ ы суреттер ә демі, тартымды болып келеді. Ойынды ойнау кезінде балаларды ң ойлау қ абілеті, сезіну т ү йсігі дамиды. Есте са қ тау қ абілеті артады.

Үлгерімі төмен деңгейдегі оқушылардың білім сапасын арттыру тәсілдері «Керекті сөзді тауып айт» Ойынның мақсаты- ойлау қабілетін дамыту, қажетті сөздерді тауып айтуға жаттықтыру. «Ұлттық киім» десек- киім атауларын атау керек. «Қатеңді тап» Ойынның мақсаты- сауаттылықты, сауаттылық ережесін қалыптастыру. Сөздердің жазылуын, есте сақтау қабілетін дамыту. Мұғалім әдейі қате жіберіп сөздер не мәтін береді. Оқушы қателерді табу керек. «Лингвист» Ойынның мақсаты- оқушылардың белгілі бір тақырып бойынша сөздік қорын, сөздердің дұрыс жазылуын және дұрыс айтылуын тексеру. Суреттер таратылады, соған байланысты сөздер жазу керек. Сабақ үстіндегі ойындарда оқушылардың шығармашылығы артады. Ойын оқу материалын түсінуге көмектеседі. Тәжірибеде байқағанымдай, нашар оқитын, үлгермейтін оқушылардың білімдерін деңгейлік тапсырмалар арқылы жүзеге асыру оңтайлы нәтиже беріп жүр. Деңгейлік тапсырмалар жалпыға бірдей міндетті стандарт білімді негізге ала отырып құрастырылады.

Оқу жылдамдығын жақсартуда мынадай кестелермен оқушылармен сауат ашуда әліппе кезеңіндегі буынға бөлу, буындар арқылы, буын, сөздер оқуға жаттықтыру кестесі құрылды. Бұнда оқушылар бір минутта қанша буын оқи алады. 1-ші тапсырма: Буындар,оны оқиды, есте сақтау арқылы жатқа жазады. 2-ші тапсырма: Буынды сөздер./1буынды. 2 буынды.3 буынды,4 буынды сөздер / 3- ші тапсырма :Сөйлемдер. Сөйлемдердің әріптері бірте бірте көбейіп отырады. Бірнеше таблицалар құрылады.

Есте сақтау қабілетін дамытуға арналған ойындар Төрт құбылыс Балалар шеңбермен тұрады. Жүргізуші «су» - десе қолдарын алдына созады, «ауа» десе жоғары көтереді, «от» дегенде екі қолын айналдырады, «жер» дегенде қолдарын түсіреді. Кім шатасса ойыннан шығарылады. Көңілді шеңбер Балалар шеңбер жасап отырады. Бір-біріне мұқият қарайды. Жүргізуші белгі бергенде балалар көздерін жұмады. Сол кезде жүргізуші отырған балаларға әр түрлі заттарды қыстырып қояды (гүл, орамал, көзілдірік т.с.с.). Балалар көздерін ашқанда не өзгерді? – деп сұрайды. Ең зейінді балаға сыйлық беруге болады. Орныңды тап Балалар шеңберге тұрады. Әр бала өзінің жанындағы баланы есінде сақтап, қарап алуы керек. Жүргізушінің бірінші белгісі бойынша, бөлменің жан-жағына тарап кетеді (белгі: шапалақтау, барабанмен беріледі). Екінші белгі бойынша шеңберге бастапқыда қай орында, кімнің қасында тұрғанын есінде сақтап, қайта шеңбер түзеді. өз орынын таппаған балалар ойыннан шығарылады. Ойыншықты сипатта Жүргізуші балаларға қолындағы ойыншықты мұқият қарап алуға ұсынады (1 минут). Алынатын ойыншықтар түрлі-түсті және бөліктері бірнешеу болуы шарт. Ойыншықты жасырып, балалардан сол ойыншықты көргендегі түр-түсі, көлемі, пішіні, дене бөліктерін есінде сақтағанын сипаттап беруді талап етеді. Ойыншықты дәл, нақты сипаттап берген бала ойынды әрі қарай жалғастырады. Сөзді есіңде сақта Жүргізуші балаларға 7 қосарлы сөздерді оқиды. Балаларға мұқият тыңдау ұсынылады. Бірінші сөзді жүргізуші айтады, балалар келесі сөзді есінде сақтап қайталайды. Осылайша қалған сөздерді түгел айтып шығу керек.

Зейінді тұрақтандыруға арналған ойындар 1. Мен жеңімпазбын Орындықтарды ортаға қойып, музыка әуені ойнағанда балалар шеңбермен айналып жүгіреді. Орындықтар саны балалар санынан 1 санға кем болуы керек. Ең соңында қалған бала орындықтың үстіне шығып, мен жеңімпазбын деп айтуы керек. 2. Құлақ – мұрын Балалар шеңбермен тұрады. Жүргізуші: құлақ – деп мұрнын ұстайды. Ал балалар айтылған мүшені дұрыс көрсетулері тиіс. Жүргізуші балалардың зейіні мен қабылдауын тексеру мақсатында оларды шатастырып атайды. 3. Өз орныңды тап Балалар қатармен тұрады. Әр баланың қолында әр түрлі сандар. Жүргізуші белгі берген уақытта балалар сандардың реті бойынша тұруға тиісті. Ойын бірнеше рет қайталанады. Балалардың орындарын шатастырып алмауы қадағаланады. 4. Дайын бол Балалар шеңбермен жүреді. Жүргізуші бір сөз айтады, ал балалар сол сөзді іс – қимылмен көрсетеді. Мысалы: қоян – секіреді, құс – ұшады т.с.с. 5. Зейінді бол Балалар шеңберде тұрады. Жүргізуші әр түрлі қимыл – қозғалысты көрсетеді. Балалар қайталап тұрады. Жүргізуші ескерткен қозғалысты, мысалы: қос аяқпен секіру қозғалысын қайталамайды. Қайталаған бала ойыннан шығарылып, жеңімпаз жүогізуші болады

Сөйлемді аяқта жаттығу-1 Мен білемін... Мен істегім келеді... Менде бар... Іштей мен... Маған болмайды... Мен үйрене аламын... Бозжігіт\ қыз\ сияқты мен.... Мен оқушы сияқты... Сыныпта мен...

а/ Бағбан бақшада алма өсірді.Неліктен нақты алманы өсірген? Өйткені,... б/ Бағбан бақшада алма өсірді.8 жылдан кейін оның қалай өскенін көрсеңдер!... Міне осындай алма өсті! в/ Бағбан алма өсірді.Ол қалай болғанын білесіңдер ме?.... Міне, ол жағдай солай болды. Әр жағдайға ойыңды қалай түсіндірер едің?

«қ-мен» баста « қ-мен » аяқта: қ _ қ қ _ _ қ қ _ _ _ қ қ _ _ _ _ қ қ _ _ _ _ _ қ қ _ _ _ _ _ _ қ қ _ _ _ _ _ _ _ қ қ _ _ _ _ _ _ _ _ қ

Математикалық тапсырмалардың талаптары: 1. Стандартқа негізделген. 2.Жас ерекшеліктеріне байланысты. 3.Мазмұны бойынша тартымды және қызықты. 4.Халық педагогикасымен байланысты. 5.Тапсырмалардың түрлігі. 6.Ауызша есептеуге баулыған тапсырмалардың көптігі.

Ауызша есептеуге ү йрету ба ғ ыттары 1.Есеп шы ғ ару ғ а ү йрету 2. Топта ғ ы ж ұ мыста балаларды ң ө зіндік қ абілеті 3. Есеп шы ғ ару ғ а сынып ілгерілген сайын бірте-бірте с ә йкес шеберлікті таныттыру