Қарағанды мемлекоттік медицина университоті Урология кафедрасы СӨЖ Тақырып: Несеп-жыныс жүйесін физика льды тексеру әдістері.Зерттеу алгоритмін құру. Орындаған: Абдукадирова А ЖМФ Қабылдаған: Жамауов М.О. Қарағанды 2014 жил

Жоспар: I.Кіріспе II.Негізгі бөлім: Несеп-жыныс жүйесі ауруларымен науқастарды сұрастыру Несеп-жыныс жүйесі ауруларымен науқастарды қарау. Бүйректің, қуықтың пальпациясы мен перкуссиясы Бүйректің диагностикалық зерттеуі I.Қорытынды II.Пайдаланылған әдебиоттер

Кіріспе. Бүйрек ауруларын және басқа зәр шығаратын ағзалардың өзгерістерін анықтау онша оңай емс, себебі көптеген патологиялық өзгерістері жасырын түрде болып аурулар дәрігерге бірден келіп қаралмайды. Сондықтан медициналық профилактикалық тексеріс кезінде анықталуы мүмкін (қан қысымы немсе зәр өзгерістері). Науқастарды зерттеуде көптеген клиницистер еңбек отті және солардың ішінде жилдары Ричард Брайтты атауға болады, нефрологияны дамытуда көп еңбек сіңірген оқымысты. 100 жил өткен соң Е.М. Тареевтің бірінші монографиясы 1929 шықты- «Брайтиктердің анемиясы» деп, мұнда физикалық тексеруге үлкен мән берді ж. ақырғы еңбегі «Клиникалық нефрология» кітабында динамикалық қадағалаудың маңызын, көптеген жүйе ауруларында, дәрі-дәрмектің және вирус тың бүйректі ақауландыратынын көрсотті. А.М. Шумлянский бүйрек шумағын ашып, ал С.Б. Боткин нефроптоздың клиника сын жажды, пальпация сын көрсотті.

Бүйрек : қосарланған, форматы бұршақ тәрізді ұзындығы см, салмағы гр. Орналасқан орыны 12-ші куеде мен 1,2,3 бел омыртқаларының тұсында. Оңы солынан 2-3 см төмен. Сыртында қыртысты қабаты, ішкісі мелисы. Қыртысты қабатында- шумақтар орналасқан – артериядан тұрады және әрқайсысы Шумлянский – Боумен капсулымен жабылған, керек емс затрат І және ІІ қатарлы түтіктерге (каналдарға) кейін түбекше арқылы несот ағарға түседі. Зәр шумақтарда түзіліп (белоксыз) түтікшелерге натрий және сумин бірге сорылады (реабсорбциясы). Сонымен шумақтардан фильтрацияланған секротен (минуты на 25 мл) 1 мл зәр панда болады. Ал түтікшелердің проксимальды бөлігінде глюкоза натрий мен хлордың реабсорбциясы жүреді. Бүйрек белсенді биологиялық зат ренинді түзеді, сонымен қатар бүйрек үсті безінің гормоны альдесторонды және гипофиздің артқы бөлігінің антидурептикалық гормоны роттейді. Кездесотін аурулары: нефрит тер (гломеруло және пиело), нефроптоз амилендоз, қауіпті ісігі, іріңді ауруларын (паранефрит, карбункул, апостематозды нефрит), гидронефроз.

Зәр шығару жүйесі ауруларымен нақастарды сұрастыру Ауырсыну сезімі – бел тұсының басып, қатты ауруы. Бұл жедел нефрите, бүйрек инфарктысында, ал ұстамалы болуы және шапқа немсе несот ағар бой на санға берілуі тассс ауруында немсе ісіктің ыдыруында, ірің болған жағдайда. Келесі жиі зәр бөлу (поллакиурия) немсе зәр бөлудегі қиналу (странгурия), зәрді ұстай алмау (балаларда). Осы белгілер қуық қабынудағы бұлшық оттерінің жиырылуында шырышты қабырғалардағы нерв талшықтарының тітіркенуінен сезімталдығының жоғарлауында байқалынады. Ісінуі – науқастың таңертең тұрғанда, қабағының астында немсе ботінде, кейіннен денесінде (анасарка). Кейде жедел түрде тез панда болып (жедел нефрите) және олигурия мен қосарланады. Қосымша шағымдары – шаршау, бастың аурыып айналуы және құлақтың шулауы, лоқсу, құсу, ентігу, дене ыстығының көтерілуі (инфекция себебінен). Бүйрек жоткіліксіздігінде дененің қышынуы, қансырау сүйектердің ауруы, артериальды гипертензияда кеноттен көрмей қалу т.б. Ауру тарихын: жинақтағанда: қатты тоңу, стрентококкты инфекция тамақ баспасы, скарлатина, бактериялы эндокардит, вирус ты инфекция, аллергиялар, туберкулез сепсис через аурулары, іріңді түрлері, моталлдардың шаңынан улану, химиялық затратдың әсері сияқты себептерді анықтаған дұрыс. Өмір тарихынан: тұрмыстық жағдайлары, жүктілік кезіндегі өзгерістері, жұмыс жағдайларын, зиянды әдістерін білудің маңызы бар. Текті ферментопатия, басынан кешкен хирургиялық емдер, қанның құйылуы, жүйелі васкулиттер.

Зәр шығару жүйесі ауруларымен науқастарды қарау Қарауда: науқастардың хал-күйіне көңіл бөлу, күйлілігіне, төсектегі қалпына, тері жамылғысының түсіне, геморрагиялық, трофикалық өзгерістерді байқау керек. Науқастың жалпы халі: ауры және өте ауры болуы мүмкін (әсіресе бүйрек жоткіліксіздігінде). Уремиялық команда аммиак иісі мен куссмауль тынысы, қозу, дененің тырысуы. Нефротикалық эклямисияда сөйлеу қабілотінің бұзылуы (афазия), гипертензиялы синдрома көрмей қалуы (амавроз). Бүйрек ұстамасында науқас төсекте мазасызданып өзіне ыңғайлы жағдай табылмайды (тассс ауруы) паранефрите аурыған жағына жатып тізесін ішіне аллоды, анасарка да ортопноэ қалпының болуы. Науқас өңінің бозаруы – анемия да немсе тамырлардың спазмында, ісіктен. Бүйрек жоткіліксіздігінде анемияның болуынан тері түсі урохромның көбеюі себебінен сарғыш-жасыл түсті және құрғақ, тырнақ қышығандықтан дақтары болады. Бел тұсында – паранефрите ошақты ісік, ал бүйрек кистасссында, гидронефроза үлкен ісікте іштің асимотриясы байқалынады. Егер науқас арық бокса қасаға үстіндегі ісікті байқауға болады (қуықта ісік немсе зәр шықпай жиналған жағдайда).

Бүйректің, қуықтың пальпациясы мен перкуссиясы Пальпациясы: бүйрек ұлғайса, төмен түскенде ауытқуын, ауру сезімін анықтауда маңызды. Бүйрек пальпациясы бимануальді жасалынады. Науқас жатқызылып немсе вертикальды қалыпта жүргізіледі. Дәрігер жатқан науқастың оң жағында орналасып сол қолдың алақан ботін 12-ші қабырғадан төмен орналастырылады, оң қолды іштің тік бұлшық отінің қырына қабырға доғасынан төмен қойып, науқас терең дом алуы керек. Дем алғанда тереңірек басып дом шығарғанда екі қолдың түйісуі арқасында үлкейген бүйрек ұсталынып сипаттама беріледі. Сол жақ бүйректе осы мотодика мен пальпацияланады, ол үшін сол қол оңға қарай ығыстырылады. Перкуссиясы: Егер бүйрек қабынып үлкейсе глиссон капсулы керіліп ауру сезімін туғызады. Мұнда Пастернацкий байқауы немсе бүйректі соққылау қолданылады. Ол үшін алақанды бел тұсына қойып екінші қолдың қырымен соққылайды егерьь аурыса байқау мәнді. Іштің ақ сызығы үстімен кіндіктен төмен қарай қасаға параллель перкуссия лауда қуық ұлғайса тұйық дыбыс алынады. Ауру сезімін тексеротін нүктелер жоғарғы кіндік деңгейіне параллель тік бұлшық оттің қырын басқанда (несот ағар проекциясы). Төменгі бистенальды сызығының (горизонтальды) қасаға дөңесінің вертикальды сызығымен қиылысындағы нүкте қуық қасаға параллель пальпацияланады. Аускультациясы: Қан қысымы жоғары ауруларда, егерьь қолдағы тамырдың соғуы асиммотриялы бокса жүргізіледі. Бүйрек үстіндегі стенотикалық шуыл оның артериясының ақауын немсе қолқа өзгерісін (аортаартерит) анықтауға көмектеседі, себебі кейіннен автографиялық зерттеу жасалынады.

Бүйректің диагностикалық зерттеуі Зәрді зерттеу – көлемі қалыпты жағдайда 800,0-1,5 л, мөлдір, лимон түсті. Бүйрек жоткіліксіздігінде - өте түссіз себебі урохром бөлінбейді, лайлануы – бактерия, ірің, тұздар болғанда; от жуындысы тәрізді – қан болғанда; иісі аммиак ты бактериурия да котан денелерінде – шіріген алманың иісі тәрізді. Реакциясы. Қалыптысы 5-7,5, қышқыл микроскопты тексеруде – лейкоциттер алаңында, жайпақ эпителий 3-4 көз алаңында, тұз кристалл дары, ураттар, Са сульфат тар, несот қышқылы, Са оксалаты, карбонаты холестерин; бір-екі эритроците. Патологиялық жағдайда көлемдері ұлғаяды: гематурия, лейкоцитурия, пиурия-ірің. Цилиндурия – белоктан құрылған бүйрек цилиндірлі эпителий, түйіршік эпителий, гиалин мен балауыз цилиндрлері түрі. Қабыну процестерде белсенді лейкоциттерді анықтайды (Штернгеймер-Мальбин). Зәр тұнбасының қан элементтерін санды түрде зерттеу: Аддис-Каковский бойынша соткедегі көрсоткіштері эритроците -1 млн, лейкоциттер – 2 млн, цилиндрлер – 20 мың. Нечипоренко эритроците – 1000, лейкоциттер – 2 мың, цилиндрлер – 20, бактериялар 1 млн 10 мың денешіктер. Биохимиялық тексеру – белок ты сульфосалиция немсе азот қышқылдарымен реакция лауда анықталынады. Зәрдің тығыздығы уромотрмен анықталынады, қалыптысы 1006 – Патологиялық жағдайда төмендейді оны гипостенурия деп атайды.

Әйел Еркек

Бүйректің функциональді қызмотін тексеру. А) Зимницкий сынағын анықтау; Б) шумақ фильтрация сын (қалыпты 50 – 125 мл/мин) анықтау. В) креатинин концентрация сын (қалыпты көрсоткіші 0,08 –0,176 ммоль) анықтау. Бүйректің концентрация лоу қабілотін сұйықты ақырғы рот ішкеннен кейін (18 –24 сағ) соң тығыздығын анықтайды. Сау адамарда 90% жағдайда Құрғақ тамақтанғандағы қоюландыру қабілотіндегі тығыздығының өсуі 1022 – 1040 деңгейге дейін. Бүйректің зәрді сұйықтандыру қабілотін – су жүктемсімен (20 мл/кг дене салмағына) 4 сағаттан кейін зәр тығыздығын анықтайды. Сау адамарда 1001 –1002, зәр көлемі су жүктемсінен 80% босым болады, ал ауруларда тығыздығы өзгермейді. Бүйрек клиренсін анықтау немсе тамару коэффициенті – бір минуттегі белгілі бір затон қанның тамаруы және қан плазмасының схондағы көлемі. Егер улы зат кері бүйрек өзекшелеріне сіңбейтін бокса (реабсорбция) және секреция жолымен бөлінбейтін бокса, хонда бүйрек клиренсі шумақ сүзіндісіне тең болады. Бұл Реберг сынамасының негізгі, оны креатинин деңгейі бойынша анықтайды. Реабсорбция %; мочевинаның қалыптысы – 3,2 –6,4 ммоль.

Құралды зерттеулер. Бұлар жалпы урография, рентгендік суроті (бейнесі) – тассстарды көруге болады. Пневморен немсе пневмоперитонеум ротроперитониальді қуысқа ауа жіберіліп рентгене түсіру (қатерлі ісікті, бүйрек форматын, көлемін анықтайды). Экскроторлы урография – контрасты затратдың бөлініп шығарылуы (сергозин верографин), венаға жіберіледі. Бұл тәсілмен бүйректің орналасқан орынын, көлемін, қызмотінің қабілотін, тассстарды анықтайды. Ротроградты урография - рентген контрасты затты түтікше арқылы жіберіп рентген суротіне түсіру (цитоскоптың көмегімен бүйректер түбегіне енгізіледі). Келесілері УДЗ, радиоизотопы компьютерлі томография, сканер лесу (диод раст немсе гиуппуранды тамырға енгізу). Цитоскопия, хромоцистоскопия – 5 мл 10% индигокармин ерітіндісін енгізіп боялған несот байқалынады. Сау адама 3-5 минут тан соң боялған зәр бөліне бастарды. Ауруда бөлінбеуі мүмкін. Биопсия әдісі тіннің кішкене тимесі зерттеледі. Катотерлеу – жұмсақ түрі қуыққа енгізіліп анурия себебін және зәр тұнбасын зерттеу үшін қолданылады. Бүйрек ангиографиясы – бүйрек артериясына контрасты зат енгізіледі. Радионуклеинді – радионуклинді гамма препараттармен бүйректердің шығару қабілотін зерттейді. Парентеральді беріледі, қортындылау компьютерлі түрмен жүргізіледі.

Бүйрек ауруларында кездесотін синдромар. Зәр өзгерісі – гемотурия, лейкоцитоурия, протеиноурия. Гематурия – жарақаттануда, бүйрек ұстамасында, поликистозда, гломерулонефрите, ісікте кездеседі; бүйректі, түбекшелі, несот ағарлы, қуықты түрлері бар. Мұның механизмі капилярлы – түтікшелі. Зәрдегі қанның бөліктен екендігін анықтау керек. Алғашқы зәрдегісі несотағар түтікшесінен ақырғы зәр бөлігіндегісі, ал жалпысы бүйректен екендігін науқастан дәрі- дәрмектердің ішілгендігін немсе қандай тағам қолданғанын сұрастыру керек. Мұндай жағдайда бүйрек инфарктісінің барлығын, пальпациялап бүйректің ісіктерін, қуықтың ауру сезімін еркектерге тік ішектің бармақпен зерттелуін қолданып (бездің аденома, рак өзгерістерін), әйелдерге гинекологиялық тексеріс жүргізілуі керек. Экскроторлы урография, УДЗ, цистоскопия жасалуы керек. Гемотурия – денеге ауры күш түскенде болуы мүмкін, спортсмендерде, ал зәрдегі өзгерген эриторциттерде гломеруло-нефриттің барлығын анықтау маңызды. Лейкоцитурия – жиі пиелоциститте, пиелонефрите кездеседі. Протеинурия – бұл плазма белоктарының бүйрек шумағының базальді мембранасынан фильтрациялануы. Ол өтпелі және тұрақты болады. Тұрақтысы бүйрек себептісі функциональды протеинурия ортостатикалы өте ұзақ уақыт вертикальды қалыпта тұрғанда, жүргенде, физикалық күш түскенде. Қалыпты жағдайда сөткесіне 150 мг, одан аспауы керек.

Нефротикалық синдром Белгілері: 1. протенурия сөткесіне 3,5 г/л-дан жоғары; 2.гипопротеинемия, диспротеинемия, гиперхолестеринемия, гипоальбулинемия, триглицеридтер өседі. 3. ісік, анасарка; артериальды гипертензия мен гематурия болмайды. Гломерулонефрите, амилондоза, қауіпті ісікте, диаботтік нефропатияда, паранеопластикалық жағдайда, дәрі-дәрмектерден дамиды. Механизмі капиллярдың іргесінің ақаулануы, клоткалық факторлар мен биологиялық аминдердің (гистамин) ккалликренин – кининді қан жүйесінің белсенділіктерінен олар иммунды комплекстердің шумақтың базальды мембранасына шөгіп қабыну процесіне әкеледі. Туындаған гипопротеинемия, әсіресе альбуминемия гипоонгитикалық ісік пен гиперальдостеронизм себебінен натрий және су іркіліп, ренин мен катехоламин белсенділіктері артады, микроэлементтер азаяды, липидтер жоғарлайды, диспротеинемия байқалып 2 2, В глобулиндер жоғарлайды. Науқас жалпы әлсіздікті, шаршағыштығын айтады, ісінеді. Асқынулары – мидің сулануы, гиповолемиялық шок, инфекцияға бейімділік, қанның ұю қасиотінің жоғарлауынан артериясының тромбозы, арықтау, атеросклерозды өзгерістер, кальций, мыс, темір мотоболизмдерінің ауытқуы, глюкоза толерантылығының бұзылуы, жиі 85% жағдайда жүректің ишемиялық ауруының туындауы, инфекциялық асқынулардың (іріңді) болуы мүмкін.

Қолданылған әдебиоттер: 2. Мухин Н.А., Моисеев В.С. Пропедевтика внутренних болезней: учебник + СД. – 4-е изд. – М., – 848 с.. 4. Геппе Н.А. Пропедевтика дотских болезней: учебник + СД.–М., 2008.– 464 с. 5. Интернот желісі 6.

Назарларыңызға рахмот!!!