СӨ Ж Семей мемлекеттік медициналық университеті Такырыбы : Аллельді емес гендердің өзара әрекеттесуі. Комплиментарлық, эпистаз, полиимерия, плиотропия Орындаған : Тұрдыханов Ә. А Факультет : стоматология Топ : 106 Тексерген : Ибраева Г. Р Семей 2015 Молекулалық биология және микробиология кафедрасы.

Жоспа р 1. Кіріспе 2. Негізгі бөлім 3. Қорытынды 4. Қолданылған әдебиеттер

Қалыпты және патологиялық сыртқы белгілердің ( фенотиптің ) жарыққа шығуы, бір жағынан гендердің өзара күрделі әрекеттесуінің, екінші жағынан генетикалық факторлар ( генотиптің ) мен сыртқы орта факторларының әсерлесуінің нәтижесі болып табылады. Гендердің өзара әрекеттесуінің екі түрін ажыратады : 1. Аллельді гендердің өзара әрекеттесуі 2. Аллельді емес гендердің өзара әрекеттесуі

Әр түрлі белгілердің дамуын анықтайтын және гомологты хромосомалардың әртүрлі локустарында, сонымен бірге әртүрлі гомологты емес хромосомаларда орналасқан гендер аллельді емес гендер деп аталады. ( А - бұршақ түсі, В - бұршақ пішіні ) ( А - бұршақ түсі, В - бұршақ пішіні )

Аллельді емес гендердің өзара әрекеттесуінің түрлері : - Комплементарлық - Эпистаз - Полимерия - Гендердің орнының әсері

Комплементарл ық Комплементарлық – аллельді емес гендердің бір - бірін толықтырып, бір белгіні жарыққа шығаруы. Мысалы : интерферон синтезі А және В гендері - адамның қалыпты есту қабілеті : Е гені – есту нервінің дамуына Д гені – есту иірімінің дамуына жауап береді

Комплементарлық D- гені иірім түтігі Е - есту жүйкесі қалыпты d - иірім түтігі жоқ не е - есту жүйкесі қалыптаспаған DDEE, DdEE, DDEe, DdEe Естуі дұрыс DD ее, ddEE, ddEe, Ddee. Саңырау

Эпистаз Комплементарлыққа қарсы құбылыс. Бір аллельді емес ген басқа бір аллельді емес геннің әсерін басып тастайды. Эпистаздық ген – ген супрессор Екі түрін ажыратады : 1. Доминантты эпистаз 2. Рецессивті эпистаз

Доминантты эпистаз С – пигменттің синтезіне жауап береді с – пигменттің болмауы I - супрессор гені i – ген әсерін баспайды. СС II, CcII, CcIi, ccii – ақ түсті Ccii, CCii, - түрлі - түсті қауырсынды

Рецессивті эпистаз Бомбей феномені - генотипі бойынша III қан тобы бар, ал бірақ фенотипі бойынша I қан тобы бар баланың туылуы. генотипі - I В I О ff - (III) фенотипі - (I) ff - каппа гені рецессивті гомозиготалық жағдайда I В генінің әсерін басып тастайды.

Рецессивті эпистаз « Бомбейлік феномен »

Полимерия Адамның көптеген белгілері сандық белгілер деп аталады, мысалы, адам бойы, салмағы, терісінің түсі, интелектуальды қабілеті –IQ, артериальды қысымы. Бұл белгілер полигендермен анықталады, полигендер бір белгінің қалыптасуына бірдей қатысатын аллельді емес гендердің жүйесі. Мұндай белгілер полимерлі белгілер деп аталады. Мысалы : адамның бойы 4 гендермен анықталады. А 1 А 2 А 3 А 4

Р Г F1F1 F2F2 Р1Р1Р2Р2Р3Р3Р4Р4Р1Р1Р2Р2Р3Р3Р4Р4 Р1Р1Р2Р2Р3Р3Р4Р4Р1Р1Р2Р2Р3Р3Р4Р4 Р1Р2Р3Р4Р1Р2Р3Р4 Р1Р2Р3РР1Р2Р3Р Р1Р1Р2Р2Р3Р3Р4Р4Р1Р1Р2Р2Р3Р3Р4Р4 Полимерия

Ген орнының әсері Бұл геннің генотип жүйесіндегі орналасуына байланысты аллельді емес гендердің өзара әрекеттесуінің ерекше түрі. Геннің қоршаған ортасы, оның экспрессиясына әсер етуі мүмкін.

Гендердің әсері Пенетранттылық – белгінің жарыққа шығу мүмкіндігін көрсететін сандық көрсеткіш. Мысалы : АВО жүйесі бойынша қан тобын анықтайтын гендердің пенетрантылығы – 100% Экспрессивтілігі – гендердің көрініс беру дәрежесін көрсететін сапалық көрсеткіш.

Гендердің плейотропты әсері Бір геннің зақымдалуынан бірнеше белгілердің жарыққа шығуы. Мысалы : Марфан синдромы

Адамның көпшілік қалыпты және патологиялық белгілері гендердің өзара әрекеттесу нәтижесінде қалыптасады. Аллельді және аллелді емес гендердің өзара әрекесуін білу белгілердің тұқым қуалау ерекшелігін білуге мүмкіндік береді. Қорытынды

1. Вирусология, иммунология, генетика, молекулалық биология. Орысша - қазақша сөздік. – Алматы, « Ана тілі » баспасы, 1993 жыл. 1. Вирусология, иммунология, генетика, молекулалық биология. Орысша - қазақша сөздік. – Алматы, « Ана тілі » баспасы, 1993 жыл. 2. Орысша - қазақша түсіндірме сөздік : Биология / Жалпы редакциясын басқарған э. ғ. д., профессор Е. Арын - Павлодар : « ЭКО » ҒӨФ Сартаев А., Гильманов М. С 22 Жалпы биология : Жалпы білім беретін мектептің қоғамдық - гуманитарлық бағытындағы 10- сыныбына арналған оқулық. Алматы : " Мектеп " баспасы, Жалпы биология В. Захаров, С. Мамонтов, И. Сонин, Ә. Қисымова Қолданылған әдебиеттер